Zapalenie nerwu trójdzielnego – czym jest i jak się objawia? Kiedy wymaga leczenia chirurgicznego?

Zapalenie nerwu trójdzielnego może być przyczyną wystąpienia bólu, inaczej neuralgii. Ból opisywany jest jako uczucie porażenia prądem. Dolegliwości takie pojawiają się nagle, bez jakiejkolwiek przyczyny.

Zapalenie nerwu trójdzielnego daje objawy nagłego i silnego, czasami określanego jako przeszywający, bólu. Zapalenie nerwu trójdzielnego jest często mylone z bólem zęba lub migreną. Symptomami towarzyszącymi mogą być katar, łzawienie i ślinotok. Leczenie zapalenia nerwu trójdzielnego domowymi sposobami jest nieskuteczne i wymaga włączenia farmakoterapii, a w niektórych przypadkach metod chirurgicznych.

Czym jest nerw trójdzielny?

Nerw trójdzielny jest piątym nerwem czaszkowym zaangażowanym w odbiór wrażeń zmysłowych, pracę części mięśni twarzy oraz gruczołów. Zawiera zarówno włókna czuciowe, jak i ruchowe. Jednym z symptomów zapalenia nerwu trójdzielnego jest ból twarzy, ponieważ nerw ten umieszczony jest symetrycznie po prawej i lewej części twarzy, rozgałęziające się w kierunku oczy, szczęki i żuchwy. V nerw czaszkowy unerwia jamę ustną (w tym zęby), zatoki przynosowe, a także rogówkę i siatkówkę oka.

Przyczyny i objawy zapalenia nerwu trójdzielnego

Zapalenie nerwu trójdzielnego głowy pojawia się na skutek uszkodzenia najczęściej jednej (rzadziej dwóch lub trzech) gałązki nerwu. Zmiany zachodzą wzdłuż osłonki mielinowej, czyli otoczki wokół komórek nerwowych. Neuralgia częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, zwykle między 40. a 60. rokiem życia. Najczęściej jest to ból jednostronny, odczuwany przez chorego w okolicy żuchwy i szczęk. Przyczyn zapalenia nerwu trójdzielnego może być wiele. Jedną z nich może być półpasiec uszny, określany również jako zespół Ramsaya Hunta. Jest on wywoływany przez wirusa ospy wietrznej, który może lokalizować się w zwojach nerwowych i przez długi czas nie dawać objawów, pozostając w tzw. uśpieniu. Innymi możliwymi przyczynami są również długo nieleczone infekcje zębowe lub ekstrakcja przeprowadzona w niewłaściwy sposób. Zapalenie nerwu trójdzielnego może też być konsekwencją przejścia przez kilka chorób przewlekłych, w tym tocznia rumieniowatego (mechanizm autoimmunologii).

Objawy zapalenia nerwu trójdzielnego to przede wszystkim silny, przeszywający ból, który pojawia się nagle, zwykle w ciągu dnia. Trwać może od kilku sekund do kilku minut. Występuje na ogół tylko po jednej stronie twarzy, np. w okolicy nosa, czoła, żuchwy lub policzka. Nie ma tendencji do rozprzestrzeniania się na inne części twarzy. Ostremu bólowi towarzyszy czasami zaburzenie smaku i słuchu, ślinotok, łzawienie i katar. Ból może ustąpić w ciągu kilku chwil lub przybrać charakter bardziej przewlekły.

Standardowe przeciwbólowe leki na zapalenie nerwu trójdzielnego zazwyczaj nie są skuteczne. Objawy mogą nasilać się w sezonie jesienno-zimowym. Ból jest na tyle silny, że cierpiący na zapalenie nerwu trójdzielnego zaczyna odczuwać lęk na samą myśl o pojawieniu się kolejnego epizodu bólowego. Może też zaburzać normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Nerwoból towarzyszący zapaleniu nerwu trójdzielnego często jest mylony z bólem zęba, dlatego chory nierzadko pierwsze kroki kieruje do stomatologa. Schorzenie bywa też mylone z migreną.

Leczenie zapalenia nerwu trójdzielnego

Neuralgia przy zapaleniu nerwu trójdzielnego bywa tak silna, że niesteroidowe leki przeciwzapalne są zazwyczaj nieskuteczne. W leczeniu zapalenia nerwu trójdzielnego lekarze decydują się stosować leki przeciwpadaczkowe (np. fenytoinę, kwas walproinowy lub klonazepam) oraz opioidy. Jeśli chory wykazuje lekooporność na którykolwiek z tych leków, nerw może być ostrzykiwany środkiem przeciwbólowym. Zwolennicy medycyny alternatywnej szukają pomocy w starożytnej metodzie akupunktury, czyli nakłuwania ciała specjalnymi igłami. Przy stosowaniu środków farmakologicznych zaleca się suplementację witaminami z grupy B, a w szczególności witaminą B12. Ta grupa witamin ma pozytywny wpływ na kondycję układu nerwowego.

W poważniejszych przypadkach niezbędna jest pomoc lekarza chirurga, który unieczynnia fragment nerwu bądź usuwa ucisk naczynia. Popularnymi metodami są:

• mikrodekompresja naczyniowa – polega na oddzieleniu tętnicy od nerwu trójdzielnego,
• mikrokompresja balonem – dochodzi wówczas do mechanicznego uszkodzenia nerwu przez specjalny balon,
• termokoagulacja – nerw niszczy się za pomocą bardzo wysokiej temperatury, około 70℃),
• gliceroliza – unieczynnienie chorego nerwu za pomocą zastrzyków z glicerolu,
• radiochirurgia stereotaktyczna za pomocą noża gamma – mało inwazyjny zabieg niszczenia nerwu trójdzielnego przez promieniowania gamma.

Zapalenia nerwu trójdzielnego nie można lekceważyć, a po leczeniu chorzy muszą być pod stałą opieką zarówno neurologa, jak i lekarza psychiatry.