Zespół Lyncha a rak jelita grubego – jaka jest zależność? 

Zespół Lyncha jest jedną z najczęstszych genetycznych przyczyn raka jelita grubego, odpowiadającą za 2-5% wszystkich przypadków tego nowotworu. Ze względu na dziedziczny charakter, osoby z mutacjami są narażone na rozwój nowotworu już w młodym wieku, co czyni wczesne rozpoznanie i regularne badania kluczowymi elementami profilaktyki oraz leczenia. Jak zdiagnozować zespół Lyncha? Na czym polega terapia tego schorzenia? 

Czym jest zespół Lyncha? 

Zespół Lyncha, znany również jako dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością (HNPCC), to dziedziczna predyspozycja do rozwoju nowotworów, głównie raka jelita grubego oraz raka endometrium. U osób z zespołem Lyncha uszkodzone komórki nie są prawidłowo eliminowane, co prowadzi do ich niekontrolowanego rozrostu i ostatecznie do choroby. Patologia może również zwiększać ryzyko rozwoju innych nowotworów, w tym raka: 

• żołądka; 
• jajników; 
• nerek; 
• jelita cienkiego; 
• dróg żółciowych. 

Ze względu na szerokie spektrum nowotworów związanych z omawianym zespołem, istotna jest czujność diagnostyczna w różnych specjalnościach medycznych. 

Przyczyny zespołu Lyncha 

Zespół Lyncha jest wynikiem dziedzicznych mutacji w genach odpowiedzialnych za naprawę uszkodzonego DNA. Do najważniejszych z nich należą MSH2, MLH1, MSH6 oraz PMS2. W zdrowym organizmie odgrywają one kluczową rolę w procesie naprawy błędów powstałych podczas replikacji materiału genetycznego, co zapobiega niekontrolowanemu rozrostowi komórek.  

Mutacje prowadzą do zaburzenia mechanizmów naprawczych, co zwiększa ryzyko gromadzenia się kolejnych zaburzeń w budowie komórek, a w konsekwencji do rozwoju nowotworów. Zespół Lyncha jest dziedziczony w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że ryzyko przekazania mutacji dzieciom wynosi 50%. 

Zespół Lyncha – objawy 

Do typowych objawów zespołu Lyncha należą zaburzenia rytmu wypróżnień, takie jak: 

• naprzemienne biegunki i zaparcia; 
• parcia na stolec; 
• stolce „ołówkowate” lub z domieszką krwi. 

Ze względu na częstą lokalizację guza w prawej połowie okrężnicy, objawy mogą być mniej oczywiste, a dolegliwości takie jak niespecyficzne bóle brzucha, niedokrwistość z niedoboru żelaza spowodowana utajonym krwawieniem oraz utrata masy ciała nie od razu wskazują na nowotwór. Krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego w przypadku zespołu Lyncha jest zazwyczaj mniej obfite, co dodatkowo utrudnia wczesne rozpoznanie choroby. 

Jak zdiagnozować zespół Lyncha? 

Diagnoza zespołu Lyncha opiera się głównie na spełnieniu tzw. kryteriów amsterdamskich II. Te kryteria wymagają, aby:  

• w rodzinie co najmniej trzy osoby miały potwierdzony histologicznie nowotwór jelita grubego lub inny związany z zespołem Lyncha,  
• co najmniej jedna z osób musi być krewnym pierwszego stopnia względem pozostałych, 
• rak musi pojawić się w przynajmniej dwóch różnych pokoleniach,  
• co najmniej jedna osoba powinna zachorować przed 50. rokiem życia. 

Symulacja komputerowa złośliwego guza (raka) jelita grubego. Fot. Adobe Stock

Zespół Lyncha – badanie genetyczne 

Dodatkowo konieczne jest wykluczenie rodzinnej polipowatości jelita grubego. Potwierdzenie rozpoznania wymaga przeprowadzenia badania genetycznego. Polega ono na analizie DNA, zazwyczaj wyizolowanego z limfocytów krwi obwodowej pacjenta, choć możliwe jest także użycie innych tkanek nieobjętych nowotworem.  

Mutacje najczęściej dotyczą genów naprawy DNA (MMR), takich jak MLH1 i MSH2, które odpowiadają za korekcję błędnie sparowanych zasad azotowych w materiale genetycznym. Wykrycie mutacji w tych genach jednoznacznie wskazuje na zespół Lyncha. 

Na czym polega leczenie zespołu Lyncha? 

Leczenie zespołu Lyncha polega przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu zajętych nowotworowo części jelita grubego. W niektórych sytuacjach konieczne może być zastosowanie chemioterapii uzupełniającej lub paliatywnej. W zależności od stopnia zaawansowania choroby, chirurg może zdecydować się na bardziej radykalny zabieg, taki jak kolektomia, czyli usunięcie całego jelita grubego.  

Co więcej, dla nosicielek mutacji w wieku okołomenopauzalnym rozważa się czasem profilaktyczne usunięcie macicy i przydatków, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju nowotworów narządu rodnego. Samego zespołu nie da się jednak wyleczyć, można walczyć jedynie z jego skutkami.

Profilaktyka w zespole Lyncha 

Regularne wykonywanie badań kontrolnych jest kluczowym elementem profilaktyki w zespole Lyncha ze względu na wysokie ryzyko rozwoju nowotworów u osób z tą mutacją genetyczną:  

• kolonoskopia, zalecana co najmniej raz do roku, umożliwia wczesne wykrycie zmian w jelicie grubym, co znacząco poprawia rokowania, 
• u kobiet szczególnie istotne jest systematyczne monitorowanie narządów rodnych poprzez USG dopochwowe.  

Najbliżsi osób zdiagnozowanych również powinni być objęci regularnymi badaniami genetycznymi i przesiewowymi, aby zidentyfikować wszystkich nosicieli mutacji w genach naprawy DNA (MMR). Takie podejście pozwala na wcześniejsze wykrycie nowotworów oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia, co może znacząco poprawić jakość życia, a także zwiększyć szanse na wieloletnie przeżycie czy całkowite wyleczenie. 

Bibliografia: 

1. Chen E. i in., Hereditary Nonpolyposis Colorectal Cancer and Cancer Syndromes: Recent Basic and Clinical Discoveries, Journal of Oncology 2018, 3979135. 
2. Chyziak M., 22 marca Dzień Świadomości Zespołu Lyncha, Termedia 2021. 
3. Poletajew S., Zespół Lyncha – wiedza i wytyczne dla urologa, Przegląd Urologiczny 2016, 1 (95). 
4. Steinke V. i in., Hereditary nonpolyposis colorectal cancer (HNPCC)/Lynch syndrome, Deutsches Arzteblatt international 2013, 110(3), 32-38.