Czym charakteryzuje się arteterapia i kiedy jest stosowana?

Arteterapia, nazywana również terapią przez sztukę, to jedna z popularnych form oddziaływania psychologicznego, mająca znaczenie zarówno w kontekście dzieci, jak i młodzieży oraz osób dorosłych. Sprawdź, czym charakteryzuje się arteterapia, jakie są jej metody oraz zalety.

Czym jest arteterapia? 

Arteterapia, czyli terapia sztuką, to jedna z dynamicznie rozwijających się form pomocy terapeutycznej z wykorzystaniem różnych kreatywnych działań. Taka metoda oddziaływania psychologicznego znajduje zastosowanie zarówno w kontekście działań edukacyjnych, wychowawczych, profilaktycznych, jak i terapeutycznych, na przykład w terapii zajęciowej.

Największy rozwój arteterapii datuje się na lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte XX wieku. Od tamtego czasu terapia sztuką dynamicznie się rozwija. Prekursorem arteterapii był Adrian Hill, który jako pierwszy użył tego terminu w 1942 roku i zdecydował się na stosowanie terapii sztuką w odniesieniu do weteranów wojennych. W tym czasie do szpitali często zgłaszali się żołnierze, a także artyści, dlatego Hill postanowił wykorzystać umiejętności tych dwóch grup zawodowych.

Pionierami terapii sztuką byli także Zygmunt Freud oraz Karol Jung, którzy w dużym stopniu w swoich pracach koncentrowali się na znaczeniu ekspresji dzieł sztuki oraz ludzkiej wyobraźni. W Polsce zainteresowanie arteterapią rozpoczęło się na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku. Terapia przez sztukę stała się od razu popularna w procesie leczenia osób niepełnosprawnych fizycznie i psychicznie, a także w zaburzeniach osobowości lub braku akceptacji samego siebie. W naszym kraju arteterapią zajmowali się między innymi Stefan Szuman i Julian Aleksandrowicz. 

Dla kogo jest arteterapia? 

Arteterapia dedykowana jest dzieciom, młodzieży i osobom dorosłym zmagającym się z różnymi trudnościami, takimi jak: 

• niepełnosprawność intelektualna, 
• zaburzenia ze spektrum autyzmu, 
• traumy i problemy emocjonalne, 
• choroby somatyczne, 
• depresja, nerwica, zaburzenia lękowe.

Terapia sztuką dobrze sprawdza się w przypadku osób z trudnościami w zakresie komunikacji werbalnej, a także przy różnego rodzaju uzależnieniach. 

Jakie są metody arteterapii? 

Arteterapia to niezwykle złożona forma oddziaływania psychologicznego, w której skład wchodzą różne metody. Wyróżniane są między innymi techniki o charakterze: 

• czynnościowym – arteterapia o charakterze czynnościowym pozwala na wykorzystanie twórczej działalności człowieka do tego, aby wyzwolić jednostkę od negatywnych, złych myśli, 
• sublimacyjnym – ten rodzaj arteterapii ma na celu pomoc w odreagowaniu emocjonalnym,  
• kreacyjnym – arteterapia o charakterze kreacyjnym wzmacnia tendencję jednostki do samorealizacji twórczej i kreatywnej, 
• projekcyjnym – arteterapia projekcyjna to forma, która pobudza człowieka do rzutowania swoich uczuć i postaw na wytwory twórczości, dzięki czemu łatwiej można je zrozumieć, a następnie zinterpretować.

Do ciekawych technik wykorzystywanych w trakcie arteterapii można zakwalifikować: 

• choreoterapię – taniec i ruch, 
• bajkoterapię – czytanie i opowiadanie, 
• muzykoterapię – praca z głosem, śpiewanie, słuchanie muzyki, 
• filmoterapię – oglądanie filmów, kręcenie własnych, dyskusje na ich temat, 
• terapię przez sztuki plastyczne – malarstwo, rysunek, grafiki i inne.

Zwykle te formy najlepiej przyjmowane są przez dzieci, które lubią bawić się, uczyć, oglądać filmy, słuchać bajek, rysować i tańczyć. W przypadku osób dorosłych znacznie lepiej sprawdzają się takie formy jak psychodrama, teatr, filmoterapia, dyskusje, a także malowanie przy muzyce. 

Najważniejsze zalety arteterapii i jej funkcje

Terapia sztuką ma wiele zalet, a do najważniejszych należą: 

• obniżenie poziomu napięcia, zmniejszenie stresu, 
• nawiązywanie nowych kontaktów, poznawanie innych ludzi, rozwijanie przyjaźni, 
• zrozumienie swoich codziennych problemów oraz możliwość ich interpretacji,  
• rozwój własnej osobowości.

Poza tym warto wiedzieć, że arteterapia pełni trzy podstawowe funkcje, do których można zakwalifikować: 

• funkcję rekreacyjną – jej celem jest dbanie o stworzenie odpowiednich warunków dla konkretnych pacjentów, aby mogli swobodnie przezwyciężać trudności oraz polepszyć swoją ogólną orientację, 
• funkcję edukacyjną – arteterapia koncentruje się na pomocy w zrozumieniu siebie, sztuki oraz otaczającej rzeczywistości, 
• funkcję korekcyjną – terapia poprzez szeroko pojmowaną sztukę opiera się na przekształceniu szkodliwych mechanizmów w takie, które są bardziej wartościowe i efektywne.

Arteterapia rozwija również kompetencje miękkie, przede wszystkim interpersonalne, a także usprawnia funkcje intelektualne, pozwala na rozwój kreatywności oraz sprawności manualnej.

Bibliografia: 

1. Gagracz S., Arteterapia: próba charakterystyki zjawiska, Debiuty Bibliologiczno-Informatologiczne 2015, 3.
2. Korbut A., Arteterapia i jej zastosowanie w obszarze edukacji, Artykuły Naukowe 2016, 41.  
3. Linek A., Arteterapia: poznanie i wyrażanie siebie, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego Nauki Humanistyczne 2012, 4.  
4. Skwarek B., Szulc W.,  Arteterapia w pracy pedagogicznej, Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy 2017, 22.