Psychoanaliza – czym się charakteryzuje koncepcja Freuda?

Psychoanaliza to metoda terapeutyczna stosowana od początku XX wieku. Autorem tej koncepcji był Zygmunt Freud, który stworzył nowatorskie jak na tamte czasy metody leczenia pacjentów ze schorzeniami psychicznymi. Czym cechuje się psychoanaliza? Dla kogo taka terapia jest odpowiednia?

Czym jest psychoanaliza? Freud i jego koncepcja 

Zygmunt Freud, wiedeński lekarz, jest najbardziej znany z koncepcji na temat marzeń sennych, metod docierania do podświadomości oraz leczenia różnych zaburzeń psychicznych. W 1917 roku została wydana książka pt. „Wstęp do psychoanalizy”, która była zbiorem jego wykładów. To właśnie tam znalazły się najważniejsze tezy autora.

Zygmunt Freud w czasie pracy zawodowej zauważył, że dla jego pacjentów szczególne znaczenie mają wydarzenia z dzieciństwa, ponieważ to właśnie one wpływają na funkcjonowanie w życiu dorosłym. W trakcie rozmów z badanymi uznał również, że dla wielu osób opowiadanie o sobie ma działanie oczyszczające i pomaga w zmniejszeniu dokuczliwości objawów ze strony psychiki. 

Wstęp do psychoanalizy 

Punktem wyjścia do całej koncepcji Freuda dotyczącej psychoanalizy jest stwierdzenie, że nieświadome procesy psychiczne odgrywają znaczącą rolę w życiu psychicznym człowieka. Właśnie dlatego tak istotne są marzenia senne.

Do innych ważnych tez lekarza należą następujące stwierdzenia: 

• życiem ludzkim rządzi libido, czyli popęd, energia seksualna, jednak wiele osób nie radzi sobie z rozładowaniem tej energii; 
• człowiek, który w życiu doświadczył traumy, stosuje nieświadomie mechanizm wyparcia lub inne mechanizmy obronne; 
• najważniejsze jest głębokie badanie umysłu, dlatego psychoanaliza zajmuje zwykle przynajmniej kilka miesięcy, a najczęściej wiele lat.

Mechanizmy obronne – rodzaje i przykłady 

Mechanizmy obronne w psychologii są definiowane jako nieświadome sposoby unikania różnych uczuć lub emocji. Były dokładnie analizowane przez Freuda, a w czasie spotkań terapeutycznych wyszukiwane na konkretnych grupach pacjentów. Do rodzajów mechanizmów obronnych można zakwalifikować: 

• przemieszczenie – przeniesienie emocji z jednego obiektu na drugi, czego przykładem może być osoba po bardzo złym dniu w pracy, która przenosi złość z szefa na współmałżonka; 
• zaprzeczenie – niedopuszczenie do świadomości pewnych faktów, blokowanie określonych wydarzeń, a tym samym unikanie wielu emocji; 
• racjonalizacja – polega na wyjaśnieniu danego zachowania w zupełnie inny sposób, niż to jest w rzeczywistości (na przykład zrzucenie winy na egzaminatora za niezdany egzamin, mimo że student w ogóle się nie uczył); 
• wyparcie – mechanizm obronny, którego najważniejszym celem jest obrona przed trudnymi, traumatycznymi, zdarzeniami (na przykład zgwałcona kobieta stara się wyprzeć emocje i nie myśleć o tym, co się wydarzyło); 
• projekcja – polega na przypisywaniu innym ludziom swoich emocji lub postaw.

Dla kogo psychoanaliza jest odpowiednia? 

Psychoanaliza jest polecana tym osobom, które nie radzą sobie z trudnymi emocjami i uczuciami, a także doświadczyły w życiu traumy lub innych trudności. Szczególnie dotyczy to niskiego poczucia własnej wartości, irytacji, lęku, smutku oraz rozpamiętywania wydarzeń z przeszłości. Metoda działa w przypadku ludzi, którzy chcą rozmawiać – mają chęć na prowadzenie monologu na spotkaniach z terapeutą i jednocześnie są przygotowane na długą terapię, trwającą nawet kilka lat.

Ograniczeniami psychoanalizy są czas oraz pieniądze, ponieważ spotkania zwykle odbywają się kilka razy w tygodniu przez co najmniej rok. Co ciekawe, zdarzają się również takie przypadki, gdzie psychoanaliza trwa kilkanaście lat. Trzeba przyznać, że ta metoda jest zupełnie inna niż chociażby terapia poznawczo-behawioralna, dlatego nie sprawdzi się u wszystkich pacjentów.

Psychoanaliza – kontrowersje 

Psychoanaliza jest metodą, która od wielu dekad wzbudza ogromne kontrowersje. Szczególnie problematyczne jest odnoszenie większości problemów z życia dorosłego do dzieciństwa i analizowanie pod tym kątem wydarzeń z przeszłości. Dodatkowo kontrowersje budziły kwestie seksualne – w szczególności chodziło o tzw. kobiecą histerię (dawniej określano tak zaburzenia nerwicowe i dysocjacyjne, które kojarzono z brakiem aktywności seksualnej).

Freud opisywał swoje koncepcje na podstawie analizy poszczególnych przypadków, a nie opierające się na dużych grupach badanych. Współcześnie nie ma zatem wystarczająco dużo publikacji naukowych potwierdzających skuteczność psychoanalizy, w przeciwieństwie do terapii poznawczo-behawioralnej. Tym samym uznaje się, że psychoanaliza może nie być wystarczająco efektywną metodą pracy, jednak nie można też stwierdzić z całą pewnością, że nie zadziała. Wiele zależy od osoby leczonej, od jej temperamentu, a także potrzeb.

Bibliografia

1. https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/50205/40625 [dostęp 04.03.2023].
2. https://scholar.google.com/scholar?hl=pl&as_sdt=0%2C5&q=psychoanaliza+freud&btnG= [dostęp 04.03.2023].
3. https://www.cribfb.com/journal/index.php/aijssr/article/view/339 [dostęp 04.03.2023].