Badanie kortyzolu jest wykonywane w celu zdiagnozowania chorób nadnerczy, głównie zespołu Cushinga. Najczęściej test wykonuje się o kilku różnych godzinach, ponieważ stężenie hormonu jest zależne od pory dnia. Warto wiedzieć, jak przygotować się do badania poziomu kortyzolu, aby wynik był miarodajny.
Nasze teksty zawsze konsultujemy z najlepszymi specjalistami
Kortyzol to hormon wydzielany przez korę nadnerczy zgodnie z rytmem dobowym – najwięcej jest go rano, a najmniej wieczorem. Bierze udział w metabolizmie lipidów, białek i glukozy, reguluje pracę układu odpornościowego, utrzymuje ciśnienie tętnicze krwi, uwalnia aminokwasy i zatrzymuje sól w organizmie. Jego zbyt niski lub zbyt wysoki poziom zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Kortyzol jest nazywany przez specjalistów „hormonem stresu”, ponieważ jego stężenie wzrasta w sytuacjach stresowych.
Kortyzol – badanie
Badanie na poziom kortyzolu jest przeprowadzane w laboratorium diagnostycznym. Polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi z żyły łokciowej. W przypadku podejrzenia obniżonego stężenia hormonu wystarczy pobrać 1 próbkę w godzinach porannych (8–9 rano). Natomiast w diagnostyce zespołu Cushinga konieczne jest oddanie do analizy minimum 3 próbek krwi: rano (godzina 8), po południu (około godziny 16) i późnym wieczorem lub w nocy. Jest to konieczne ze względu na to, że poziom hormonu waha się w ciągu doby – najwyższy jest rano, natomiast najmniejsze stężenie stwierdza się około północy. Takie badanie kortyzolu może wymagać od pacjenta krótkiego pobytu w szpitalu. Postępowanie diagnostyczne zależy jednak od decyzji lekarza prowadzącego. Niekiedy lekarz może zlecić badanie kortyzolu po deksametazonie (test hamowania deksametazonem). Polega on na podaniu pacjentowi doustnie leku, który hamuje wydzielanie hormonu, i oznaczeniu jego stężenia. Test pozwala na określenie przyczyny podwyższonego stężenia kortyzolu.
W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję:
Jak przygotować się do badania kortyzolu?
Aby wynik badania poziomu kortyzolu we krwi był miarodajny, należy odpowiednio przygotować się do analizy:
- w miarę możliwości kilka dni przed badaniem unikać sytuacji stresowych i nerwów,
- na 3 dni przed analizą nie spożywać alkoholu,
- zgłosić się na badanie kortyzolu na czczo (12 godzin po ostatnim posiłku),
- na kilka minut przed badaniem wypić szklankę wody,
- odstawić przyjmowane leki (po konsultacji z lekarzem prowadzącym),
- zgłosić się na badanie w godzinach porannych,
- przyjść do laboratorium 30 minut wcześniej, aby odpocząć przed pobraniem krwi.
Badanie kortyzolu w moczu
W celu oznaczenia całkowitego stężenia poziomu wolnego hormonu, który nie związał się z białkami, przeprowadza się badanie kortyzolu w moczu. Do analizy zbiera się mocz z całej doby (tzw. dobowa zbiórka moczu) do specjalnego pojemnika. Równo po upływie 24 godzin zebrany materiał należy dostarczyć do laboratorium. Wynik badania kortyzolu w moczu dostarcza informacji na temat całkowitej ilości hormonu wydzielanego w organizmie w ciągu doby. Nie można z niego określić dobowych wahań poziomu.
Badanie kortyzolu ze śliny
Obecnie coraz popularniejsza staje się metoda badania kortyzolu ze śliny. Uzyskany wynik w pełni odzwierciedla stężenie poziomu hormonu we krwi w tym samym czasie. Od pacjenta pobiera się 7 próbek o określonych godzinach do specjalnie przygotowanego zestawu. Metoda jest bezpieczna, łatwa, prosta i mniej stresująca niż pobranie krwi. Jednak nie jest jeszcze powszechnie stosowana, dlatego można ją wykonać jedynie w kilku laboratoriach. Cena badania kortyzolu ze śliny zależy od laboratorium i wynosi około 400 zł.
Jakie są normy?
Interpretacja wyników badania kortyzolu we krwi ściśle uwzględnia porę dnia i godzinę, o której został przeprowadzony test:
- rano: 5–25 ug/dl,
- w południe: 4–20 ug/dl,
- późnym wieczorem: 0–5 ug.
Normy i jednostki mogą różnić się w zależności od laboratorium, ponieważ niektóre z nich uwzględniają jeszcze płeć, wiek, masę ciała, dlatego wynik zawsze należy skonsultować z lekarzem prowadzącym. Na wynik badania mogą wpłynąć różne czynniki, które także należy wziąć pod uwagę: stres, zmęczenie, niewyspanie, duży wysiłek fizyczny, nieodpowiednia dieta, infekcje.
Zobacz także
Kto powinien wykonać badanie na poziom kortyzolu?
Badanie poziomu kortyzolu wykonuje się w przypadku podejrzenia chorób związanych z nieprawidłową pracą nadnerczy. Najczęściej jest to choroba Cushinga, zespół Cushinga (duże stężenie kortyzolu) lub choroba Addisona (niski poziom kortyzolu). Warto skonsultować się z lekarzem i wykonać oznaczenie stężenia hormonu, kiedy wystąpią poniższe objawy:
- zmiany w budowie ciała: odkładanie się tkanki tłuszczowej na szyi, twarzy, w okolicy obojczyków,
- zaburzenia nastroju,
- bezsenność,
- przewlekłe zmęczenie,
- łatwa męczliwość,
- podwyższone ciśnienie tętnicze krwi.
Poziom kortyzolu powinny kontrolować także osoby, które są w czasie terapii sterydowej lub chorują na nadczynność tarczycy, nowotwór nadnerczy, jajnika lub jądra.
Najnowsze w naszym serwisie
Czym jest resweratrol, gdzie go znaleźć i jak stosować w diecie i kosmetykach?
Budowa i funkcje keratynocytów. Jakie jest ich znaczenie w kosmetologii?
Komórki Langerhansa – czym są, ich funkcje i rola w rozwoju łuszczycy, AZS i histiocytozy
Garcinia cambogia – czym jest i kiedy ją stosować? Czy to środek dla każdego?
Udostępnij
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
Kamila Belczyk-Panków dostała nerkę od swojej mamy. „Nie chciałam jej narażać. A dla niej to było naturalne. Dziś żyję każdym dniem”
Pozostawiano macicę niezaszytą, uważając, że zrośnie się dzięki naturalnym skurczom. Jak kiedyś robiono cesarskie cięcie
„Kiedy usłyszałam diagnozę, pomyślałam sobie: Czyli że co? Ja za pół roku umrę? Mam 28 lat!”. Rozmawiamy z Patrycją Lisiecką, która stworzyła projekt fotograficzny Młode z Rakiem
