Ablutofobia – problem tych, którzy boją się wody. Czy jest sposób, by pokonać lęk nad jeziorem i pod prysznicem?

Lęk przed wodą może objawiać się na kilka sposobów i mieć różne przyczyny. Do najpowszechniejszych z nich należy wścieklizna, którą diagnozuje się nie tylko u dzikich psów i kotów. Jednak niechęć przed wodą może być również spowodowana zaburzeniem psychicznym, określanymi jako fobia.

Ablutofobia jest jedną z bardziej specyficznych fobii, zdecydowanie utrudniającą choremu codzienne funkcjonowanie i która często bywa też uciążliwa dla jego otoczenia. Polega ona na strachu przed kontaktem z wodą. Chory na ablutofobię unika zarówno pryszniców i kąpieli, jak i zanurzenia całego ciała w wodzie w miejscach takich jak pływalnia czy inny zbiornik wodny.

Objawy ablutofobii

Podstawowym objawem ablutofobii jest lęk przed czyszczeniem ciała, szczególnie przed kąpielą i kontaktem z wodą. Jak jednak odróżnić ablutofobię od – tak charakterystycznej dla dzieci – zwykłej niechęci do odbywania kąpieli?

Jeżeli dziecko lub osoba dorosła na samą myśl o kąpieli czy w przypadku nieuchronnie zbliżającego się kontaktu z wodą doświadcza objawów takich jak kołatanie serca, wzrost ciśnienia, duszność czy wzmożona potliwość, może to oznaczać, że cierpią na ablutofobię. Wśród innych objawów lęku przed kąpielą znajdują się również: hiperwentylacja, suchość w ustach i ucisk w gardle. Do groźniejszych objawów zaliczyć można zaburzenia widzenia, omdlenia, zawroty głowy, nudności oraz zaburzenia równowagi.

W przypadku dzieci ablutofobia jest niezwykle trudna do odróżnienia od niegrzecznego zachowania. Dzieci potrafią krzyczeć i uciekać dla zabawy lub dlatego, że nie mają na coś ochoty. Uważny rodzic nie ma jednak większych problemów z odróżnieniem przekory dziecka od prawdziwej fobii. Jest to rzecz indywidualna i w przypadku wszelkich wątpliwości najlepiej jest skontaktować się z psychologiem, np. w przedszkolu lub szkole, aby zapewnić dziecku fachową pomoc.

Ablutofobia wiąże się również z ukrywaniem przez chorych efektów tego lęku. Bardzo często chory nadużywa kosmetyków, które mają tuszować brak kąpieli. W efekcie staje się łatwo wyczuwalna mieszanka antyperspirantów, perfum oraz mgiełek do ciała. Dochodzi również do częstszej zmiany ubrań, prania bielizny i innych części ubioru w silniej pachnących proszkach i płynach do płukania.

Osoba doświadczająca takiego lęku nie jest jednak w stanie całkowicie ukryć skutków swojej fobii, oddala się więc od społeczeństwa, również rodziny. Skrajnym efektem tego typu działań jest depresja oraz zaburzenia snu.

Przyczyny ablutofobii

Wśród przyczyn ablutofobii, jak w przypadku każdego innego irracjonalnego lęku, wyróżnić można trzy rodzaje źródeł fobii. Są to przyczyny o pochodzeniu społecznym, psychologicznym i biologicznym.

Wśród przyczyn o pochodzeniu biologicznym lekarze wymieniają m.in. zbyt niski poziom dopaminy (hormonu szczęścia) lub nadmierną aktywność ciała migdałowatego (odpowiedzialnego za odczuwanie emocji, a w przypadku nadaktywności w sposób nadmierny potęgującego lęk).

Istnieje teoria, według której wszelkie fobie są dziedziczone genetycznie lub wrodzone. Większe ryzyko zachorowania na wszelkiego rodzaju zaburzenia lękowe pojawia się, jeśli występowały już one w rodzinie chorego, zwłaszcza w przypadku pokrewieństwa I stopnia. Według innej hipotezy jest to efekt niezniknięcia lęków naturalnych, wynikających z naturalnego instynktu samozachowawczego pozwalającego przeżyć, lęków, które w obecnych, zmechanizowanych i stosunkowo bezpiecznych czasach nie mają racji bytu. Nie odkryto jednak, jaki wpływ może mieć to na lęk przed czyszczeniem ciała.

Jako przyczynę ablutofobii podaje się również traumatyczne doświadczenia. Lęk przed kąpielą i wodą jako taką można nabyć nie tylko w dzieciństwie, ale również w dorosłym życiu, a wynika on zwykle ze złych doświadczeń. Chorzy często mówią o podtopieniu i zachłyśnięciu się wodą. Dziecko może zachorować na ablutofobię m.in. z powodu zmuszania go do kąpieli w warunkach, które mu nie odpowiadały, np. w wodzie o złej temperaturze lub przy osobach, przy których kąpiel była dla nich wstydliwa (np. przy obcych).

Leczenie ablutofobii

Ablutofobię, jak większość fobii, leczy się głównie przy pomocy psychoterapii. Terapia poznawczo-behawioralna uważana jest obecnie za najskuteczniejszą. Psychoterapeuta stara się znaleźć z osobą chorą podstawy jej lęku i poprzez analizę fobii pomóc choremu uświadomić sobie irracjonalność lęku, wyeliminować go za pomocą odpowiednich ćwiczeń oraz pracy nad sobą. Częstą metodą jest wprowadzenie pacjenta w stan relaksacji i uczenie technik relaksacyjnych.

Popularna jest również metoda implozywna (często nazywana terapią szokową), która polega na wystawieniu chorego na bezpośrednie źródło fobii do momentu, w którym lęk zacznie maleć. To metoda drastyczna, ale dość skuteczna. Psychoterapeuta proponuje nieraz metodę zwaną modelowaniem, która polega na obserwacji w kąpieli osoby zdrowej, aby unaocznić choremu irracjonalność jego lęków. W razie konieczności leczenie wspomagane jest farmakologicznie.