Co to jest zespół Sudecka? Przyczyny, objawy oraz leczenie choroby

Zespół Sudecka to rzadka choroba, która dotyka przede wszystkim osoby po poważnych urazach kończyn. Nazywana jest inaczej kompleksowym zespołem bólu regionalnego lub zespołem algodystroficznym. Początkowo objawia się lokalnym bólem oraz obrzękiem.

Choroba Sudecka prowadzić może do miejscowej dysfunkcji narządu ruchu – zaniku kości, mięśni oraz zesztywnienia stawów. Główną rolę w leczeniu tego zespołu odgrywa odpowiednio przeprowadzona rehabilitacja.

Na czym polega zespół Sudecka?

Zespół Sudecka to rzadkie schorzenie dotyczące kończyn. Jest to choroba przewlekła, przebiegająca z okresami zaostrzeń i remisji. Mechanizm powstawania zespołu Sudecka pomimo wielu badań nadal pozostał nieznany. Zaburzenia występujące w tej chorobie spowodowane są najprawdopodobniej nieprawidłową aktywnością nerwów współczulnych, które unerwiają daną kończynę. Nerwy współczulne należą do autonomicznego (pozostającego poza wolą człowieka) układu nerwowego, który odpowiada za działanie wszystkich narządów wewnętrznych. Zaburzenie ich działania, np. po urazie narządu ruchu, powoduje zmienioną regulację miejscowego działania naczyń krwionośnych, co prowadzi do stopniowego niedokrwienia zaopatrywanych przez nie końcowych części kończyn. Powoduje to postępujący zanik skóry, mięśni oraz kości. Najczęściej zajętymi miejscami są okolice stawu skokowego w kończynie dolnej oraz kości nadgarstka i ręki w kończynie górnej. Statystycznie najczęściej schorzenie dotyczy kobiet w wieku około 40 lat.

Przyczyny powstania zespołu Sudecka

Do powstania zespołu Sudecka prowadzą głównie urazy kończyn (przede wszystkim złamania kości, stłuczenia tkanek miękkich, odmrożenia, oparzenia), którym sprzyja także zbyt ciasno założony opatrunek unieruchamiający (co powoduje ucisk na nerwy i naczynia krwionośne). Zespół Sudecka może pojawić się szczególnie u osób palących papierosy, z chorobą wieńcową czy zaburzeniami naczyń mózgowych (po przebytym udarze mózgu). W ponad 30% nie udaje się zdiagnozować przyczyny powstania tego zespołu.

Jakie są objawy zespołu Sudecka?

Objawy zespołu Sudecka pojawiają się zazwyczaj po miesiącu od zadziałania bodźca uszkadzającego. Najczęściej przebieg choroby jest trójetapowy – na początku (faza hipertoniczna, czyli skurczu tętniczek) pojawia się bardzo nieprzyjemny, ostry, samoistny ból oraz obrzęk i ocieplenie dystalnej części uszkodzonej kończyny. Zauważyć można także zmiany troficzne skóry – nadmierną potliwość, wzmożoną wrażliwość na ucisk (tzw. allodynia – ból nawet przy delikatnym dotyku) i na zmiany w temperaturze otoczenia oraz przyspieszony wzrost włosów. Ruchomość kończyny staje się mocno ograniczona. Po około 6 miesiącach (faza dystroficzna) dochodzi do zaników skóry na kończynie – staje się ona chłodna, sina, cienka i sucha. Klinicznie nadal występuje bardzo silny ból, a stawy stają się coraz bardziej zesztywniałe.

W ostatniej fazie choroby (faza atroficzna, czyli zaniku), która pojawia się po kolejnych kilku miesiącach, ból kończyny powoli ustępuje. Niestety dołączają się trwałe przykurcze zgięciowe w stawach, zaniki mięśni tkanki podskórnej, a także widoczne na zdjęciach radiologicznych odwapnienia kości (cechy miejscowej osteoporozy). Prowadzi to do całkowitego upośledzenia czynności kończyny.

W przebiegu choroby Sudecka, która jest schorzeniem przewlekłym, bolesnym, obniżającym jakość życia, u wielu pacjentów pojawiają się stany lękowe i depresyjne. Badaniem diagnostycznym zespołu, które powinno zostać wykonane możliwie jak najszybciej po wystąpieniu pierwszych objawów, jest scyntygrafia kości.

Na czym polega leczenie zespołu Sudecka?

Skuteczność leczenia choroby Sudecka zależy przede wszystkim od szybkiego rozpoznania i podjęcia właściwej terapii. Podstawą leczenia zespołu Sudecka jest długotrwała rehabilitacja. Poza okresem ostrym choroby, gdzie wskazane jest unieruchomienie kończyny, wykonywane są zabiegi fizjoterapeutyczne (niektóre refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia), takie jak: przezskórna elektrostymulacja nerwów (TENS), laseroterapia, krioterapia miejscowa (leczenie zimnymi gazami), jonoforeza (wykorzystująca przepływ prądu), kinesiotaping (elastyczne plastry naklejane na skórę), delikatne masaże wirowe lub klasyczne. Zabiegi te powinny być połączone z ćwiczeniami ruchowymi (kinezyterapia) dostosowanymi do etapu choroby.

Leczenie farmakologiczne zespołu Sudecka ograniczone jest do stosowania środków łagodzących objawy. Skuteczne okazują się zastrzyki z leków przeciwbólowych lub sterydów, leki przeciwobrzękowe oraz rozszerzające naczynia. Istotne znaczenie ma też odpowiednio przeprowadzona psychoterapia. Nieleczony zespół Sudecka powoduje stopniowe pogarszanie funkcji kończyny, co może prowadzić do konieczności ograniczenia pracy zawodowej, a nawet przejścia na rentę.