Na czym polega dalekowzroczność? Przyczyny i diagnostyka

Ludzkie oko to skomplikowany układ optyczny, który nie tylko odbiera bodźce wizualne, ale także przetwarza je na sygnały biochemiczne, które następnie trafiają do mózgu. Pod wpływem różnego rodzaju chorób oraz z biegiem czasu oczy niekiedy przestają funkcjonować prawidłowo. Jedną z częściej występujących wad jest dalekowzroczność. Na czym polega i jak się objawia?

Dalekowzroczność. Co to takiego? 

Dalekowzroczność lub nadwzroczność (łac. Hyperopia) to wada polegająca na zaburzeniu załamywania się promieni świetlnych. W efekcie do mózgu dociera nieprawidłowy sygnał, a osoba dotknięta dalekowzrocznością ma problemy z wyraźnym dostrzeżeniem obrazu położonego blisko. Nadwzroczność polega na tym, że promienie świetlne załamują się za soczewką, ale nie bezpośrednio na niej. 

W zdrowym oku promienie świetle dostają się do wnętrza oka przez źrenicę, przechodzą przez soczewkę, a następnie skupiają się na siatkówce. Jest to możliwe dzięki akomodacji, czyli dostosowania się kształtu soczewki (poprzez pracę mięśnia rzęskowego) do odległości, z jakiej przypatrujemy się przedmiotowi. Kiedy mechanizm ten przebiega nieprawidłowo, poprawna akomodacja nie jest możliwa. Jeśli wymiar przednio-tylny gałki ocznej jest nieprawidłowy, pojawia się nadwzroczność. 

Jakie są przyczyny dalekowzroczności? 

Dalekowzroczność u dziecka ma zwykle przyczynę wrodzoną, ponieważ gałka oczna jest zbyt krótka. Po 40. roku życia może pojawić się także dalekowzroczność starcza. Jest ona spowodowana mniejszą elastycznością struktur oka, słabszym działaniem mięśnia odpowiadającego za akomodację lub zmianą siły łamiącej soczewki. 

Objawy dalekowzroczności 

Ludzki narząd wzroku wykazuje się bardzo dużą zdolnością do kompensacji, czyli zwiększonego wysiłku jednego z oczu, jeżeli drugie nie działa prawidłowo. Powoduje to, że wadę dalekowzroczności ciężko rozpoznać już na samym początku, ponieważ zwykle nie daje o sobie znać. W miarę pogłębiania się dysfunkcji u pacjenta mogą jednak występować takie objawy, jak: 

• bóle oczu; 
• uczucie zmęczenia w oczach; 
• zamazany obraz podczas patrzenia na przedmioty z bliska; 
• podrażnienie spojówek; 
• zapalenie powiek; 
• łzawienie; 
• częste mruganie; 
• światłowstręt; 
• bóle głowy. 

Niekiedy u pacjentów występuje także zez zbieżny, będący wynikiem nadmiernego zmęczenia mięśni oka. Objaw ten może być szczególnie widoczny np. po ciężkim dniu lub wielu godzinach spędzonych przed monitorem. 

Na uproszczonym schemacie widać, w jaki sposób odbierane jest światło przez osoby zdrowe, z krótkowzrocznością i dalekowzrocznością. Fot. Adobe Stock

Dalekowzroczność – plusy czy minusy. Jakie okulary wybrać? 

Dalekowidz powinien nosić tzw. plusy, czyli okulary lub soczewki dodatnie (skupiające). Powinny być one dostosowane do stopnia zaawansowania wady. Wyróżnia się: 

• niski stopień dalekowzroczności – do 2 dioptrii; 
• średni stopień dalekowzroczności – od 2,25 do 5 dioptrii; 
• wysoki stopień dalekowzroczności – powyżej 5 dioptrii. 

Dalekowzroczność. Diagnostyka i leczenie 

Dalekowzroczność często przez długi czas nie daje żadnych charakterystycznych objawów, a nieprawidłowość wychodzi na jaw dopiero podczas badań optometrycznych. Dlatego tak ważne jest, aby regularnie odwiedzać okulistę. Rozpoznanie nadwzroczności jest możliwe poprzez wykorzystanie tzw. tablic Snellena, czyli dobrze znanych kart z wydrukowanymi literami i cyframi o różnej wielkości. 

Pomimo uciążliwości, nadwzroczność jest wadą, którą można stosunkowo łatwo skorygować. Pacjentom rekomenduje się noszenie skupiających soczewek sferycznych lub okularów. Zmieniają one miejsce załamania się promieni świetlnych, przemieszczając je „do przodu” bezpośrednio na soczewkę. Możliwe jest także wykonanie zabiegu chirurgicznego. Laserowa korekcja dalekowzroczności trwa zaledwie 15-20 minut. Pacjentom proponuje się zwykle jedno z dwóch rozwiązań: 

• modelowanie rogówki przy pomocy mikrokeratomu, czyli niezwykle precyzyjnego skalpela. Powierzchnia rogówki zostaje przycięta tak, aby promienie świetlne ogniskowały się prawidłowo. Jest to tzw. metoda LASIK; 
• modelowanie rogówki przy pomocy lasera excimerowego. W pierwszej kolejności oddziela się cienki płatek rogówki, następnie modeluje jej wnętrze i na powrót scala, zabezpieczając barierą ochronną. Ta metoda nazywa się Femto-LASIK. 

W przypadku bardzo mocnej wady można zastosować także implant wewnątrzgałkowy.  

Nadwzroczność można stosunkowo łatwo skorygować, ale nieleczona może znacząco obniżyć komfort życia. Dlatego warto podjąć stosowne działania niezwłocznie po wykryciu wady. 

O ekspercie:

Łukasz Zielonka – optometrysta, wykładowca akademicki, właściciel salonu optycznego “Tata Optometrysta”.  Link do rozmowy: https://www.hellozdrowie.pl/w-oczach-mozemy-zaobserwowac-objawy-cukrzycy-nadcisnienia-czy-chorob-tarczycy-mowi-optometrysta-szymon-zielonka/

Bibliografia: 

1. Majumdar S, Tripathy K. Hyperopia. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; August 25, 2023; 
2. Delbarre M, Le HM, Boucenna W, Froussart-Maille F. Hypermétropie et chirurgie réfractive [Refractive surgery for hyperopia]. J Fr Ophtalmol. 2021;44(5):723-729; 
3. Kulp MT, Ciner E, Ying GS, et al. Vision Screening, Vision Disorders, and Impacts of Hyperopia in Young Children: Outcomes of the Vision in Preschoolers (VIP) and Vision in Preschoolers – Hyperopia in Preschoolers (VIP-HIP) Studies. Asia Pac J Ophthalmol (Phila). 2022;11(1):52-58. Published 2022 Jan 18.