Niedokrwistość aplastyczna – przyczyny, objawy i leczenie anemii

Niedokrwistość aplastyczna to rzadka choroba występująca u określonej liczby osób pomiędzy 15. a 25. rokiem życia. Niekiedy pojawia się też u osób starszych. Dotyka głównie mężczyzn, chociaż zdarza się, że chorują również kobiety. Niedokrwistość polega na zaburzeniu prawidłowego funkcjonowania szpiku. Jej przebieg i objawy zależne są od postaci, jaką przyjmie.

Niedokrwistość aplastyczna polega na drastycznym spadku płytek krwi i zachodzeniu reakcji autoimmunologicznej organizmu. Powstaje jako wynik zaburzeń w funkcjonowaniu komórek macierzystych w szpiku kostnym. W prawidłowych warunkach szpik średnio co 120 dni wymienia krwinki czerwone. Może jednak dojść do sytuacji, kiedy szpik nie jest w stanie wytwarzać krwinek w potrzebnej liczbie i we właściwym momencie. Wówczas dochodzi do pojawienia się objawów związanych z początkiem niedokrwistości. Anemia aplastyczna u dzieci najczęściej uwarunkowana jest genetyką i wadami wrodzonymi. U osób dorosłych może być np. konsekwencją przyjmowania leków.

Postacie aplastycznej anemii i przyczyny jej rozwoju

Przyczyny niedokrwistości aplastycznej są różne i warunkują postać, jaką przybiera choroba. Punktem wspólnym jest drastyczny spadek, a nawet całkowity brak krwinek czerwonych. Zahamowany również zostaje podział pozostałych komórek krwi i dochodzi do zaburzenia funkcji komórki macierzystej w szpiku. Anemia aplastyczna może być uwarunkowaną genetycznie chorobą dziedziczną bądź przyjąć postać wady wrodzonej (zespół Diamonda i Blackfana, niedokrwistość Fanconiego). W przypadku postaci nabytej wśród przyczyn warunkujących jej rozwój wyróżnia się:

• długotrwałe przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych, przeciwnowotworowych, antybiotyków,
• choroby autoimmunologiczne,
• choroby krwi,
• ciąża,
• grasiczak,
• wirusowe zapalenie wątroby,
• zakażenie wirusem HIV, HBV lub HAV,
• narażenie na promieniowanie (jonizujące, radioterapia).

Niedokrwistość aplastyczna – objawy

W rozpoznaniu choroby wskazuje się trzy objawy chorobowe uzależnione od ilości spadku krwi:

• postać nieciężka
  • liczba krwinek białych: < 1500 komórek w 1μl krwi
  • liczba krwinek czerwonych: < 60 000 komórek w 1μl krwi
  • liczba płytek krwi: < 50 000 komórek w 1μl krwi

• postać ciężka
  • liczba krwinek białych: < 500 komórek w 1μl krwi
  • liczba krwinek czerwonych: < 20 000 komórek w 1μl krwi
  • liczba płytek krwi: < 50 000 komórek w 1μl krwi
• postać bardzo ciężka
  • liczba krwinek białych: < 200 komórek w 1μl krwi
  • liczba krwinek czerwonych: < 10 000 komórek w 1μl krwi
  • liczba płytek krwi: < 20 000 komórek w 1μl krwi.

Niedokrwistość w zależności od przebiegu może objawiać się nagle bądź stopniowo. Co więcej, w początkowym stadium rozwoju przypomina inne jednostki chorobowe, również mające swoje źródło w zaburzeniu funkcjonowania szpiku (białaczka, chłoniak, zespół, mielodysplastyczny, niektóre z nowotworów). Pełna diagnoza dotycząca anemii aplastycznej zostaje postawiona po wystąpieniu i zatwierdzeniu przynajmniej trzech objawów. Otrzymany wynik wskazuje także na postać choroby.

W obrazie klinicznym u osób z niedokrwistością aplastyczną obserwuje się:

• bladość,
• uczucie kołatania serca,
• bóle i zawroty głowy,
• duszność,
• zmęczenie i brak energii
• gorączkę
• silne zaczerwienienie dziąseł.

W celu potwierdzenia choroby hematolog kieruje pacjenta na badania laboratoryjne w kierunku niedokrwistości. Przy niejednoznacznych wynikach morfologii lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań uzupełniających – biopsję aspiracyjną szpiku kostnego, badanie na potwierdzenie zakażeń wirusowych, badanie na obecność przeciwciał, badanie poziomu żelaza i witaminy B12, a także badanie na obecność arszeniku i innych toksyn.

Anemia aplastyczna – leczenie

Leczenie niedokrwistości aplastycznej uzależnione jest od źródła jej powstania, a także tego, czy ma ona postać przejściową, czy ciężką, powodującą trwałe uszkodzenia szpiku. Etapy leczenia anemii wywołanej przez czynniki zewnętrzne (np. leki czy promieniowanie) zaczynają się od eliminacji z życia chorego toksyn powodujących spadek krwinek. Dodatkowo osoba dotknięta niedokrwistością dostaje leki stymulujące wytwarzanie szpiku kostnego i produkcję krwinek. Bardzo ważne jest przywrócenie zdolności krwi do podziału na poszczególne krwinki. Anemia, która powstała jako choroba autoimmunologiczna, leczona jest poprzez hamowanie działania układu odpornościowego, który w sposób patologiczny walczy sam ze sobą. W ciężkich przypadkach i zaawansowanym stadium anemii konieczne jest przetoczenie krwi, a nawet przeszczep szpiku kostnego. Anemia aplastyczna nie jest chorobą, którą można leczyć na własną rękę. Pacjent powinien ściśle stosować się do zaleceń lekarza hematologa. W leczeniu i przebiegu choroby bardzo ważne jest stałe nawadnianie. Dlatego wskazane jest picie 3 litrów wody dziennie, by nie dopuścić do odwodnienia organizmu.