Osobowość unikająca (AVPD) to trwały wzorzec zachowań związany z zahamowaniem społecznym, poczuciem nieadekwatności i wrażliwością na odrzucenie, który powoduje problemy w sytuacjach zawodowych i związkach.
Czym jest osobowość unikająca?
Osobowość unikająca to zaburzenie charakteryzujące się ekstremalną nieśmiałością i wrażliwością na krytykę ze strony innych. Osobowość unikająca jest zaburzeniem z grupy C, czyli takim, które obejmuje lękowe zaburzenia osobowości.
AVPD często wiąże się z innymi schorzeniami psychicznymi, takimi jak zaburzenia lękowe, w szczególności zespół lęku społecznego. Osoby z tym zaburzeniem wykazują wzorzec unikania ze względu na strach przed odrzuceniem lub dezaprobatą, które odczuwają jako niezwykle bolesne. Choroba dotyka około 2,5 proc. populacji, z mniej więcej taką samą liczbą mężczyzn i kobiet.
Osobowość unikająca – objawy i diagnoza
Osobowość unikająca charakteryzuje się trzema głównymi objawami:
- Zahamowaniem społecznym;
- Poczuciem nieadekwatności, niedorastania do oczekiwań;
- Wrażliwością na krytykę lub odrzucenie.
Aby otrzymać diagnozę, chory musi doświadczyć tych objawów przed osiągnięciem wczesnej dorosłości. Muszą również wystąpić co najmniej cztery z innych objawów osobowości unikającej:
- Unikanie w pracy czynności wymagających kontaktu międzyludzkiego ze względu na strach przed krytyką lub odrzuceniem;
- Niechęć do interakcji z innymi, jeśli nie chory nie ma pewności, że otrzyma pozytywną odpowiedź;
- Lęk przed intymnymi związkami z powodu wstydu;
- Zaabsorbowanie krytyką w sytuacjach społecznych;
- Poczucie nieadekwatności i zahamowań w nowych sytuacjach społecznych;
- Postrzeganie siebie jako nieudolnego, nieatrakcyjnego i gorszego;
- Niechęć do podejmowania ryzyka lub angażowania się w czynności, które mogą wywołać zakłopotanie.
Diagnoza wymaga oceny psychologicznej wykonanej przez specjalistę zdrowia psychicznego.
W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję:
Przyczyny osobowości unikającej
Naukowcy nie do końca rozumieją, co powoduje tego rodzaju zaburzenie osobowości, ale uważają, że jest to połączenie czynników genetycznych i środowiskowych.
Doświadczenia wczesnego dzieciństwa mogą być powiązane z rozwojem AVPD. Badania sugerują, że dzieci, które postrzegają swoich opiekunów jako pozbawionych czułości i/lub doświadczają odrzucenia przez nich, mogą być narażone na większe ryzyko rozwoju osobowości unikającej. Podobnie jest z dziećmi, które doświadczają znęcania się i zaniedbywania ze strony opiekunów.
Około 2,5 proc. populacji może kwalifikować się do diagnozy osobowości unikającej. Jest to choroba przewlekła, która w równym stopniu dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Zaburzenie może rozwinąć się w dzieciństwie, a objawy wykryto u dzieci w wieku od 2 lat. Jednak, podobnie jak inne zaburzenia osobowości, osobowość unikająca jest zazwyczaj diagnozowana tylko u dorosłych.
Osobowość unikająca a zespół lęku społecznego
Niektórzy specjaliści są zdania, że osobowość unikająca występuje tylko w połączeniu zespołem lęku społecznego. Jednak nowsze badania wykazały, że istnieje znaczny odsetek osób z AVPD, które nie spełniają kryteriów zespołu lęku społecznego.
Czasami może być trudno rozróżnić, czy dana osoba ma fobię społeczną, zaburzenie osobowości unikającej lub oba stany. Zazwyczaj osoba z osobowością unikającą doświadcza lęku i unikania we wszystkich dziedzinach życia, podczas gdy osoba z lękiem społecznym może mieć lęki specyficzne tylko dla pewnych sytuacji, takich jak wystąpienia publiczne lub występy.
Oprócz zespołu lęku społecznego, osoby z osobowością unikającą mogą mieć współwystępujące zaburzenia, w tym depresję, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne lub inne zaburzenia lękowe. Osoby z AVPD są również narażone na zwiększone ryzyko nadużywania substancji lub zachowania samobójcze.
Osobowość unikająca – leczenie
Osoby z osobowością unikającą mogą szukać leczenia, ponieważ chcą budować silniejsze relacje i zmniejszyć ilość stresu, którego doświadczają w miejscu publicznym lub w pracy. Leczenie dowolnego zaburzenia osobowości może być trudne, ponieważ wiele objawów występuje u danej osoby od wielu lat.
Psychoterapia jest głównym sposobem leczenia osobowości unikającej. Psychoterapia może obejmować terapię poznawczo-behawioralną, która koncentruje się na zmniejszaniu negatywnych wzorców myślowych i budowaniu umiejętności społecznych. Czasami terapia grupowa jest stosowana, aby pomóc osobom z podobnymi wyzwaniami i stworzyć bezpieczną przestrzeń do budowania trwałych relacji. Terapia rodzinna może również okazać się przydatna, ponieważ członkowie rodziny rozumieją stan i mogą zapewnić wspierające środowisko, które promuje podejmowanie zdrowego ryzyka.
Leki na osobowość unikającą
Istnieje niewiele badań wykazujących skuteczność leków w leczeniu osobowości unikającej. Czasami w leczeniu objawów osobowości unikającej lub objawów współwystępujących zaburzeń można stosować leki. Leczenie zazwyczaj obejmuje leki przeciwdepresyjne (tj. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny) i leki przeciwlękowe.
Pomoc w przypadku osobowości unikającej – terapia
Jeśli zmagasz się z wymienionymi wyżej objawami i myślisz, że możesz mieć zaburzenie osobowości unikającej, ważne jest, aby się nie zniechęcać. Dostępna jest pomoc, a pierwszym krokiem jest skontaktowanie się z psychologiem, który może przeprowadzić fachową diagnozę. Terapia w bezpiecznym środowisku może pomóc zbadać intensywny niepokój, którego doświadczasz w sytuacjach społecznych i strach przed odrzuceniem lub krytyką.
Bibliografia:
- Anxious [avoidant personality disorder]in ICD-10: Diagnostic Criteria;
- Gary Gilles M.A.; Paula Ford-Martin M.A. (2003). „Avoidant personality disorder”. Healthline Networks;
- Sanderson, William C.; Wetzler, Scott; Beck, Aaron T.; Betz, Frank (February 1994). „Prevalence of personality disorders among patients with anxiety disorders”. Psychiatry Research. 51(2): 167–174;
- Kantor, M. (1993, revised 2003). Distancing: A Guide to Avoidance and Avoidant Personality Disorder. Westport, Conn: Praeger Publishers;
- Weinbrecht Anna, Schulze Lars, Boettcher Johanna, Renneberg Babette (2016). „Avoidant Personality Disorder: a Current Review”. Current Psychiatry Reports. 18(3): 29.
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
Dr Bartosz Szetela: Oficjalne statystyki – tysiąc zdiagnozowanych kił, tysiąc zdiagnozowanych rzeżączek – należałoby pomnożyć razy 10 bądź 20
„Orgazm jest jeden, a mogą do niego prowadzić różne drogi, różne sposoby stymulacji” – mówi Agnieszka Szeżyńska, autorka książki „Warsztaty intymności”
„Jeżeli kryzys pojawia się niespodziewanie, to ryzyko wystąpienia zespołu stresu pourazowego jest duże” – mówi psycholog Monika Wróbel-Harmas
