Patomorfologia – czym jest ta dziedzina nauki i co bada?

Patomorfologia jest gałęzią medycyny zajmującą się badaniami nad zmianami morfologicznymi zarówno tkanek, jak i narządów. Podczas badań dochodzi do rozpoznania i klasyfikacji zmian patomorfologicznych.

Patomorfologia jest interdyscyplinarną dziedziną nauki łączącą w sobie wiedzę z wielu gałęzi medycyny, m.in. anatomii, patologii oraz onkologii. Dziedzina ta jest także punktem wyjścia nie tylko w rozpoznaniu i leczeniu chorób, ale i określaniu przyczyny zgonu. Specjalizacja, jaką jest patomorfologia, zajmuje się wyszukiwaniem poważnych zmian w wyglądzie komórek, tkanek i narządów zmieniającym się w zależności od występowania określonych schorzeń.

Czym zajmuje się patomorfologia?

Rozwój patomorfologii na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci sprawił, że obecnie jest to dziedzina mocno wspierana przez sektor technologiczny. Kilka dekad temu praca w obszarze patomorfologii opierała się na odpowiednim przygotowaniu materiału biologicznego (co oznaczało jego wybarwienie) i ocenie jego zmian pod powiększeniem mikroskopu. Obecnie jednak patomorfolog ma do dyspozycji nowoczesne rozwiązania diagnostyczno- technologiczne, do których zalicza się:

• mikroskopię cyfrową połączoną z analizą obrazu – za pomocą takiej techniki specjalista może szybciej i dokładniej ocenić stan tkanek i narządów;
• biopsję cienko- i gruboigłową – materiał biologiczny, który wzbudza podejrzenie pod kątem chorobowym, pobiera się za pomocą specjalistycznych igieł. Stosuje się je najczęściej w wykrywaniu nowotworów;
• histochemię oraz cytochemię;

• technologię biologii molekularnej i biotechnologii – dzięki innowacyjnym metodom można szybciej wyekstrahować interesujące patomorfologa próbki materiału biologicznego, a następnie poddać je szczegółowym badaniom na poziomie molekularnym.

Powstaje zatem pytanie, czy w przyszłości nowoczesne technologie będą w stanie całkowicie zastąpić specjalistę patomorfologa? Nadal jest to kwestia bardzo sporna i wywołująca różne komentarze. Sceptycy powtarzają, że człowiek w odróżnieniu od maszyny jest w stanie wyłapać błędy powstające np. na poziomie oprogramowania urządzeń.

Na co zwraca uwagę patomorfolog?

Praca patomorfologa obejmuje nie tylko ocenę budowy tkanek i komórek. Specjalista ocenia materiał także w odniesieniu do obecności na powierzchni komórek antygenów i receptorów. Aby zwizualizować ich lokalizację, wykorzystuje się przeciwciała monoklonalne, czyli metody immunohistochemiczne. Wyniki badań trafiają następnie do lekarza specjalisty, np. onkologa, który ustala przebieg leczenia oraz dawkowanie.

Co wykrywa patomorfologia?

Bazując na wynikach i ocenie tkankowej patomorfologa, lekarz jest w stanie w wiarygodny sposób postawić diagnozę. Indywidualnie dobiera także metodę leczenia, informuje pacjenta o rokowaniach choroby oraz o tym, czego może się spodziewać w najbliższych tygodniach lub miesiącach. Najważniejszymi i najczęstszymi chorobami wykrywanymi dzięki patomorfologii są stany przednowotworowe i nowotworowe, torbiele i guzy, zapalenia o podłożu auto-agresywnym, różnicowanie chorób szpiku, niewydolność nerek lub wątroby, endometrioza, choroby neurodegeneracyjne, serca i układu krążenia oraz schorzenia tarczycy i trzustki.

Patomorfologia w badaniach post mortem

Dziedzina, jaką jest patomorfologia, jest także niezbędna podczas wykonywania sekcji zwłok. Weryfikuje się wówczas informacje o rozpoznaniu przyczyny zgonu i ocenie zmian, które na tę okoliczność zaszły w organizmie. Procedura polega na dokonaniu oględzin zewnętrznych, a następnie wewnętrznych. Lekarz otwiera jamy ciała i szuka morfologicznych wykładników zarówno procesu chorobowego, jak i skutków urazów mechanicznych lub chemicznych. Podczas wykonywania sekcji patomorfolog może pobrać wybrane tkanki i wysłać je na szczegółowe badania histopatologiczne, toksykologiczne lub biochemiczne.

Sytuacja patomorfologów w Polsce

Jak wynika z ostatnich badań, liczba patomorfologów w Polsce jest wciąż zbyt niska. Szczególnie źle wygląda sytuacja w placówkach medycznych i szpitalach. W państwowych szpitalach wciąż jest za mało czynnych zawodowo specjalistów z tej dziedziny, ponieważ częściej wybierają oni placówki naukowe lub ośrodki akademickie. Niestety ma to swoje negatywne strony. Jeśli do szpitala w mniejszym mieście zgłosi się pacjent z podejrzeniem poważnej choroby nowotworowej, np. rakiem trzustki (rokującym niekorzystnie), to jego próbka musi zostać przetransportowana do większego miasta w celu dalszych badań. Ma to ogromne znaczenie ze względu na wydłużenie czasu rozpoznania i podjęcia ewentualnego leczenia.