Rodzaje wad postawy – klasyfikacja, przyczyny powstania, przykładowe ćwiczenia korekcyjne

Wady postawy u dzieci w wieku szkolnym to powszechne zjawisko wynikające zwykle z ograniczenia aktywności fizycznej i nieprawidłowych pozycji w trakcie odpoczynku i nauki. Z kolei wady postawy u dorosłych są efektem zaniedbań z dzieciństwa lub powikłaniem przewlekłych chorób.

Leczenie wad postawy u dzieci i dorosłych jest konieczne w trosce przed postępem skrzywień i powikłań układowych, np. krążeniowo-oddechowych. Korekcje wad postawy zwykle rozpoczyna się od ćwiczeń ruchowych i innych metod nieinwazyjnych, np. poprzez korektor wady postawy. Lekarz od wad postawy, tzn. ortopeda, może też zlecić operacyjne prostowanie narządu ruchu na podstawie stopnia zaawansowania wady.

Co to jest wada postawy?

Wada postawy ciała oznacza zaburzenie równowagi systemu dźwigni i naprężeń więzadłowo-mięśniowo-kostnych układu ruchu lub jego pojedynczych elementów, wpływających pośrednio na pozostałe struktury. Wady postawy ciała to zespoły odstępstw od powszechnie przyjętych norm prawidłowej postawy i sylwetki ludzkiego organizmu, które można korygować pod wpływem ćwiczenia na wady postawy o charakterze czynnym i biernym. Wady postawy ciała u dzieci w wieku szkolnym, poddane wczesnej i kompleksowej rehabilitacji, mogą ulec zatrzymaniu i cofnięciu. Wady postawy u dorosłych nie są tak podatne na leczenie korekcyjne ze względu na ukształtowany i stabilny aparat ruchu, tzn. kości, mięśnie i stawy. Jest on jednak na tyle elastyczny, by ulegać odkształceniom pod wpływem np. nieprawidłowego trybu życia czy postępować jako powikłanie przewlekłej choroby. Profilaktyka wad postawy pozwala uniknąć zaburzeń układu ruchu oraz utrzymać równowagę statyczno-dynamiczną organizmu.

Przyczyny wad postawy

Za przyczyny wad postawy uważa się m.in. wrodzone wady układu kostno-mięśniowego, zaburzenia słuchu i wzroku, schorzenia aparatu ruchu, np. dysplazję stawu biodrowego, zespoły przeciążeniowe i bólowe, nawykowe nieprawidłowe postawy, niewydolność mięśni i nerwów czy powikłania po złamaniach i innych urazach.

Wady postawy – rodzaje

Specjalistyczne badanie wad postawy może wykazać różne rodzaje nieprawidłowości, m.in.:

• wady postawy kręgosłupa, tzn.:
  • wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej: plecy wypukłe, plecy płaskie, plecy wklęsłe, plecy wklęsło-wypukłe,
  • skoliozę, tzn. wadę trójpłaszczyznową na kształt litery S w obrazie od tyłu z torsją kręgów,
• wady klatki piersiowej: klatka lejkowata, tzw. szewska, klatka piersiowa kurza,
• wady kończyn dolnych: kolana szpotawe, koślawe, stopa płaska, tzw. płaskostopie, stopa płasko-koślawa, stopa szpotawa czy wydrążona.

Rehabilitacja wad postawy

Leczenie wad postawy u dorosłych różni się od metod dziecięcych, szczególnie w obszarze ćwiczeń korekcyjnych. Ćwiczenia na wady postawy u dzieci bazują na formach zabawowych i naśladowczych, z dużą liczbą akcesoriów. Ćwiczenia korekcyjne wad dla starszych charakteryzują się większą intensywnością i wyższym poziomem trudności. Rehabilitacja uwzględnia również specjalistyczne metody ćwiczeń oparte na koncepcji proprioceptywnej torowania ruchu na drodze nerwowo-mięśniowej, np. metoda Bobath, a także zaopatrzenie techniczne, m.in. korektor wad postawy, czyli ortezy na grzbiet, kolana czy kostki oraz wkładki ortopedyczne i gorsety.

Ćwiczenia wady postawy

Ćwiczenia dobiera się w zależności od rodzaju wady, przy czym należy pamiętać, aby rozciągać przykurczone partie mięśni i wzmacniać te rozciągnięte, np.:

• kolana szpotawe, gdzie odstęp między kostkami przyśrodkowymi podudzi wynosi więcej niż 5 cm przy złączonych i prostych nogach – należy prowadzić kolana na zewnątrz poprzez np.: siad skrzyżny, ręce proste nad głową, skłon do przodu z pogłębieniem, powrót do pozycji wyjściowej. Z kolei w kolanach koślawych, w których dochodzi do odstępu pomiędzy kolanami powyżej 5 cm przy złączonych i prostych nogach, dąży się do wzmocnienia przyśrodkowych części nóg, np.: leżenie bokiem, noga zewnętrzna zgięta w kolanie, stopa oparta przed nogą wewnętrzną – unoszenie i opuszczanie prostej nogi wewnętrznej np. 20 razy; zmiana stron;
• ćwiczenie na stopy:
  • wydrążone: siad płaski, do drabinki przymocowana gumowa taśma i owinięta o grzbiet stopy – zginanie grzbietowe stopy,
  • płaskie: siad podparty, nogi szeroko, pomiędzy nogami rozłożony kocyk – składanie bosą stopą koca w kostkę,
  • płasko-koślawe: stanie w rozkroku – naprzemienne wspinanie się na palce i stanie na piętach,
  • szpotawe: spacerowanie na bocznych krawędziach stopy;

• ćwiczenia na klatkę:
  • kurzą: siad skrzyżny, ręce wzdłuż tułowia – nożyce pionowe ramion, czyli naprzemienne głębokie wymachy rąk,
  • lejkowatą: leżenie tyłem, nogi proste, ręce wzdłuż tułowia – ruchy ramion jak przy pływaniu odwróconym motylem na plecach.