Wady postawy to plaga współczesnych czasów. Jak im zapobiegać?

Wady postawy stanowią powszechny problem na całym świecie. Pierwsze sygnały świadczące o dysfunkcji zwykle pojawiają się w już w dzieciństwie i okresie dojrzewania, kiedy ma miejsce intensywny wzrost kośćca. Dowiedz się, jak dochodzi do rozwoju wad postawy i poznaj skuteczne sposoby zapobiegania im. 

Wady postawy – czym są i jak powstają?

Wady postawy to wszelkie odchylenia od fizjologicznej normy uwzględniające wiek, płeć oraz typ budowy ciała. Jak zatem wygląda prawidłowa postawa? Przede wszystkim warunkuje ją harmonijne ułożenie poszczególnych części ciała względem kręgosłupa, wydolny układ kostny, mięśniowo-więzadłowy oraz nerwowy. Prawidłowa sylwetka charakteryzuje się następującymi cechami:

• prostym ustawieniem głowy,
• zachowaniem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa (lordozy i kifozy),
• prawidłowo wysklepioną klatką piersiową ku przodowi,
• stabilnie podpartą miednicą na głowach kości udowej,
• prostymi kończynami dolnymi i prawidłowymi sklepieniami stopy.

Kształtowanie wad postawy to proces, w przebiegu którego wyróżniamy 3 etapy:

• etap I, zmiany czynnościowe – dochodzi do wzmożonego napięcia określonych grup mięśni lub ich osłabienia,
• etap II, zmiany funkcjonalne – wykształcają się przykurcze mięśni, więzadeł oraz torebek stawowych. Na tym etapie istnieje duża szansa na całkowitą korekcję patologii,
• etap III, zmiany strukturalne – deficyty mają charakter utrwalonych przykurczy i dotyczą także struktur kostnych. W wielu przypadkach powrót do pełnego zdrowia jest już niemożliwy, jednak fizjoterapia i właściwie prowadzone ćwiczenia korekcyjne chronią przed pogłębianiem wady.

Przyczyny powstawania wad postawy

Wady postawy mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Zmiany o charakterze wrodzonym powstają na skutek zaburzeń w rozwoju zarodkowym i płodowym lub są uwarunkowane genetycznie. Wśród nich wymieniamy m.in. skoliozę, kręcz szyi, niedorozwój stawu biodrowego czy wady klatki piersiowej. Na rozwój wad nabytych istotny wpływ mają:

•  czynniki środowiskowe – np. długotrwałe przyjmowanie pozycji siedzących podczas pracy lub odpoczynku, nieprawidłowe noszenie plecaka lub torby na jednym ramieniu, niedopasowane obuwie, niewłaściwa wysokość biurka lub krzesła,
• czynniki morfologiczne – zaburzenie napięcia mięśni związane ze zmęczeniem organizmu lub przewlekłą chorobą,
• czynniki fizjologiczne – zaburzenia czucia głębokiego, postępujące wady wzroku lub słuchu.

Rodzaje wad postawy

Wady postawy mogą dotyczyć każdego obszaru narządu ruchu, najczęściej diagnozowane są jednak wady kręgosłupa. Powszechnie występują także wady klatki piersiowej, stóp i kolan.

Wady kręgosłupa:

• skolioza – trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa,
• plecy okrągłe – pogłębienie fizjologicznej kifozy piersiowej w odcinku piersiowym kręgosłupa,
• plecy wklęsłe – pogłębienie fizjologicznej lordozy lędźwiowej,
• plecy płaskie – zniesienie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa,
• pogłębiona lordoza lędźwiowa.

Wady klatki piersiowej:

• klatka piersiowa lejkowata – lejkowate zapadnięcie w dolnej części mostka i przylegających do niego żeber,
• klatka piersiowa kurza – uwypuklenie i deformacja mostka do przodu.

Wady kończyn dolnych: 

• kolana koślawe – wygięcie kolan w charakterystyczny łuk,
• kolana szpotawe – niefizjologiczne zbliżenie kolan do środka, przypominają wtedy kształt litery X.

Wady stóp:

• płaskostopie (pot. platfus) – obniżenie fizjologicznego sklepienia w stopie. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje płaskostopia, czyli płaskostopie poprzeczne (obniżenie łuku poprzecznego) oraz płaskostopie podłużne (obniżenie łuku poprzecznego przedniego stopy),
• stopa płasko-koślawa – obniżenie łuku poprzecznego i podłużnego stopy.

Jak leczyć i przeciwdziałać wadom postawy?

Leczenie wad postawy to wieloetapowy proces, który powinien być prowadzony pod kontrolą ortopedy i fizjoterapeuty, a w niektórych przypadkach również innych specjalistów. Najważniejszym elementem terapii jest gimnastyka korekcyjna. Metody fizjoterapeutyczne stosowane w leczeniu wad postawy to m.in.: 

• ćwiczenia rozciągające,
• ćwiczenia wzmacniające,
• ćwiczenia oddechowe,
• terapia punktów spustowych,
• PNF.

Bardzo trudne przypadki, które nie reagują na leczenie zachowawcze i pogarszają jakość życia, mogą być wskazaniem do leczenia operacyjnego. Równie istotna jest profilaktyka. Działania powinny być wdrożone przez rodziców tuż po narodzinach dziecka i obejmować prawidłowe noszenie, higienę oraz karmienie dziecka. Zapobiega to występowaniu asymetrii ułożeniowej, która w późniejszym czasie może objawić się w postaci wad postawy. 

Nie można także przyspieszać rozwoju malucha poprzez zbyt wczesne próby pionizacji lub sadzania. U dorastających dzieci, a także w wieku dorosłym, warto zwracać uwagę na zasady ergonomii podczas nauki lub pracy. Regularnie powinna towarzyszyć nam także ulubiona aktywność fizyczna, np. basen, jazda na rowerze, joga itp. Każda forma ruchu to działanie na rzecz prawidłowej postawy.

Bibliografia:

1. Kużdżał A., Zagórski A., Ridan T., Rehabilitacja w skoliozach oraz wadach postawy ciała, Forum Media Polska 2022. 
2. Wawrzyniak A., Tomaszewski M., Mews J. i in., Wady postawy u dzieci i młodzieży jako jeden z głównych problemów w rozwoju psychosomatycznym, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2017, 13(1), 72-78. 
3. Wilczyński J., Lipińska-Stańczak M., Wilczyński I., Body Posture Defects and Body Composition in School-Age Children 2020, 7(11):204.