Rogowiec dłoni i stóp – przebieg i rokowanie choroby

Rogowiec stanowi poważną, nieuleczalną chorobę skóry, ujawniającą się już u dzieci. Czy znamy czynniki ryzyka tego schodzenia? Czy może ujawnić się również u osób dorosłych, świadcząc o poważnych układowych chorobach? Co jeszcze warto wiedzieć o rogowcach dłoni i stóp?

Rogowiec – czym jest? 

Rogowiec to uwarunkowana genetycznie grupa chorób dotycząca zaburzeń rogowacenia naskórka. Rogowacenie może mieć różne nasilenie i przebieg. Statystycznie jest to rzadkie schorzenie, dotykające ok. 1:100 000 populacji. Polega na mutacji w zakresie keratyny i innych białek skóry.

Dlaczego powstają rogowce? 

Rogowce są zmianami wynikającymi z mutacji genetycznych. Nie są to więc zmiany, w przypadku których można wymienić czynniki rozwoju choroby. Keratyna stanowi podstawowe białko naskórka, a mutacje w jej obrębie doprowadzają do nieprawidłowej budowy tej warstwy powierzchniowej skóry. 

Należy jednak brać także pod uwagę zaburzenia rogowacenia skóry w przebiegu niektórych schorzeń, jak np. choroby nowotworowe. Jest to zdecydowanie rzadsza postać tzw. zespołu paraneoplastycznego, czyli zmian skórnych manifestujących, że coś złego dzieje się w twoim organizmie. Przypuszczenie, że zmiany o charakterze rogowca mogą wynikać z procesu chorobowego, a szczególnie nowotworowego, należy brać pod uwagę, gdy rogowiec ujawnia się w starszym wieku, u dorosłych osób.

Typy rogowca 

Rogowiec dzieli się na kilka form, może przyjąć postać: 

• rozlaną;  
• linijną; 
• wyspową; 
• grudkową.  

Podział dotyczy lokalizacji i układu zmian skórnych. Najczęściej spotyka się z rogowcem dłoni i stóp. Choroba może dotyczyć wyłącznie naskórka bądź wystąpić jako składowa kilku nieprawidłowości chorobowych. Niejednokrotnie zmianom towarzyszą wtedy zaburzenia w zakresie przydatków skóry, czyli patologie obejmujące paznokcie czy włosy.

Objawy rogowca 

Rogowiec objawia się patologicznym pogrubieniem naskórka, a konkretnie jego warstwy rogowej. Skóra w danym obszarze ma kolor żółty, jest twarda. Lokalizacja zmian zależy od postaci rogowca: 

• postać rozlana (epidermolityczna) dłoni i stóp – jest najczęściej obserwowaną postacią rogowca. Objawia się już w dzieciństwie rozlanymi zmianami skórnymi na grzbietowej części dłoni i stóp; 
• postać linijna, inaczej pasmowata, najczęściej przebiega dwufazowo – początkowo ujawnia się w formie grudek, które później przybierają formę linijną; 
• rogowiec punktowy – często wymaga różnicowania z innymi zmianami punktowymi jak np. brodawki. 

Przebieg zmian jest bardzo indywidualny. W najbardziej inwazyjnej, ciężkiej postaci, dochodzi do zajęcia dłoni, stóp, okolicy zębów, kolan, łokci. Zmianom towarzyszy ból i głębokie pęknięcia naskórka, co niekiedy wiąże się z nadkażeniem bakteryjnym. W zależności od postaci choroby można spotkać się również z zajęciem przydatków skóry oraz zębów.

Co robić, gdy podejrzewasz, że dana zmiana to rogowiec? 

W przypadku podejrzanych zmian skórnych konieczna jest pilna konsultacja dermatologiczna. To właśnie lekarz specjalista dermatologii stawia diagnozę. Aby ostatecznie rozpoznać charakter zmiany, konieczne jest pobranie wycinka z patologicznie zmienionego miejsca i poddanie jej badaniu histopatologicznemu. 

Należy też zwrócić uwagę, że z założenia rogowiec powinien objawić się w młodym wieku, dlatego też warto u najmłodszych przeprowadzić diagnostykę genetyczną. W przypadku wystąpienia zmian u osób dorosłych, a tym bardziej starszych, konieczna jest diagnostyka szczegółowa celem wykluczenia zmian nowotworowych.

Czy możliwe jest wyleczenie rogowca? 

Niemożliwe jest naprawienie mutacji genowej, dlatego też leczenie rogowca polega na kontroli choroby i zapobieganiu jej drastycznemu postępowi. Nie można jednak całkowicie się z niej wyleczyć. Biorąc pod uwagę etiologię choroby, człowiek nie jest w stanie sam zapobiec wystąpieniu zmian skórnych, ale ma szansę je minimalizować i działać objawowo.

Jakie leczenie można zastosować w przypadku rogowca? 

Podstawowym leczeniem rogowca są środki złuszczające miejscowo warstwę rogową. Można również sięgnąć po steroidoterapię. W przypadku niepokojących zmian skórnych warto również wypróbować glikokortykosteroidy oraz retinoidy (pochodne witaminy A). W przypadku rogowca stosuje się ogólnoustrojowe leczenie pochodnymi witaminy A przy zastrzeżeniu ich silnego potencjału uszkadzającego płód. W trakcie terapii pacjentki powinny przyjmować antykoncepcję hormonalną. 

Bibliografia: 

1. Czarnecka-Operacz M., Dermatologia w praktyce. cz.I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018.
2. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydanie I, PZWL, Warszawa 2010.
3. Jaśkiewicz-Nyckowska D., Szczerkowska-Dobosz A., Stawczyk M., Czubek M., Ciężka postać dziedzicznego punktowego rogowca dłoni i stóp, Przegląd dermatologiczny 2015, 102, 233-236.