Rzeżączka to choroba weneryczna. Jak przebiega diagnoza i leczenie?

Rzeżączka to wciąż powszechna choroba weneryczna, wywoływana przez bakterię Neisseria gonorrhoeae. Zakażenie dwoinką rzeżączki może prowadzić do zapalenia cewki moczowej u kobiet i mężczyzn oraz rzeżączkowego zapalenia gardła i odbytu. Jakie są objawy rzeżączki i na czym polega jej leczenie? Czy rzeżączka jest wyleczalna?

Co to jest rzeżączka?

Rzeżączka to choroba wywoływana przez gram-ujemną bakterię – dwoinkę rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae). Do zakażenia patogenem dochodzi prawie wyłącznie drogą płciową. Bakteria jest wrażliwa na temperaturę (ginie po kilku minutach w temperaturze 60 st. Celsjusza), wysychanie i środki dezynfekcyjne, dlatego przenoszenie jej innymi drogami zakażenia jest praktycznie niemożliwe. 

W Europie rzeżączka jest drugą najczęstszą chorobą przenoszoną drogą płciową. Szacuje się, że na świecie dochodzi codziennie do miliona nowych zakażeń chorobami przenoszonymi drogą płciową, a rocznie odnotowuje się 376 milionów nowych zakażeń chlamydiami, rzeżączką, kiłą i rzęsistkowicą. Ze względu na fakt, że nie wszystkie przypadki rzeżączki są diagnozowane i zgłaszane, zapadalność na to schorzenie może być w rzeczywistości wyższa. 

Częstotliwość występowania rzeżączki jest 3 razy wyższa u mężczyzn niż u kobiet, co jest związane z większą zachorowalnością wśród mężczyzn homoseksualnych oraz częstszym objawowym przebiegiem rzeżączki u tej płci. Najczęściej chorują osoby młode, w wieku 15-29 lat. 

Jak można zarazić się rzeżączką?

Rzeżączka przenosi się drogą płciową, w tym podczas seksu oralnego i analnego, podczas którego dochodzi do kontaktu błoń śluzowych z wydzieliną zakaźną. Choroba przenoszona jest również drogą łożyskową w czasie porodu. Ryzyko zakażenia rzeżączką jest wyższe u osób podejmujących ryzykowne kontakty seksualne, czyli mających wielu partnerów czy niestosujących prezerwatyw.

Objawy rzeżączki

Objawy rzeżączki pojawiają się po około 7-14 dniach od zakażenia. Najczęściej dochodzi do zakażenia cewki moczowej, ale choroba może rozwijać się także w jamie ustnej, gardle i w okolicach odbytnicy po odbyciu stosunku oralno-genitalnego lub analno-genitalnego. W przypadku zakażenia odbytu, u większości osób choroba przebiega bezobjawowo. Przy zapaleniu gardła objawy rzeżączki pojawiają się u mniej niż 10% chorych, dlatego często schorzenie nie jest rozpoznawane. Jak wygląda rzeżączka gardła? Możliwe symptomy to:  

• zaczerwienienie,  
• obrzęk łuków podniebiennych, 
• ból gardła nasilający się przy połykaniu,  
• ropna wydzielina.  

U osób z rzeżączką istnieje również ryzyko rozwoju rzeżączkowego zapalenia spojówek, do którego dochodzi w wyniku przeniesienia bakterii z zakażonego miejsca do oczu – tak najczęściej choroba manifestuje się u noworodków. Rzadką odmianą jest rzeżączka stawowo-skórna, pojawiająca się, gdy bakterie rozprzestrzenią się po całym organizmie. Choroba atakuje wtedy stawy (głównie kolanowe, skokowe i nadgarstka) oraz powierzchnię skóry – objawia się wysypką w postaci krost otoczonych zapalną obwódką. Guzek rzeżączki z wyglądu przypomina kurzajkę i zazwyczaj pojawia się na stopie lub dłoni. 

Objawy rzeżączki u mężczyzn

U mężczyzn rzeżączka objawia się gęstą, żółtawą wydzieliną z cewki moczowej i zaczerwienieniem jej ujścia. Symptomy te pojawiają się po 2-5 dniach po kontakcie z patogenem. Powikłaniem rzeżączki u mężczyzn jest zapalenie jąder i najądrzy. 

Objawy rzeżączki u kobiet

U kobiet rzeżączka bardzo często przebiega bezobjawowo (80% przypadków). Niestety, niewykryta rzeżączka może doprowadzić do zapalenia jajowodów, narządów miednicy, niepłodności oraz ciąży pozamacicznej. Jeśli symptomy chorobowe się pojawiają, są to przede wszystkim: 

• ropne upławy z pochwy, 
• przekrwienie, 
• ból przy oddawaniu moczu (dyzuria), 
• świąd i pieczenie w okolicy cewki moczowej, 
• częstomocz, 
• bóle miednicy mniejszej. 

Diagnostyka rzeżączki

Diagnostyka rzeżączki obejmuje przeprowadzenie dokładnego wywiadu medycznego z pacjentem i zebranie informacji o rodzaju występujących objawów, czasie ich trwania czy podejmowanych kontaktach seksualnych. Lekarz bada też okolicę objętą procesem chorobowym. Następnym krokiem jest wykonanie badań laboratoryjnych. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest posiew wymazu pobranego z cewki moczowej, kanału szyjki macicy, pochwy, gardła lub odbytu, w zależności od lokalizacji zmian. 

Neisserię gonorrhoeae wykrywa się również za pomocą hodowli bakterii przeprowadzonej na podłożach selektywnych. Badaniem o najwyższej czułości (>96%) jest badanie molekularne metodą amplifikacji kwasów nukleinowych (test NAAT). Wykorzystuje się je u osób z podejrzeniem rzeżączki bezobjawowej oraz jako badanie przesiewowe w kierunku rzeżączki gardła i odbytu. Badanie moczu w kierunku rzeżączki nie jest optymalną metodą diagnostyczną. 

Rzeżączka – leczenie

Leczenie rzeżączki polega na zastosowaniu antybiotykoterapii – rodzaj i dawka antybiotyku zależy od lokalizacji zakażenia. Najczęściej stosowane są ceftriakson (podany domięśniowo) oraz azytromycyna (w formie doustnej). Nie istnieją domowe sposoby leczenie rzeżączki. Nie należy też zwlekać z leczeniem w nadziei, że sama przejdzie, grozi to bowiem różnymi powikłaniami. Dzięki zastosowaniu odpowiedniej terapii możliwe jest całkowite wyleczenie rzeżączki, należy jednak pamiętać o rezygnacji ze stosunków seksualnych na czas leczenia oraz nie zapominać o wykonywaniu badań kontrolnych. 

Bibliografia: 

1. Korzeniewski K., Choroby przenoszone drogą płciową u powracających z podróży, Forum Medycyny Rodzinnej 2020, tom 14, nr 1, 11-25. 
2. Serwin A., Koper M., Unemo M., Rzeżączka w XXI wieku – sytuacja na świecie i w Polsce, Przegląd Epidemiologiczny PRZEGL EPIDEMIOL 2014, 68: 127-131. 
3. Serwin A., Majewski S., Żaba R., Kaszuba A., Szepietowski J., Diagnostyka i leczenie rzeżączki: komentarz grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegląd Dermatologiczny 2014, 101, 179-180.