Rzeżączka – objawy u kobiet i mężczyzn, leczenie

Rzeżączka jest jedną z najczęściej występujących chorób wenerycznych. Za zakażenie odpowiedzialna jest bakteria – dwoinka rzeżączki. Dochodzi do niego przez kontakt intymny z osobą, która jest nosicielem. W większości przypadków schorzenie przebiega bezobjawowo. Leczenie rzeżączki polega na stosowaniu antybiotyków.

Do zakażenia bakterią, która wywołuje rzeżączkę, dochodzi najczęściej w wyniku przygodnych kontaktów seksualnych, dlatego zdarza się, że współistnieją z nią także inne choroby przenoszone drogą płciową. Kobiety i mężczyźni są narażeni na infekcję w równym stopniu, ale choroba wcześniej ujawnia się u panów. Szczególnie niebezpieczna jest rzeżączka w ciąży, ponieważ w trakcie porodu może dojść do przeniesienia zakażenia na dziecko.

Co to jest rzeżączka?

Rzeżączka jest chorobą weneryczną wywołaną zakażeniem dwoinką rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae), nazywaną także gonokokiem – bakterią, która jest przenoszona drogą płciową. Do przeniesienia patogenów z osoby chorej na zdrową może dojść także podczas seksualnego stosunku analnego i oralnego. Z tego powodu infekcja może się rozwinąć w układzie moczowo-płciowym, gardle lub odbycie.

Wiele zakażonych osób nie zdaje sobie sprawy z nosicielstwa dwoinki rzeżączki, ponieważ choroba u 10 proc. mężczyzn i około 50 proc. kobiet przebiega bezobjawowo. Często zdarza się, że pierwsze symptomy choroby są bagatelizowane lub nieprawidłowo zdiagnozowane. Wczesne rozpoznanie i leczenie rzeżączki pozwala na uniknięcie groźnych dla zdrowia powikłań.

Zakażenie następuje niemal wyłącznie drogą płciową, gdyż błona śluzowa narządu moczowo-płciowego jest dla zarazka najdogodniejszym środowiskiem. U mężczyzn dwoinki rzeżączki lokują się w cewce moczowej, u kobiet w błonie śluzowej cewki moczowej lub szyjki macicy. Ze względu na różnorodne możliwości współżycia zakażeniu ulegają także czasem błona śluzowa odbytu i jamy ustnej.

Najbardziej zakaźna jest objawowa postać rzeżączki, choć zakażać mogą też nosiciele i osoby, u których objawy ustąpiły, ale nie doszło jeszcze do wyleczenia.

Jak można zarazić się rzeżączką?

Do zakażenia bakterią, która wywołuje rzeżączkę, najczęściej dochodzi w wyniku odbycia stosunku seksualnego (pochwowego, analnego, oralnego) z osobą zarażoną bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy. Drobnoustroje wnikają do organizmu przez błony śluzowe szyjki macicy, dróg moczowych, gardła oraz spojówki. Czynnikami ryzyka są: młody wiek, częste zmienianie partnerów seksualnych oraz homoseksualizm.

Dwoinka rzeżączkijest bardzo wrażliwa na wysychanie, jednak może przeżyć dobę poza organizmem żywym w środowisku ciemnym i wilgotnym, dlatego istnieją głosy, że przyczyną rzeżączki może być także używanie wspólnych przedmiotów do higieny intymnej (gąbek, ręczników) oraz publicznych urządzeń sanitarnych. Należy pamiętać, że osoba chora zaraża, nawet jeżeli nie występują u niej objawy choroby.

Diagnostyka choroby polega na wykonaniu testu na rzeżączkę, czyli pobraniu wymazu z zainfekowanego miejsca i poddaniu go ocenie mikrobiologicznej. Można wykonać także badanie, które wykryje w ocenianym materiale obecność materiału genetycznego bakterii (test PCR).

Do zakażenia drogą pozapłciową dochodzi też w przypadku dziewczynek przed pokwitaniem. Wrażliwa w tym okresie śluzówka przedsionka pochwy może zostać zaatakowana zarazkiem znajdującym się w pościeli rodziców lub na przyborach toaletowych (gąbkach, ręcznikach) użytkowanych przez dorosłych. Przeniesienie choroby może także nastąpić za pośrednictwem niemytych rąk i przedmiotów pokrytych „skażoną” wydzieliną.

Po jakim czasie pojawiają się objawy rzeżączki?

Pierwsze objawy rzeżączki u mężczyzn pojawiają się w ciągu 5 dni od stosunku, natomiast u kobiet ten czas wydłuża się zwykle do 2 tygodni. Zdarza się, że są one bagatelizowane lub błędnie rozpoznawane. U wielu osób choroba przebiega bezobjawowo, mimo to istnieje ryzyko przeniesienia infekcji na partnera.

Rzeżączka – objawy u kobiet

W ponad połowie stwierdzonych przypadków choroba u kobiet przebiega bezobjawowo, dlatego dochodzi do różnego rodzaju powikłań, głównie zmian w narządach wewnętrznych, ropni oraz zapaleń narządów rodnych, które mogą być przyczyną niepłodności. Rzeżączka obejmuje głównie pochwę, szyjkę macicy oraz cewkę moczową.

Do objawów rzeżączki u kobiet zalicza się:

• ból w podbrzuszu,
• uczucie pieczenia i świądu w pochwie,
• ropne upławy,
• krwawienie z dróg rodnych,
• zaburzenia w cyklu menstruacyjnym,
• bardzo bolesne, obfite i przedłużające się miesiączki,
• bolesne stosunki seksualne,
• ból oraz pieczenie w trakcie oddawania moczu,
• zaczerwienienie i obrzęk ujścia cewki moczowej,
• śluzowo-ropna wydzielina z cewki moczowej.

Choroba przebiega u każdej kobiety z innym stopniem nasilenia dolegliwości. Często jest mylona z zapaleniem pęcherza lub infekcją intymną.

Rzeżączka – objawy u mężczyzn

Objawy rzeżączki u mężczyzn pojawiają się kilka dni po kontakcie seksualnym z osobą chorą. Miejscem zakażenia jest ujście cewki moczowej. Około 10 proc. infekcji przebiega bez żadnych dolegliwości, w większości pojawiają się następujące symptomy:

• ból podczas stosunków seksualnych,
• stan zapalny w okolicy ujścia cewki moczowej,
• pieczenie w trakcie oddawania moczu,
• ropny wyciek z cewki moczowej (biało-żółty lub zielony),
• ból w cewce moczowej,
• tkliwość i obrzęk najądrzy,
• ból podczas wzwodu,
• zapalenie żołędzi.

Objawy rzeżączki w innych narządach

Rzeżączka może objawiać się dolegliwościami z innych układów – gardła, odbytu i spojówek:

• rzeżączkowe zapalenie gardła– pojawia się zaczerwienienie i obrzęk gardła, a także ropna wydzielina na migdałkach;
• rzeżączkowe zapalenie odbytu – objawia się świądem i pieczeniem w okolicy odbytu, zaburzeniami w wypróżnianiu się oraz śluzową wydzieliną,
• rzeżączkowe zapalenie cewki moczowej– osoba chora odczuwa pieczenie i ból podczas oddawania moczu, okolica cewki jest obrzęknięta i wypływa z niej ropna wydzielina,
• rzeżączkowe zapalenie spojówek– występuje u niemowląt i jest spowodowane zakażeniem w trakcie porodu naturalnego; objawia się obrzękiem powiek i ropną wydzieliną ze spojówek.

Objawy skórne rzeżączki występują zaledwie u 3 proc. pacjentów. Są to zmiany w postaci krostek wypełnionych ropą, zlokalizowane na dłoniach i stopach.

Rzeżączka odbytu i gardła – objawy

W wyniku oralnego stosunku seksualnego dwoinka rzeżączki wnika w błony śluzowe gardła, tam się namnaża i rozwija stan zapalny. Dolegliwości, które się pojawiają, to zazwyczaj:

• ból gardła,
• zaczerwienienie i obrzęk śluzówki,
• ropna wydzielina na migdałkach i tylnej ścianie gardła,
• trudności w przełykaniu.

W zdecydowanej większości przypadków (ponad 90 proc.) rzeżączka w jamie ustnej przebiega bezobjawowo. W celu postawienia prawidłowej diagnozy należy pobrać wymaz z gardła i poddać go badaniu mikrobiologicznemu.

Do zakażenia bakterią dochodzi także podczas kontaktów analnych, zwłaszcza u homoseksualnych mężczyzn. Pojawia się wówczas silny świąd i pieczenie w okolicy odbytu, śluzowa wydzielina, ból w czasie parcia oraz trudności związane z wypróżnianiem się (głównie zaparcia).

Objawy rzeżączki u dzieci

Szczególnie niebezpieczna jest rzeżączka w ciąży, ponieważ podczas porodu naturalnego może dojść do przeniesienia zakażenia na niemowlę. Objawy choroby u dzieci dotyczą przede wszystkim narządu wzroku. Są to silny obrzęk powiek i ropna wydzielina ze spojówek. Infekcja prowadzi do zajęcia rogówki, uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz do upośledzenia widzenia. Obecnie występuje rzadko, ponieważ każda ciężarna jest badana w kierunku rzeżączki, a po urodzeniu u noworodków wykonuje się profilaktycznie tzw. zabieg Credégo – zakropienie oczu 1 proc. roztworem azotanu srebra.

Leczenie rzeżączki

Leczenie rzeżączki polega na stosowaniu antybiotyków: azytromycyny i ceftriaksonu. Odchodzi się od leków z grupy penicylin, ponieważ coraz więcej szczepów bakterii jest na nią odpornych. Diagnostyce i terapii powinni poddać się także partnerzy seksualni osoby chorej, nawet gdy nie występują u nich objawy zakażenia, ponieważ może dojść do nawrotu choroby. Dużą rolę odgrywa profilaktyka rzeżączki – należy unikać przygodnego seksu i częstego zmieniania partnerów seksualnych, podczas współżycia stosować prezerwatywy oraz dbać o prawidłową higienę układu moczowo-płciowego.

Bibliografia:

1. Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy. Gerd Herold (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006. ISBN 83-200-3380-2.