Opryszczka narządów płciowych jest straszniejsza, niż się ją maluje 

Opryszczka narządów płciowych (łac. Herpes genitalis) zaliczana jest do grupy najczęściej diagnozowanych wirusowych chorób przenoszonych drogą płciową. Jej powszechność nie powinna jednak przyczyniać się do bagatelizowania problemu i lekceważenia wagi leczenia. Dowiedz się, jak rozpoznać opryszczkę narządów płciowych oraz w jaki sposób przebiega leczenie tej choroby. 

Jakie są objawy opryszczki narządów płciowych? 

Jeśli pacjent zgłasza się do lekarza wenerologa lub ginekologa z owrzodzeniami i nadżerkami pokrywającymi błony śluzowe sfer intymnych, najczęściej jest to właśnie opryszczka narządów płciowych. Choroba może mieć charakter pierwotny albo niepierwotny:  

• o pierwotnej postaci mowa jest, gdy wirus przenika do organizmu i rozwija się zakażenie (pierwsze zachorowanie), 
• o niepierwotnej postaci mówi się, kiedy organizm pacjenta wykształcił przeciwciała przeciwko HSV-1, ale zarazi się wirusem HSV-2, albo gdy ma przeciwciała przeciwko HSV-2, ale zarazi się wirusem HSV-1.  

Infekcja niepierwotna nie jest tym samym, czym nawracająca. Z tą drugą będziesz mieć do czynienia, jeśli objawy zakażenia HSV-1 lub HSV-2 będą ponawiać się co jakiś czas (opryszczki narządów płciowych nie da się całkowicie wyleczyć). 

Bywa, że choroba ma charakter nawracający i wówczas jest szczególnie uciążliwa oraz skomplikowana w leczeniu. Opryszczce narządów płciowych mogą towarzyszyć różne objawy, które mają zmienne nasilenie. Przeważnie utrzymują się przez okres trzech tygodni. Charakterystyczne są: 

• pęcherze, które po pęknięciu tworzą owrzodzenia i nadżerki pokrywające błony śluzowe narządów płciowych, 
• stan zapalny sromu, pochwy i szyjki macicy u kobiet, 
• zakażenie jąder u mężczyzn, 
• zakażenia okolic odbytu, 
• stan zapalny cewki moczowej, 
• ból podczas oddawania moczu, 
• zatrzymanie moczu, 
• mrowienie, świąd i pieczenie okolic intymnych, 
• powiększenie węzłów chłonnych w pachwinach, 
• gorączka i dreszcze, 
• pogorszone samopoczucie. 

Czy opryszczce narządów płciowych zawsze towarzyszą objawy? 

Objawy obserwuje się u 11,8 proc. osób zakażonych wirusem HSV-1 i 26,8 proc. zainfekowanych przez HSV-2. W tym drugim przypadku częściej chorują mężczyźni i nierzadko zmagają się z nawrotami symptomów w ciągu pierwszego roku od pierwotnej infekcji.  

Jednak choć większość pacjentów nie doświadcza objawów klinicznych, to mimo wszystko każdy z nich zaraża swoich partnerów i partnerki. Wedle szacunków w nawet 70 proc. przypadków do przeniesienia wirusa dochodzi przy braku wyraźnych symptomów. 

Co przyczynia się do reaktywacji objawów opryszczki narządów płciowych? 

Czynnikami przyczyniającymi się do reaktywacji objawów opryszczki narządów płciowych są m.in.: 

• stres, 
• ciepło lub zimno, 
• światło słoneczne, 
• gorączka, 
• zmęczenie, 
• infekcje, 
• zaburzenia hormonalne, 
• spadki odporności, 
• ciąża, 
• nadużywanie alkoholu, 
• zabiegi z wykorzystaniem lasera, 
• urazy. 

Jak dochodzi do zakażenia opryszczką narządów płciowych? 

Za rozwój opryszczki narządów płciowych odpowiadają wirusy opryszczki (łac. herpes simplex virus). Typ 2. częściej odpowiada za infekcję i zakaża prawie wyłącznie sfery intymne, natomiast typ. 1 przeważnie odpowiada za zakażenia twarzy i błon śluzowych jamy ustnej. Jednak obecność  HSV-1 coraz częściej stwierdza się także w okolicy narządów płciowych. Wszystko to efekt zwiększonej swobody seksualnej oraz praktykowania pieszczot oralnych. 

Do zakażenia dochodzi przede wszystkim podczas kontaktów seksualnych (także przez wspólne używanie gadżetów erotycznych), a w przypadku dzieci w czasie ciąży oraz porodu. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), każdego roku pojawia się aż 20 mln nowych zakażeń na świecie. Szacuje się, że w samych Stanach Zjednoczonych wirus występuje u 50 mln osób, a w krajach Afryki nawet u 50 proc. populacji.  

W Polsce przeciwciała przeciw wirusowi HSV-2 ma wykształcone 9,3 proc. populacji. Oznacza to, że przechorowali opryszczkę narządów płciowych. I choć bycie nosicielem nie jest tożsame z chorowaniem, to należy się liczyć z możliwością rozwoju infekcji. Miej jednak na uwadze, że nosicielami jest większość osób na globie, a – co ciekawe – ludzie stają się nimi jeszcze przed wejściem w okres dojrzewania. 

Wirus znajduje się nie tylko w zmianach skórnych i śluzówkowych, ale też w wydzielinach i wydalinach (śluzie, nasieniu, moczu). Po kontakcie ze skórą lub błonami śluzowymi osoby zdrowej przenika przez nie i dociera do ulokowanych tam zakończeń nerwowych. Dzięki temu nukleokapsydy wirusowe (genom wirusa w chroniącej go otoczce) są transportowane do zwojów nerwowych, najczęściej krzyżowych. Okres wylęgania wirusa trwa od dwóch dni do dwóch tygodni.  

Co zwiększa ryzyko zachorowania na opryszczkę narządów płciowych? 

Czynnikami zwiększającymi ryzyko zainfekowania wirusem opryszczki są: 

• wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego, 
• liczni partnerzy seksualni, 
• współżycie bez zabezpieczenia z przygodnymi partnerami, 
• współwystępowanie innych infekcji narządów płciowych. 

Należy jednak podkreślić, że nie są to przyczyny choroby, lecz czynniki zwiększające ryzyko zakażenia. 

Jak leczyć opryszczkę narządów płciowych? Opis diagnozy 

Podstawowymi narzędziami diagnostycznymi opryszczki narządów płciowych są hodowla komórkowa i test PCR. W przypadku noworodków wykorzystuje się testy PCR oraz badania krwi na obecność przeciwciał IgM. Natomiast testy Western blot i immunoenzymatyczne umożliwiają rozpoznanie typów wirusów odpowiedzialnych za zakażenie. 

W leczeniu wykorzystuje się środki farmakologiczne (miejscowe i doustne) zawierające acyklowir, walacyklowir lub famcyklowir. Są to leki stosowane także w terapii kobiet w ciąży, przy czym lekiem z wyboru jest najlepiej przebadany acyklowir. Jak wynika z kopenhaskich badań Pasternaka i Hviida, nie zwiększają one ryzyka wystąpienia wad płodu w stosunku do kobiet, które nie stosowały leków antywirusowych.  

Ważne jest, aby leczenie rozpocząć jak najszybciej, aby zredukować ryzyko rozwoju poważnych zmian i powstania powikłań choroby. Nie jest to jednak terapia, która pozwoli usunąć wirusa z organizmu – wirus pozostaje w zwojach nerwowych w uśpieniu przez całe życie. Dlatego mogą zdarzać się nawroty. Wówczas konieczne jest ponowne rozpoczęcie terapii. Leczenie nie znosi też ryzyka zakażania innych osób. 

Możesz kupić leki na opryszczkę narządów płciowych bez recepty, ale w ograniczonej dawce (do 200 mg substancji aktywnej – acyklowiru). Zwykle w terapii wykorzystuje się pięć razy po 200 mg przez 7-10 dni. Nie będąc specjalistą, nie wiesz jednak, czy taka dawka będzie odpowiednia dla charakteru choroby w twoim przypadku. Zawsze więc skonsultuj się ze specjalistą, aby jak najszybciej złagodzić objawy. 

Domowe metody łagodzenia objawów opryszczki narządów płciowych 

W czasie trwania leczenia możesz też stosować domowe metody łagodzące dokuczliwy ból, świąd i pieczenie. Pomocne mogą się okazać: 

• zimne okłady, 
• noszenie przewiewnej bielizny z naturalnych tkanin,  
• stosowanie leków przeciwbólowych bez recepty, 
• nasiadówki z nadmanganianem potasu, 
• opróżnianie pęcherza pod prysznicem (w razie silnego pieczenia). 

Czy opryszczka narządów płciowych jest groźna? 

Choć opryszczka narządów płciowych jest częstą chorobą, nie znaczy, że nie jest groźna. Szczególnie zagrożenie stanowi dla osób z obniżoną odpornością. Wówczas może przyczynić się do rozwoju innych zakażeń (np. HIV). W przypadku kobiet będących w ciąży, zakażenia wirusem HSV rodzi ryzyko zakażenia wewnątrzmacicznego płodu lub zainfekowania okołoporodowego. Jest to bardzo niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia dziecko. 

Warto również zaznaczyć, że u nawet 25 proc. osób chorych na pierwotne zakażenie wirusem HSV-2 dochodzi do rozwoju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Ciężka postać zakażenia może też objąć organy wewnętrzne. Nie jest więc to wyłącznie problem sfer intymnych, ale zagrożenie rzutujące na zdrowie całego organizmu. 

Bibliografia: 

1. Biało-Wójcicka E., Majewski S., Łoza K., Opryszczka genitalna – profilaktyka zakażeń wirusem opryszczki, Przegląd Dermatologiczny 2015, nr 102, s. 1-7. 
2. Lesiak A., Ciążyńska M., Walacyklowir w leczeniu opryszczki twarzy, półpaśca i miejsc intymnych – wygodne dawkowanie i wyższa biodostępność. 
3. Serwin A., Musiałkowska E., Chodynicka B, Opryszczka narządów płciowych – nadal istotny problem epidemiologiczny i kliniczny, Przegląd Epidemiologiczny 2010, nr 64, s. 381-385. 
4. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące postępowania w przypadku zakażenia wirusem HSV w położnictwie, Ginekologia Polska 2015, nr 86, s. 715-717.