Terapia kognitywna – na czym polega terapia poznawcza? Efekty

Terapia kognitywna (inaczej terapia poznawcza) Aarona Becka stanowi jeden z rodzajów terapii poznawczo-behawioralnej, w której pacjent bada i interpretuje swoje emocje, myśli, zachowania. Celem terapii jest modyfikacja sposobu postrzegania sytuacji, co może pomóc w poprawie nastroju lub zmianie sposobu postępowania. Na czym polega terapia poznawcza? Jakie są jej cele, metody i efekty? Ile trwa terapia kognitywna?

Terapia kognitywna i terapia poznawczo-behawioralna

„Gdybyśmy musieli zakupić akcje jakiegoś systemu psychoterapii, to w przypadku terapii poznawczej Becka byłaby to inwestycja bezpieczna, gwarantująca tendencję wzrostową przez następnych pięć lat” – tak o koncepcji Aarona Becka napisali James O. Prochaska i John C. Norcross, autorzy książki o terapii kognitywnej „Systemy psychoterapii”.

Rzeczywiście, zarówno szkoła poznawcza Becka, jak i nurt psychologii behawioralnej (patrz: Terapia poznawczo-behawioralna) należą do najlepiej udokumentowanych i najwyżej ocenianych nurtów w psychoterapii. Terapia Aarona Becka funkcjonuje w ramach nurtu poznawczego obok terapii A. Ellisa (patrz: Terapia racjonalno-emotywna) oraz terapii D. Meichenbauma (patrz: Terapia uodparniająca na stres). Jest rodzajem cieszącej się dużą popularnością terapii poznawczo-behawioralnej.

Na czym polega terapia poznawcza?

Podstawowym założeniem terapii kognitywnej jest to, że sposób interpretowania wydarzeń ma wpływ na to, jak się zachowujemy. Do zaburzeń emocjonalnych dochodzi, gdy nasze myśli i przekonania są zniekształcone, czyli gdy przetwarzamy informacje niezgodnie z tym, co naprawdę się wokół nas dzieje.

Beck wyróżnił dwa rodzaje przekonań, które mogą być problematyczne (i do zmiany których dąży się podczas terapii kognitywnej) – tzw. dysfunkcyjne założenia i myśli automatyczne. Te pierwsze to ukształtowane w dzieciństwie przekonania, jacy naprawdę jesteśmy. Zaś myśli automatyczne powstają jako prosta konsekwencja założeń. Na przykład przy założeniu „Jestem głupi” myślą automatyczną może być „I tak wszystko popsuję”.

Beck tak jak Albert Ellis (twórca terapii racjonalno-emotywnej) podkreślał, że zmiana przekonań człowieka powoduje zmianę w jego zachowaniu, a co za tym idzie – eliminuje problemy pacjenta. Zmiana przekonań jest więc jednym z celów terapii poznawczej.

Terapia kognitywna – dla kogo?

Terapia kognitywna daje znakomite wyniki przy leczeniu pacjentów z wieloma zaburzeniami. Często możemy spotkać się z terapią poznawczą zaburzeń lękowych, zaburzeń odżywiania czy depresji.

Terapia poznawcza bywa stosowana (wspomagająco) wobec osób chorych na schizofrenię oraz chorobę afektywną dwubiegunową. Pomaga pacjentom walczącym z uzależnieniami, cierpiącym na zaburzenia po przeżytej traumie oraz po próbach samobójczych.

Terapia kognitywna przynosi także ulgę przy niektórych dolegliwościach fizycznych, związanych m.in. z:

• zespołem jelita drażliwego,
• zespołem przewlekłego zmęczenia,
• nadciśnieniem,
• bólem w klatce piersiowej,
• migreną
• innymi przewlekłymi zaburzeniami związanymi z nawrotami bólu.

Terapia kognitywna – cele i efekty

Ponieważ w psychoterapii poznawczej przyjmuje się, że na uczucia i zachowania pacjenta wpływają ukryte myśli, zadaniem terapeuty w czasie terapii kognitywnej jest ich ujawnienie, a następnie zweryfikowanie. Dzięki temu można podważyć i wyeliminować przekonania, które doprowadzają do problemów pacjenta. Kiedy pacjent nauczy się identyfikować błędy w swoim myśleniu (np. „Ona na niego spojrzała. Na pewno coś ich łączy”) oraz sprawdzać wiarygodność myśli automatycznych, zacznie myśleć realistycznie. A to doprowadzi do wyleczenia i przerwania spirali cierpień.

Terapia kognitywna – ograniczenia

Terapii poznawczej zarzuca się, że zbytnio upraszcza problemy pacjenta oraz nadmiernie koncentruje się na aspekcie racjonalnym, natomiast pomija aspekty emocjonalne. Dlatego niektórzy psychoterapeuci zalecają, by w ramach terapii kognitywnej stosować także metody odnoszące się do emocji pacjenta i pozwalające wskazywać oraz definiować uczucia.

Terapia kognitywna – metoda

Terapeuta w czasie terapii kognitywnej początkowo uczy pacjenta odkrywania i „nagłaśniania” myśli, które poprzedzają określone przeżycia i decyzje. Nie próbuje zmieniać przekonań pacjenta metodą perswazji (tak się dzieje np. w terapii racjonalno-emotywnej). Podczas terapii poznawczej prowadzi z nim „delikatny” dialog sokratejski – stawia pacjentowi pytania o wyznawane poglądy, ich sens, użyteczność i realne skutki.

Może dodatkowo również przeprowadzać kurację metodami wziętymi z terapii behawioralnej, np. przeprowadza eksperymenty, które mają potwierdzić słuszność lub zdemaskować negatywne przekonania pacjenta. Na przykład pacjent, który twierdzi, że nie może znieść odrzucenia przez kobietę, ma za zadanie umówić się z trzema kobietami i empirycznie sprawdzić (udowodnić hipotezę), czy tak rzeczywiście jest.

Ile trwa terapia poznawcza?

Terapia poznawcza jest terapią krótkoterminową. Terapeuta umawia się z pacjentem na mniej więcej 16 sesji terapii kognitywnej.

Bibliografia:

1. Gaudiano B. (2008) Cognitive-Behavioral Therapies: Achievements and Challenges, Evidence Based Mental Health, 11(1): 5-7.