Terapia poznawcza Aarona Becka, czyli jak nie myśleć automatycznie

„Gdybyśmy musieli zakupić akcje jakiegoś systemu psychoterapii, to w przypadku terapii poznawczej Becka byłaby to inwestycja bezpieczna, gwarantująca tendencję wzrostową przez następnych pięć lat” – tak o koncepcji Aarona Becka napisali James O. Prochaska i John C. Norcross, autorzy książki „Systemy psychoterapii”.

Rzeczywiście, zarówno szkoła poznawcza Becka, jak i nurt psychologii behawioralnej (patrz: Terapia poznawczo-behawioralna) należą do najlepiej udokumentowanych i najwyżej ocenianych nurtów w psychoterapii. Terapia Aarona Becka funkcjonuje w ramach nurtu poznawczego obok terapii A. Ellisa (patrz: Terapia racjonalno-emotywna) oraz terapii D. Meichenbauma (patrz: Terapia uodparniająca na stres).

Terapia poznawcza Aarona Becka – założenia

Sposób interpretowania wydarzeń ma wpływ na to, jak się zachowujemy. Do zaburzeń emocjonalnych dochodzi, gdy nasze myśli i przekonania są zniekształcone, czyli gdy przetwarzamy informacje niezgodnie z tym, co naprawdę się wokół nas dzieje. Beck wyróżnił dwa rodzaje przekonań, które mogą być problematyczne – tzw. dysfunkcyjne założenia i myśli automatyczne. Te pierwsze to ukształtowane w dzieciństwie przekonania, jacy naprawdę jesteśmy. Zaś myśli automatyczne powstają jako prosta konsekwencja założeń. Na przykład przy założeniu „Jestem głupi” myślą automatyczną może być „I tak wszystko popsuję”.

Beck tak jak Albert Ellis (twórca terapii racjonalno-emotywnej) podkreślał, że zmiana przekonań człowieka powoduje zmianę w jego zachowaniu, a co za tym idzie – eliminuje problemy pacjenta.

Terapia poznawcza Aarona Becka – dla kogo?

Terapia poznawcza daje znakomite wyniki przy leczeniu pacjentów depresyjnych, osób cierpiących na stany lękowe oraz zaburzenia odżywiania. Bywa stosowana (wspomagająco) wobec osób chorych na schizofrenię oraz chorobę afektywną dwubiegunową. Pomaga pacjentom walczącym z nałogiem, cierpiącym na zaburzenia po przeżytej traumie oraz po próbach samobójczych. Przynosi także ulgę przy niektórych dolegliwościach fizycznych, związanych m.in. z zespołem jelita drażliwego, zespołem przewlekłego zmęczenia, nadciśnieniem, bólem w klatce piersiowej, migreną i innymi przewlekłymi zaburzeniami związanymi z nawrotami bólu.

Terapia poznawcza Aarona Becka – cele i efekty

Ponieważ w psychoterapii poznawczej przyjmuje się, że na uczucia i zachowania pacjenta wpływają ukryte myśli, zadaniem terapeuty jest ich ujawnienie, a następnie zweryfikowanie. Dzięki temu można podważyć i wyeliminować przekonania, które doprowadzają do problemów pacjenta. Kiedy pacjent nauczy się identyfikować błędy w swoim myśleniu (np. „Ona na niego spojrzała. Na pewno coś ich łączy”) oraz sprawdzać wiarygodność myśli automatycznych, zacznie myśleć realistycznie. A to doprowadzi do wyleczenia i przerwania spirali cierpień.

Terapia poznawcza Aarona Becka – ograniczenia

Terapii poznawczej zarzuca się, że zbytnio upraszcza problemy pacjenta oraz nadmiernie koncentruje się na aspekcie racjonalnym, natomiast pomija aspekty emocjonalne. Dlatego niektórzy psychoterapeuci zalecają, by w ramach tej terapii stosować także metody odnoszące się do emocji pacjenta i pozwalające wskazywać oraz definiować uczucia.

Terapia poznawcza Aarona Becka – metoda

Terapeuta początkowo uczy pacjenta odkrywania i „nagłaśniania” myśli, które poprzedzają określone przeżycia i decyzje. Nie próbuje zmieniać przekonań pacjenta metodą perswazji (tak się dzieje np. w terapii racjonalno-emotywnej). Prowadzi z nim „delikatny” dialog sokratejski – stawia pacjentowi pytania o wyznawane poglądy, ich sens, użyteczność i realne skutki. Może przeprowadzać kurację metodami wziętymi z terapii behawioralnej, np. przeprowadza eksperymenty, które mają potwierdzić słuszność lub zdemaskować negatywne przekonania pacjenta. Na przykład pacjent, który twierdzi, że nie może znieść odrzucenia przez kobietę, ma za zadanie umówić się z trzema kobietami i empirycznie sprawdzić (udowodnić hipotezę), czy tak rzeczywiście jest.