Czym jest terapia behawioralna i jakie niesie korzyści?

Terapia behawioralna ma długą historię, ponieważ jej korzenie sięgają lat 50. XX wieku. Współcześnie mówi się raczej o terapii poznawczo–behawioralnej, która stosowana jest w wielu gabinetach psychoterapii. Dowiedz się więcej o zaletach tej terapii i wykorzystywanych metodach leczenia zaburzeń przy jej użyciu. 

Czym jest terapia behawioralna? 

Historia terapii behawioralnej zaczyna się w czasach, gdy spore znaczenie miała koncepcja Darwina, a naukowcy zaczęli eksperymentować z warunkowaniem klasycznym i sprawczym. Korzenie behawioryzmu sięgają więc warunkowania klasycznego Pawłowa, a dokładny początek tego nurtu to 1913 rok, gdy John B. Watson stworzył manifest behawiorystyczny.  

Początkowo terapia behawioralna odnosiła się głównie do warunkowania i koncentrowała się na zmianie zachowań oraz przyzwyczajeń. Dopiero w latach 50. XX wieku powstała terapia kognitywno-behawioralna, nazywana również poznawczo-behawioralną (w skrócie CBT, ang. Cognitive-behavioral therapy). Obecnie ten rodzaj psychoterapii jest uznawany za bardzo skuteczny i porównywalny z farmakoterapią w leczeniu wielu zaburzeń psychicznych.

Terapia poznawczo-behawioralna oparta jest na procesach myślowych, poznawczych i związanych z zachowaniem, a więc szczególne znaczenie ma „tu i teraz”, a nie rozpamiętywanie przeszłych zdarzeń lub analizowanie spraw z dzieciństwa (jak w psychoanalizie). Dodatkowo powstała również dialektyczna terapia behawioralna, która opiera się szczególnie na zmianie postaw i zachowań pacjenta.  

Dla kogo odpowiednia jest CBT? 

Terapia poznawczo-behawioralna proponowana jest osobom z depresją, zaburzeniami lękowymi, fobiami, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, z autyzmem wysokofunkcjonującym i zespołem Aspergera, zaburzeniami odżywiania, a także depresją poporodową. Terapia CBT jest stosowana zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci oraz młodzieży. Metoda ta może być również pomocna w przypadku ADHD oraz zaburzeń zachowania, których leczenie zwykle rozpoczyna się w wieku szkolnym. 

Korzyści terapii behawioralnej 

Terapia behawioralna jest krótkoterminowa, co ma ogromne znaczenie dla wielu osób, ponieważ na spotkania ze specjalistą wystarczy poświęcić od kilku tygodni do kilku miesięcy. W przypadku innych rodzajów terapii, jak psychoanaliza, neopsychoanaliza czy terapia systemowa, zwykle wymagany jest znacznie dłuższy czas, a więc nawet kilka lat.  

Kolejną zaletą CBT jest jej wysoka skuteczność, zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z farmakoterapią. W praktyce więc ten rodzaj psychoterapii daje spore możliwości wyleczenia danego zaburzenia lub też zmniejszenia uciążliwości jego symptomów. Dodatkowo zaletą związaną z terapią behawioralną jest koncentracja na zmianie, co wspomaga proces leczenia i umożliwia pacjentowi modyfikację swoich zachowań i postaw na korzystniejsze.  

Uznaje się, że wadą terapii behawioralnej jest brak poszukiwania przyczyn danych problemów, lęków lub fobii. Z drugiej strony właśnie dzięki temu psychoterapeuta nie musi wchodzić głęboko w doświadczenia klienta, czy też jego podświadomość, co usprawnia cały proces. 

Terapia poznawczo-behawioralna – ćwiczenia dla pacjentów 

W trakcie terapii poznawczo-behawioralnej pacjenci otrzymują wiele ćwiczeń i zadań, których celem jest zmniejszenie objawów zaburzenia lub ogólna likwidacja problemu, a także zwiększenie samokontroli i samoświadomości. Do najczęściej wykorzystywanych technik można zakwalifikować: 

• systematyczna desensytyzacja, czyli odwrażliwianie, co pomaga w zmniejszeniu lęku pacjenta lub konkretnej fobii; 
• dialog sokratejski, polegający na zadawaniu różnych pytań pacjentowi; 
• prowadzenie notatnika przez pacjenta i zapisywanie w nim myśli oraz przeżyć; 
• konkretne ćwiczenia, które odnoszą się do danego przypadku, na przykład zrobienie zdjęcia pająka w przypadku agorafobii, albo też rozmowa z ludźmi w przypadku fobii społecznej.  

Wszystkie te metody są skuteczne i bazują na empirycznych dowodach, dlatego pomagają stosunkowo szybko w przezwyciężeniu lęku lub fobii. Jednocześnie dobrze pamiętać o tym, że w przypadku terapii behawioralnej, pacjent musi wykazywać się aktywnością i chęcią zmiany, a także motywacją wewnętrzną oraz samodzielnością. 

Na CBT decyduje się wiele osób, zarówno tych cierpiących na pewne problemy i zaburzenia od wielu lat, jak i tych, które dopiero co odkryły u siebie dane schorzenie. Zwykle psychiatrzy i lekarze pierwszego kontaktu polecają CBT osobom zmagającym się z bezsennością, depresją, lękami, fobiami, zaburzeniami odżywiania i innymi problemami.

Bibliografia: 

1. Legierski J., Terapia akceptacji i zaangażowania w leczeniu zaburzeń lękowych w relacji do klasycznej terapii poznawczo-behawioralnej, Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2018, 18: 290-295. 
2. Link-Dratkowska E., Depresja dzieci i młodzieży—podejście poznawczo-behawioralne, Teoria i terapia. Psychiatria 2011, 8: 84-90. 
3. Popiel A., Pragłowska E., Psychoterapia poznawczo-behawioralna–praktyka oparta na badaniach empirycznych, Psychiatria w praktyce klinicznej 2009, 2: 146-155. 
4. Telichowska-Leśna A., Zastosowanie i skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu schizofrenii, Psychiatria 2007, 4: 60-68.