Zespół Costena – objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie bólu promieniującego do żuchwy, ucha i skroni

Zespół Costena to jedna z tych chorób, która potrafi bardzo utrudnić życie – zwłaszcza podczas mówienia oraz jedzenia. Zazwyczaj atakuje ona kobiety między 20. a 40. rokiem życia i objawia się promieniującym bólem do żuchwy, ucha, skroni, a nawet potylicy. Czym jeszcze się charakteryzuje? Jakie są jej objawy i przyczyny? I jak ją wyleczyć? Sprawdź.

Co to jest zespół Costena?

Zespół Costena, znany też jako zespół bolesnego stawu skroniowo-żuchwowego, to choroba, której głównym symptomem jest ból żuchwy i skroni. Wyobraź sobie, że Twój staw skroniowo-żuchwowy to swego rodzaju zawiasy, dzięki którym kość skroniowa może łączyć się z żuchwą. Głowy tych kości idealnie do siebie pasują, a w ich wzajemnej współpracy pomaga im krążek stawowy. Dzięki niemu nerwy i naczynia krwionośne nie ulegają uciskowi, a co za tym idzie – nic im nie przeszkadza w prawidłowym funkcjonowaniu. To z kolei pozytywnie wpływa na czynności nerwów, a także mięśni głowy i szyi. Odpowiednia praca wszystkich tych elementów sprawia, że możliwe jest bezproblemowe spożywanie pokarmów oraz mówienie. 

W przebiegu zespołu Costena dochodzi jednak do sytuacji, że położenie struktur tworzących staw skroniowo-żuchwowy zostaje zaburzone. W szparze stawowej zwiększa się ciśnienie i dochodzi do ucisku nerwów w tej okolicy. Wzrasta też napięcie mięśni i tkanek miękkich.

Zespół Costena – objawy

Najczęstsze objawy zespołu Costena to: 

• ból twarzy w okolicach skroni i żuchwy; 
• ból promieniujący do oka (często odczuwalny jest jako ucisk za i pod oczami), ucha, nosa, potylicy; 
• bóle głowy i zębów; 
• bóle barków, szyi (w niektórych przypadkach); 
• problemy ze słuchem (w niektórych przypadkach); 
• problemy ze wzrokiem (w niektórych przypadkach); 
• trudności w poruszaniu żuchwą; 
• blokowanie, przeskakiwanie i wypadanie żuchwy; 
• dyskomfort przy szerokim otwieraniu ust (ziewaniu, mówieniu, spożywaniu posiłków); 
• sztywność stawu łączącego żuchwę ze skronią; 
• szumy uszne; 
• specyficzne „trzaski” w okolicach żuchwy; 
•  „przesunięcie” zębów górnych względem dolnych; 
• obrzęk wokół stawu skroniowo-żuchwowego. 

Odczuwalny ból jest jednostronny i tępy, rzadko kiedy jest ostry.

Przyczyny zespołu Costena

Nie jest znana bezpośrednia przyczyna choroby Costena. Wiadomo jednak, jakie czynniki wpływają na jej pojawienie się: 

• bruksizm (częste zgrzytanie zębami); 
• urazy żuchwy (w tym w tym zwichnięcie stawu skroniowo-żuchwowego); 
• choroby kości (w tym także osteoporoza); 
• częste stany zapalne uszu, ślinianek, zębów; 
• częste podpieranie brody na dłoniach; 
• trzymanie telefonu podczas rozmowy między barkiem a żuchwą; 
• niedobory białka (prowadzące do destrukcji tkanek); 
• choroby reumatyczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów); 
• zwyrodnienie krążków stawowych; 
• chroniczny stres (związany z zaciskaniem zębów); 
• nałogowe żucie gumy; 
• dna moczanowa; 
• nieodpowiednio przeprowadzone zabiegi stomatologiczne; 
• uwarunkowania okluzyjno-anatomiczne.

Diagnostyka zespołu Costena

Aby rozpoznać zespół Costena, przeprowadza się manualne badanie oraz dokładny wywiad. Wykonuje się także rentgenowskie zdjęcia czynnościowe w zwarciu oraz rozwarciu szczęk. Warto jednak zaznaczyć, że jest to choroba, którą trudno rozpoznać, dlatego jedynie niektóre osoby mogą liczyć na odpowiednią lekarską poradę i profesjonalne leczenie. Zwykle zleca się takim pacjentom jedynie leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. 

Leczenie zespołu Costena

Zespół stawu skroniowo-żuchwowego to choroba na pograniczu ortopedii, otolaryngologii, neurologii oraz stomatologii. Zwykle leczenie opiera się przede wszystkim na łagodzeniu bólu. W tym celu stosuje się środki przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz rozkurczowe. Warto też zastosować terapię manualną, a konkretnie – masaż (rozciągający, pocierający lub ugniatający). 

Nierzadko, przy zespole Costena, stosuje się fizykoterapię. Wykorzystuje się pole magnetyczne o niskiej częstotliwości, razem z promieniowaniem optycznym w formie magnetoledoterapii. Stosuje się często również elektroterapię, laseroterapię, a także krioterapię. Czasem konieczne jest również leczenie chirurgiczne, zwłaszcza jeżeli problem jest efektem wady anatomicznej. Ze względu na to, że choroba często pojawia się w wyniku stresu, przydatne mogą okazać się również techniki relaksacyjne. 

W ramach choroby stosuje się również zabiegi stomatologiczne korygujące wady zgryzu. W grę wchodzi leczenie protetyczne, zakładanie szyn oraz blokad okołostawowych. Dentysta może zalecić specjalne ćwiczenia rozciągające, dzięki którym można poprawić ruchy żuchwy, a także elastyczność mięśni. Przy tej chorobie należy wyleczyć także próchnicę oraz wszelkie stany zapalne w jamie ustnej. Należy też wypełnić wszystkie ubytki. Tak naprawdę to właśnie stomatolog powinien przede wszystkim prowadzić leczenie. 

Warto dodać, że w przypadku niektórych symptomów zespołu Costena przydatne mogą okazać się domowe sposoby. Dobrze jest wprowadzić modyfikacje w diecie i skoncentrować się głównie na miękkich i płynnych pokarmach, a wyeliminować te twarde. Zimne okłady zmniejszą z kolei obrzęk i ból twarzy. Można np. kostki lodu zawinąć w ściereczkę lub zastosować specjalne opatrunki chłodzące, które można znaleźć w aptece. 

Zespół stawu skroniowo-żuchwowego to również choroba, podczas której należy zapomnieć o żuciu gumy, obgryzaniu paznokci, niekontrolowanym nagryzaniu i zwijaniu warg podczas wykonywania różnych zadań, a także o podpieraniu brody ręką. Dzięki temu nie będzie dochodziło do nadwyrężania żuchwy. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551612/ (dostęp: 13.11.22) 
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31869076/ (dostęp: 13.11.22)