Kręgozmyk – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Kręgozmyk (inaczej spondylolisteza) to schorzenie, które może mieć niepojące objawy i przyczyny. Wyjaśniamy, czym jest ta choroba i na czym polega jej leczenie.

Kręgozmyk zsuwa się w różnych kierunkach, wywołuje głównie objawy neurologiczne i występuje w czterech stopniach, z czego każdy z nich oznacza skalę deformacji. Leczenie kręgozmyku jest niezbędne, a ryzyko postępu choroby i rozwinięcia stopnia objawów – duże. Ćwiczenia na kręgozmyk to podstawowa forma usprawniania, zaawansowane przypadki wymagają operacji.

Co to jest kręgozmyk?

Kręgozmyk (spondylolisteza) jest przewlekłą chorobą centralnego układu ruchu, wynikająca głównie z niestabilności strukturalnej kręgosłupa, powstałej w wyniku zaburzeń i chorób tkanek kręgosłupa. Kręgozmyk kształtuje się zazwyczaj w lędźwiowym odcinku kręgosłupa na poziomie L4 i L5. 

Kręgozmyk to schorzenie kręgosłupa polegające na przemieszczeniu się kręgów względem siebie w sytuacji, w której kręg leżący wyżej przesuwa się ku przodowi w stosunku do kręgu położonego niżej (tzw. kręgozmyk przedni). W odróżnieniu do kręgozmyku przedniego schorzenie może również rozwinąć się w postaci odwrotnej – to tzw. kręgozmyk tylny lub tyłozmyk, polegający na przesunięciu do tyłu kręgu wyższego względem niższego. Tego typu patologia także wymaga leczenia.

W zaawansowanym stadium choroby może dojść do znacznej utraty stabilności kręgosłupa, co prowadzi do postępującego upośledzenia sprawności ruchowej, przewlekłych dolegliwości bólowych i innych objawów neurologicznych kręgozmyku. 

Przyczyny kręgozmyku

Do przyczyn kręgozmyku zalicza się:

• zmiany zwyrodnieniowe,
• ubytki kostne,
• stany pourazowe kręgów.

W ich skutek powstaje szczelina w miejscu połączenia wyrostków stawowych górnych i dolnych. W zależności od skali ześlizgnięcia kręgosłupa kręgozmyk różnicuje się na stopnie, oceniające skalę zaawansowania choroby.

Kręgozmyk: stopnie

Stopnie kręgozmyku oznaczają przesunięcie wyższego kręgu nad niższym, według skali Meyerdinga:

• I stopień – do 25%;
• II stopień – 25–50%;
• III stopień – 50–75%;
• IV Stopień – 75%–100%, gdzie stuprocentowy wskaźnik oznacza całkowitą utratę styczności dwóch kręgów ze sobą.

Do najczęściej występujących rodzajów kręgozmyków należą m.in.:

• kręgozmyk węzinowy, najczęściej występujący rodzaj kręgozmyku, powstaje na skutek przerwania węziny łuku kręgu z jednoczesnym jego przemieszczeniem;
• kręgozmyk dysplastyczny, czyli wrodzony niedorozwój łuków i stawów kręgu; typowy dla dzieci i młodzieży;
• kręgozmyk rzekomy, znany też jako kręgozmyk zwyrodnieniowy, typowy dla osób starszych, powstaje na skutek zmian zwyrodnieniowych kręgów i krążków międzykręgowych;
• kręgozmyk pourazowy.

Kręgozmyk: objawy, kręgozmyk a ciąża

Dominującymi objawami kręgozmyku są dolegliwości bólowe miejscowe i promieniujące do kończyn dolnych, w wyniku ucisku struktur kręgosłupa na korzenie nerwowe rdzenia kręgowego. Ból ma tendencję do nasilania się podczas siadania i wstawania albo w czasie poruszania się. Zaawansowana ciąża może nasilać objawy kręgozmyku i zaburzenia ruchomości kręgosłupa. 

Zaawansowane stadium choroby może objawiać się poprzez:

• widoczną deformację kręgosłupa,
• pogorszenie jakości chodzenia,
• zaburzenia czucia w obrębie kręgozmyku i kończyn dolnych,
• osłabienie mięśni nóg,
• parestezje.

Kręgozmyk – diagnoza

Właściwa diagnoza jest podstawą, gdy podejrzewamy u siebie kręgozmyk. Jest on bardzo często mylony jest z innymi często występującymi schorzeniami kręgosłupa, m.in. retrospondylolistezą, czyli tyłozmyk, który polega na podwinięciu się kręgu do tyłu. Innym schorzeniem mylonym z kręgozmykiem jest spondyloliza. W jej wyniku dochodzi do defektu kostnienia łuków kręgu, co powoduje ich przerwanie w miejscu węziny. W efekcie kręgi zmieniają dotychczasowe położone, co może przyczyniać się do rozwoju kręgozmyku.

Leczenie kręgozmyku

Przy braku objawów kręgozmyku prowadzi się głównie obserwację, zaleca się również lekkie ćwiczenia ruchowe, wzmacniające struktury kręgosłupa. Na kręgozmyk o lekkim stopniu (1 i 2) stosuje się leczenie zachowawcze, polegające na unieruchomieniu pacjenta w łóżku oraz podawaniu leków przeciwbólowych. Po ustąpieniu ostrego bólu osoba chora musi założyć specjalną sznurówkę ortopedyczną i stosować lekkie ćwiczenia wzmacniająco-stabilizujące kręgosłup. 

Leczenie kręgozmyku wprowadza się na etapie pojawienia dolegliwości bólowych i innych objawów. Oprócz farmakoterapii przeciwbólowej Stosuje się:

• ćwiczenia na kręgozmyk lędźwiowy prowadzone po ustąpieniu fazy ostrej, w której atakują dolegliwości bólowe. Ćwiczenia na kręgozmyk mają na celu wzmocnienie gorsetu mięśniowego kręgosłupa, jego mięśni głębokich oraz mięśni dna miednicy i brzucha. Stabilizację kręgosłupa wspiera się również zaopatrzeniem ortopedycznym w postaci gorsetów i sznurówek;
• fizykoterapię, głównie magnetoterapię, ultradźwięki i laseroterapię;
• masaże lecznicze poprawiające elastyczność i ruchomość kręgosłupa;
• terapię manualną mobilizującą tkanki kręgosłupa do rozluźnienia w miejscach spustowych i wzmocnienia w miejscach uszkodzeń, przywracającą balans metabolizmu miejscowego tkanki kostnej, mięśniowej i powięzionej kręgosłupa;
• modyfikację dotychczasowego trybu życia, głównie zmianę ergonomii pracy, unikanie przeciążeń kręgosłupa i częsty odpoczynek;
• operację kręgozmyku – operacja kręgozmyku polega na stabilizacji miejsca ześlizgu w celu ograniczenia postępu przemieszczania się kręgów. Rehabilitacja kręgozmyku po operacji i okres rekonwalescencji może trwać blisko 12 miesięcy.

Znaczne upośledzenie motoryczności organizmu i związana z tym niezdolność do pracy mogą być przyczyną niepełnosprawności ze wskazaniem do renty.