Co to jest polidypsja? Jakie są jej przyczyny i na czym polega leczenie?

Polidypsja to stałe uczucie zwiększonego pragnienia, prowadzące do przyjmowania nadmiernej ilości płynów w stosunku do dobowego zapotrzebowania. Powoduje to wystąpienie poliurii, czyli wielomoczu. Polidypsja może być powodem wystąpienia licznych, poważnych dla zdrowia zaburzeń elektrolitowych.

Najczęstszymi przyczynami polidypsji są stany odwodnienia organizmu, cukrzyca oraz moczówka. Skuteczne leczenie polidypsji zależy głównie od wnikliwej diagnostyki objawów towarzyszących oraz terapii przyczynowej.

Co to jest polidypsja i jak się objawia?

Polidypsja, inaczej zwiększone pragnienie, to utrzymująca się potrzeba przyjmowania płynów w ilości przekraczającej 2,5 litra na dobę, co oznacza przekroczenie zalecanych dobowych objętości, wynoszących dla mężczyzn 2,5 litra, dla kobiet 2 litry. Polidypsja jest bardzo nieswoistym objawem w przebiegu wielu chorób o różnorodnej etiologii. Zwykle towarzyszy jej wielomocz (poliuria), gdy wydalanie moczu przekracza granice normy i wynosi ponad 3 litry na dobę. Zdarza się także, że pomimo stałego przyjmowania napojów chory wciąż odczuwa suchość w ustach. Polidypsja charakteryzuje się niezależnością ilości przyjmowanych płynów od podejmowania lub nie wysiłku fizycznego czy upalnej temperatury otoczenia. Przyjmowanie zwiększonej ilości płynów może powodować wiele powikłań, m.in. odchylenia od normy w badaniach krwi – spadek hematokrytu i zaburzenia elektrolitowe (szczególnie groźne obniżenia stężeń sodu oraz potasu) spowodowane rozcieńczeniem płynów ustrojowych.

Jakie są przyczyny polidypsji?

Polidypsja jest objawem wielu chorób, wśród których do najważniejszych należą:

• Cukrzyca – szczególnie typu 1, czyli insulinozależna, dotycząca przede wszystkim młodych ludzi. Polidypsja spowodowana jest głównie zwiększoną utratą nadmiaru glukozy, a z nią wody przez nerki. Uczucie silnego pragnienia, wielomocz, ból brzucha oraz utrata masy ciała często są jej pierwszymi objawami.
• Polidypsja psychogenna (pierwotna) – nie ma podłoża organicznego, występuje w różnych zaburzeniach psychicznych, takich jak nerwice, zaburzenia lękowe (szczególnie często u dzieci), lub w      Chorzy odczuwają głównie suchość w ustach i aby się jej pozbyć, zwiększają ilość przyjmowanych płynów. Diagnoza polidypsji psychogennej stawiana jest dopiero po wykluczeniu innych możliwych patologii prowadzących do nadmiernego pragnienia.
• Moczówka prosta – zwiększona ilość niezagęszczonego moczu oraz nadmierne pragnienie mogą mieć dwie przyczyny. Pierwsza spowodowana jest zmniejszeniem ilości produkowanej wazopresyny w podwzgórzu, która jest hormonem hamującym wydalanie wody przez nerki (moczówka centralna w przebiegu guzów czy urazów mózgu), druga natomiast niewrażliwością nerek na działanie prawidłowej wazopresyny (moczówka nerkowa występująca np. w przewlekłej niewydolności nerek).
• Stosowane leki – np. te działające moczopędnie (mannitol, diuretyki) czy powodujące suchość ust (cholinolityki), co prowadzi do zwiększonego spożywania płynów.
• Odwodnienie organizmu – gdy pojawia się utrata wody przez przewód pokarmowy podczas wymiotów, biegunki oraz przez skórę przy zlewnych potach czy gorączce.
• Nadczynność tarczycy, niedokrwistość – w tych chorobach przyspieszeniu ulega metabolizm całego organizmu, co powoduje zarówno zwiększone pragnienie, jak i oddawanie moczu.
• Wzmożone pragnienie po zjedzeniu bardzo pikantnych lub słonych potraw oraz po spożyciu dużej ilości alkoholu.
• Przegrzanie organizmu – szczególnie podczas upalnej pogody lub po nadmiernym wysiłku fizycznym.

Jak wygląda diagnostyka oraz leczenie polidypsji?

Polidypsja jest objawem, który zawsze wymaga szczegółowej diagnostyki, gdyż może być zwiastunem lub jedynym symptomem bardzo poważnych chorób. Zaleca się konsultację lekarską, która umożliwić może ustalenie pierwotnej przyczyny nadmiernego pragnienia. Powinien zostać przeprowadzony wywiad dotyczący przyjmowanych leków, badanie fizykalne oceniające stopień nawodnienia organizmu, szereg badań laboratoryjnych – hematokryt, badanie ogólne moczu, glukozy, sodu. Leczenie polidypsji polega przede wszystkim na terapii choroby, która ją wywołała. Po uzgodnieniu z lekarzem należy odstawić lub zmienić leki mogące ją powodować. Przy odwodnieniu organizmu zaleca się podawanie płynów izotonicznych. W cukrzycy konieczne jest uregulowanie poziomu glukozy, najczęściej insuliną; w moczówce prostej podawany jest analog wazopresyny. Przy objawach nadczynności tarczycy podawane są leki hamujące działanie jej hormonów. W polidypsji psychogennej zalecana jest konsultacja psychologiczna oraz terapia poznawczo-behawioralna.