Co to jest zespół Korsakowa? Przyczyny, objawy i leczenie choroby

Zespół Korsakowa to zaburzenie neuropsychiatryczne, które w większości przypadków spowodowane jest nadużywaniem alkoholu. Choroba charakteryzuje się upośledzeniem zapamiętywania, a następnie całkowitą utratą pamięci. Leczenie psychozy Korsakowa polega na uzupełnianiu niedoborów witaminowych i łagodzeniu objawów.

Zespół Korsakowa bywa określany jako zespół Wernickego-Korsakowa, ponieważ często poprzedza go wystąpienie specyficznych objawów neurologicznych (encefalopatia Wernickego), które przechodzą w dolegliwości psychiczne związane z pamięcią. W większości przypadków u chorych stwierdza się rozległe zmiany zapalno-zwyrodnieniowe w mózgu. Ich główną przyczyną jest niedobór tiaminy, czyli witaminy B1, spowodowany przewlekłym nadużywaniem alkoholu.

Co to jest zespół Korsakowa?

Zespół Korsakowa, określany także jako psychoza Korsakowa lub zespół amnestyczny Korsakowa, jest chorobą neuropsychiatryczną charakteryzującą się występowaniem objawów neurologicznych i psychicznych. U chorych dochodzi do uszkodzenia tkanki mózgowej – neuronów, aksonów i mieliny oraz naczyń krwionośnych. Psychoza Korsakowa pojawia się nagle, najczęściej u osób, które przez bardzo długi czas spożywają alkohol. Nierzadko jest przyczyną niezdolności do samodzielnego życia, a w skrajnych przypadkach prowadzi do szybkiego zgonu. Nazwa choroby pochodzi od rosyjskiego uczonego, który jako pierwszy opisał kilka przypadków pacjentów z poważnymi zaburzeniami pamięci. Psychoza Korsakowa często poprzedzona jest pojawieniem się encefalopatii Wernickego – charakterystycznych objawów neurologicznych (oczopląs, niezborność ruchów, podwójne widzenie), które wynikają z uszkodzenia mózgu przez alkohol i niedobory substancji odżywczych. Z tego powodu można spotkać się z określeniem „zespół Wernickego-Korsakowa”.

Objawy zespołu Korsakowa

Uszkodzenie mózgu u osób, u których wystąpił zespół amnestyczny Korsakowa, dotyczy głównie obszarów odpowiedzialnych za zapamiętywanie i przywoływanie informacji. Pierwsze objawy zespołu Korsakowa to zaburzenia pamięci świeżej przy zachowaniu pamięci o wydarzeniach z przeszłości. Bardzo często pojawiają się konfabulacje – wspomnienia rzekome. Pacjent uzupełnia braki w pamięci wydarzeniami, które nie miały miejsca i jest całkowicie przekonany o ich prawdziwości. Inne objawy psychozy Korsakowa to:

• problem z przywoływaniem i przyswajaniem informacji,
• problemy z rozumieniem informacji,
• problem z myśleniem abstrakcyjnym,
• trudności z ulokowaniem wydarzeń w czasie i ich chronologicznym uporządkowaniem,
• utrata poczucia czasu,
• mieszanie wspomnień z teraźniejszością,
• apatia,
• niepokój i lęk.

Do neurologicznych objawów zespołu Korsakowa zalicza się oczopląs, dezorientację, pobudzenie, niezborny chód, zaburzenia kontrolowania ruchów, a niekiedy także drgawki. Choroba może prowadzić do otępienia i polineuropatii nerwów obwodowych, przez co chorzy są niezdolni do samodzielnego życia.

Przyczyny zespołu Korsakowa

Przyczyną zespołu Korsakowa jest niedobór tiaminy, czyli witaminy B1. Jest to substancja, która wzmaga czynność neuroprzekaźników. Do organizmu dostarczana jest wraz z pożywieniem: zbożami, roślinami strączkowymi i mięsem. Psychoza Korsakowa najczęściej występuje u osób nadużywających alkohol, ponieważ upośledza on jej wchłanianie. Duże braki tiaminy obserwuje się także u osób niedożywionych, z anoreksją, bulimią i chorobami żołądka. Schorzenie może pojawić się również w wyniku urazu, zakażenia kiłą i zatrucia tlenkiem węgla. Diagnostyka opiera się na wywiadzie i wykonaniu badań obrazowych mózgu w celu wykluczenia innej przyczyny, np. guza.

Leczenie zespołu Korsakowa

Leczenie zespołu Korsakowa polega przede wszystkim na uzupełnianiu niedoborów witaminy B1 i innych składników odżywczych, przede wszystkim potasu i magnezu. Suplementacja odbywa się drogą dożylną. Niekiedy podaje się także leki nootropowe, czyli środki farmakologiczne wpływające na pracę mózgu, koncentrację i pamięć. Często równocześnie stosuje się terapię farmakologiczną i psychologiczną choroby alkoholowej. Leczenie psychozy Korsakowa powinno się rozpocząć niezwłocznie po wystąpieniu pierwszych objawów, ponieważ zwiększa to szansę na opóźnienie lub zatrzymanie postępu choroby.

Rokowanie w psychozie Korsakowa u osoby, która podjęła terapię, jest dość dobre – a choroba może się zatrzymać. Jednak całkowite wyleczenie nie jest możliwe. U 25% chorych objawy utrzymują się lub narastają. Niepodjęcie leczenia prowadzi do zgonu. Kluczowe w utrzymaniu dobrego stanu jest stałe uzupełnianie niedoborów tiaminy doustnymi preparatami po zakończeniu leczenia.