Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny, jest złożoną jednostką chorobową, w której splatają się czynniki psychologiczne i biologiczne. Choroba prowadzi do wychudzenia i wyniszczenia organizmu, a w skrajnych przypadkach do śmierci.
Co to jest anoreksja?
Anoreksja jest zaburzeniem odżywiania należącym do grupy zaburzeń psychicznych. Inne określenie anoreksji to jadłowstręt psychiczny. Współcześnie ludzie dążą do ideału, jaką jest szczupła sylwetka. Świadomość w zakresie zdrowego odżywiania jest coraz większa, jednak mimo to anoreksja jest nadal istotnym problemem społecznym.
Model psychospołeczny każdej chorującej na anoreksję osoby różni się. Nie da się więc podać jednej konkretnej przyczyny anoreksji. Początkowo anoreksję wiązano wyłącznie z dziewczynami i światem modelingu. Mimo iż anoreksja częściej jest rozpoznawana u kobiet, stanowi poważny problem również u mężczyzn czy młodych chłopców w okresie dojrzewania. Aby pomóc osobie z anoreksją, konieczne jest wdrożenie wielospecjalistycznego leczenia.
Kryteria diagnostyczne według ICD-10
- Zmniejszenie masy ciała (albo brak przyrostu – u dzieci) prowadzące do osiągnięcia masy ciała 15 proc. poniżej prawidłowej lub oczekiwanej dla wieku albo BMI równe lub mniejsze od 17,5
- Zachowania mające na celu zmniejszenie masy ciała: unikanie „tuczącego” pożywienia, prowokowanie wymiotów, przeczyszczania, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, stosowanie leków zmniejszających łaknienie albo moczopędnych;
- Obawa przed przytyciem i zaburzony obraz własnego ciała
- Zaburzenia hormonalne, manifestujące się u kobiet zanikiem miesiączki, a u mężczyzn utratą zainteresowań seksualnych i potencji;
- Zaburzenie nie spełnia kryteriów rozpoznania bulimii psychicznej.
Jakie są pierwsze objawy anoreksji?
Anoreksja zaczyna się zazwyczaj od zwykłej chęci zrzucenia kilku kilogramów. Motywacja bywa różna. Pierwsze etapy odchudzania są zwykle kontrolowane, a sukcesy motywują do dalszej redukcji masy ciała. Patologiczne zaczyna być u niektórych osób poczucie nieograniczonej kontroli nad spożywanymi posiłkami. W pewnym momencie osoby zatracają jednak kontrolę, i nie dotyczy to wyłącznie jedzenia, ale całego życia. Najbliżsi mają problem w rozpoznaniu problemu, przynajmniej w początkowych okresach choroby. Dopiero kiedy chory chce jeść wyłącznie w samotności (aby móc wyrzucać jedzenie), traci na masie ciała, zaczyna to wzbudzać niepokój u bliskich.
Anoreksję można podejrzewać, gdy osoba odczuwa silny lęk przed przybraniem na wadze, nieprawidłowo ocenia wygląd swojej sylwetki i wymiary ciała, nie przejmuje się skutkami gwałtownego spadku wagi, jada w samotności, kłamie na temat liczby i wielkości spożytych posiłków, uprawia intensywne ćwiczenia fizyczne, często mówi o jedzeniu, kaloriach, zawartości tłuszczu w pożywieniu, gotuje dla innych tzw. zdrowe posiłki, jej BMI wynosi mniej niż 17,5.
Test na anoreksję
Można wykonać specjalistyczne testy u psychologa czy psychiatry, jednak przede wszystkim kryterium diagnostycznym anoreksji jest waga. Chory na anoreksję ma niedowagę. Jego masa ciała wynosi mniej niż 15 proc. poniżej normy dla danego wieku i wzrostu. Niedobór masy ciała może być określony również według wskaźnika BMI (body mass index). W przypadku anoreksji BMI jest niższe niż 17,5.
W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję:
Anoreksja – objawy
Objawem anoreksji jest przede wszystkim niedobór masy ciała. Aby podejrzewać anoreksję, należy zauważyć, iż chory zmniejsza ilość i częstość przyjmowanych posiłków. Absolutnie nie je potraw wysokokalorycznych. Do diety dołącza redukcyjne ćwiczenia fizyczne, a także środki pomagające w oczyszczaniu organizmu czy ograniczające łaknienie. Chory ma zdecydowanie zaburzony ogląd własnego ciała. Mimo niedowagi nie akceptuje swojego wyglądu, chce schudnąć jeszcze bardziej. Postrzega się zawsze jako osobę grubą. Ponadto pojawia się u niego patologiczny lęk przed przytyciem.
Niedobór masy ciała przekłada się na funkcjonowanie organizmu. Chory powoli przejawia zaburzenia w zakresie pracy osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. U dziewcząt pierwszym charakterystycznym objawem może być zatrzymanie miesiączkowania, mimo iż wcześniej miesiączkowały normalnie. U mężczyzn zdecydowanie zaczyna pogłębiać się problem z popędem płciowym, który ulega zmniejszeniu. Mężczyźni mają coraz większy problem z erekcją. Dochodzi do pogłębiania się innych zaburzeń, jak nieprawidłowa praca tarczycy, upośledzone wydzielanie hormonu wzrostu czy insuliny.
Objawy dodatkowe to: zaburzenia wodno-elektrolitowe, odchylenia w badaniach laboratoryjnych, zaburzenia metaboliczne, wyniszczenie organizmu, zaniki mięśniowe, bladość skóry, niedokrwistość, osłabienie, suchość i łuszczenie się skóry, obrzęki podskórne, niska temperatura ciała, utrata włosów, osłabienie paznokci, spadek ciśnienia krwi, bradykardia (obniżenie częstości akcji serca), zaburzenia rytmu serca, bóle i zawroty głowy, zaparcia, wzdęcia, zapalenie błony śluzowej żołądka. Ponadto bardzo często pojawiają się: zmiany w jamie ustnej, obrzęk ślinianek i próchnica zębów, co przede wszystkim jest konsekwencją wymiotów.
Fazy anoreksji
Przebieg anoreksji dzieli się na trzy fazy.
- Pierwsza z nich polega na świadomej walce z głodem, modyfikacji diety prowadzącej do ograniczenia ilości tłuszczów i węglowodanów w posiłkach. Stan chorego jest dobry, ale nie toleruje on swojego wyglądu, co wcale nie musi towarzyszyć nadwadze czy otyłości – na anoreksję zapadają także osoby szczupłe.
- W fazie drugiej głód przestaje być dokuczliwy, a chory ma poczucie władzy i panowania nad własnym ciałem. Masa ciała spada, pojawia się uczucie lekkości i zadowolenia. Chory zaczyna odczuwać lęk, czy nie je za dużo i wzmacnia działanie głodówki środkami przeczyszczającymi i intensywnymi ćwiczeniami fizycznymi.
- W ostatniej, trzeciej fazie, głód przestaje być odczuwalny, następuje całkowita utrata apetytu (jadłowstręt psychiczny), dalszy spadek masy ciała. W miejsce wcześniejszego zadowolenia pojawia się depresja i lęk o utratę „wypracowanych” efektów głodówki. Osoba dotknięta anoreksją nie zdaje sobie sprawy z choroby.
Anoreksja bulimiczna i restrykcyjna
Anoreksja o typie restrykcyjnym obejmuje utratę masy ciała poprzez maksymalne ograniczenie pokarmów i stosowanie środków powodujących zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej. Do tego dochodzą również ćwiczenia fizyczne. Wszystko po to, by masa ciała była jak najniższa. Anoreksja bulimiczna wygląda podobnie. Jednak poza przewlekłym głodzeniem się i kompensacyjnymi zachowaniami występują napady obżarstwa, które również muszą być przez chorego ograniczane.
Leczenie anoreksji
Leczenie jadłowstrętu psychicznego jest postępowaniem multidyscyplinarnym, kompleksowym i długoterminowym. Powinno objąć pomoc psychiatryczną, psychologiczną, a także konsekwencje somatyczne anoreksji. Konieczne jest również wprowadzenie odpowiedniej diety służącej przyrostowi masy ciała.
Leczenie polega na odizolowaniu chorego od środowiska rodzinnego i umieszczeniu go w ośrodku leczniczym. Tam podaje się bogato energetyczną, odżywczą dietę (często przez sondę) i stosuje psychoterapię (psychoterapii powinna poddać się także rodzina osoby chorej).
Jeśli anoreksja nie zostanie rozpoznana w pierwszych miesiącach jej trwania i przejdzie w postać chroniczną, u 15–20 proc. chorych następują trwałe zmiany w organizmie. Zbyt późne rozpoczęcie leczenia grozi śmiercią – 5-18 proc. anorektyków umiera z powodu wyniszczenia organizmu, a 2-5 proc. chorych popełnia samobójstwo wskutek depresji. Ofiarami anoreksji najczęściej padają dziewczęta i chłopcy w wieku 11–20 lat.
Powikłania anoreksji
Pod względem fizycznym, anoreksja powoduje te same powikłania, co głębokie niedożywienie. Są to głównie: nadmierna utrata tkanki tłuszczowej i mięśniowej, co skutkuje nietolerancją na zimno oraz objawy związane z szerokim niedoborem witamin i składników mineralnych: suchość skóry, wypadanie włosów, problemy z gojeniem się ran, krwawiące dziąsła, wzdęcia, zaparcia, zawroty głowy, problemy ze snem i wiele innych. Anoreksja prowadzi do śmierci u 5-10 proc. chorych.
Jak zapobiegać anoreksji?
Nie ma jednego sposobu na zapobieganie anoreksji. Przede wszystkim należy kształtować pozytywny obraz własnego ciała u dzieci. Rozwój anoreksji wiąże się z niską samooceną i potrzebą kontroli, cechy te więc trzeba wzmacniać w zdrowy sposób.
Źródła:
- Adam Bilikiewicz: Zaburzenia odżywiania się. W: Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny. Adam Bilikiewicz (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006
- Andrzej Rajewski: Jadłowstręt psychiczny. W: Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria
- Hoek H.W.. Incidence, prevalence and mortality of anorexia nervosa and other eating disorders. „Current opinion in psychiatry”. 4 (19)
Poleć ten artykuł innym
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
„Chirurgia jednego dnia jest dla pacjentów korzystna, ale nie wszyscy są na nią mentalnie przygotowani” – mówi prof. Maciej Kielar
„To rodzaj ruchu, który się nie narzuca. Jakby ktoś pociągał nasze kończyny za nitki”. O gyrokinesis®, treningu dla leniwych, mówi Ula Wojtkowiak
„Bolesność i obrzęk podudzia to objaw, którego nie wolno lekceważyć. Może świadczyć o groźnym dla życia zakrzepie” mówi prof. dr. n. med. Jerzy Windyga
