Czy zwłóknienie płuc jest groźne? Objawy, rokowania, leczenie i rehabilitacja

Niejednokrotnie w ramach badań okresowych wykonywany jest rentgen klatki piersiowej. W ich opisie często pojawia się pojęcie „zwłóknienia płuc” – czy taki stan jest poważny? Zwłóknienie płuc w opisie RTG to widoczne w badaniach obrazowych zacienienie świadczące o procesie powstawania blizny w tkance płucnej, które niekoniecznie musi być poważną diagnozą.

Zwłóknienie płuc to wynik bliznowacenia tkanki płucnej, czyli pozostałości procesu zapalnego toczącego się w płucach – zapalenia płuc, które nie zaburza ich funkcji. Istnieje jednak szereg chorób śródmiąższowych płuc prowadzących do zwłóknienia płuc, które postępuje i obejmuje dużą część pęcherzyków płucnych w stopniu zakłócającym oddychanie, co może zagrażać zdrowiu i życiu.

Co to jest zwłóknienie płuc?

Zwłóknienie płuc to stan, w którym w wyniku chorób śródmiąższowych płuc, pod wpływem toczącego się przewlekłego stanu zapalnego, dochodzi do nieodwracalnych zmian w tkance płuca – z różnych przyczyn dochodzi do powstawania tkanki bliznowatej w miejscu wcześniej normalnie funkcjonujących pęcherzyków. W wyniku tego zmniejsza się stopniowo powierzchnia płuc zdolna do wymiany oddechowej, zmniejsza się też wysycenie krwi tlenem, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nie każda zmiana jest jednak groźna dla zdrowia. Niekiedy podczas rutynowo wykonywanych badań obrazowych wykrywa się zwłóknienia płuc w RTG. Pojedyncze drobne zwłóknienie płuc pozapalne lub pasmowate zwłóknienie płuc są zjawiskiem naturalnym i nie powinny niepokoić. Znaczące ograniczenie powierzchni płuc wskutek bliznowacenia w wyniku chorób śródmiąższowych może jednak doprowadzić do istotnych zaburzeń w oddychaniu, co wymaga jak najszybszej interwencji lekarskiej oraz, w niektórych przypadkach, wdrożenia rehabilitacji.

Zwłóknienie płuc – przyczyny

Przyczyny zwłóknienia płuc są różnorodne, czasami nie da się jednak ich ustalić – tak jest w przypadku idiopatycznego włóknienia płuc, którego przyczyna nie jest znana. Zwłóknienie płuc mogą powodować niektóre leki, choroby układowe, pyły – azbest, krzem, pył węglowy oraz sarkoidoza. Zwłóknienie płuc po radioterapii to powikłanie jej leczenia, kiedy w wyniku napromieniowywania nowotworów klatki piersiowej również dochodzić może do nieodwracalnych zmian w tkance płucnej następujących po popromiennym zapaleniu płuc, choć może rozwinąć się i bez niego. Zagrożone są głównie osoby, które napromieniowane były na duży obszar płuc.

Objawy zwłóknienia i rokowania

Początek choroby zwykle przebiega skrycie. Dolegliwości nasilają się z upływem miesięcy, nie ustępują po leczeniu przeciwdrobnoustrojowym ani przeciwalergicznym. Objawy charakteryzujące zwłóknienie płuc to:

• duszność,
• kaszel,
• łatwe męczenie się,
• utrata masy ciała, spadek apetytu,
• w późnym okresie choroby – palce pałeczkowate.

Ciężkość powyższych objawów zależy od obszaru zajętego zwłóknienia. Zwłóknienie płuc jest chorobą postępującą, z okresami zaostrzeń. Staje się przyczyną powikłań w postaci nadciśnienia płucnego i niewydolności oddechowej, która doprowadza do zgonu w krótkim czasie. Średnia długość przeżycia w idiopatycznym włóknieniu płuc to 3–5 lat. Powstałych zmian w płucach nie da się cofnąć, można jedynie zapobiegać pojawianiu się kolejnych i leczyć przyczyny je powodujące.

Zwłóknienie płuc – rehabilitacja

Rehabilitacja oddechowa stosowana w przypadku zwłóknienia płuc ograniczającego powierzchnię oddechową ma na celu poprawę wydolności oddechowej pacjenta, wydolności fizycznej, stanu psychicznego oraz jakość życia osoby chorej. Do rehabilitacji zwłóknienia płuc należą następujące działania:

• trening fizyczny – ćwiczenia są dobierane indywidualnie do pacjenta, ich przebieg musi być monitorowany za pomocą EKG oraz pomiarów ciśnienia. Najczęściej stosowane są treningi wytrzymałościowe: marsze, pływanie, nordic walking. Ponadto stosuje się ćwiczenia rąk mające na celu usprawnienie chorego w jego codziennych czynnościach,
• fizjoterapia, trening oddechowy – ćwiczenia mięśni oddechowych za pomocą specjalnych przyrządów oporujących przepływ powietrza, które jest przyjmowane podczas wdechu, układanie pacjenta w pozycjach ułatwiających oddychanie, inhalacje oraz toaleta drzewa oskrzelowego,
• pomoc psychologiczna,
• edukacja pacjenta.

Metody leczenia

By zahamować postęp choroby oraz złagodzić objawy, konieczne jest wieloczynnikowe leczenie zwłóknienia płuc. Leki stosowane w trakcie trwania choroby dobierane są na podstawie przyczyny, która wywołała chorobę. W niektórych przypadkach stosuje się glikokortykosteroidy oraz leczenie biologiczne. Konieczne jest odstawienie leków, które mogły spowodować zwłóknienie. Leczenie objawowe opiera się na tlenoterapii. Ostatecznym leczeniem zwłóknienia płuc jest przeszczep płuca. Obecne wskazania obejmują idiopatyczne włóknienie płuc, polekowe włóknienie płuc oraz włóknienie w wyniku sarkoidozy i kolagenoz.