Przejdź do treści

Sarkoidoza – objawy, leczenie, rodzaje. Co to jest?

Kobieta chora na sarkoidozę rozmawia z lekarką.
Sarkoidoza - na czym polega? Przebieg i leczenie choroby/ fot. javiindy/ AdobeStock
Podoba Ci
się ten artykuł?
Podoba Ci
się ten artykuł?

Sarkoidoza to choroba, której przyczyny są nieznane. Jej objawy zależą od zajęcia określonego narządu, np. płuc, skóry, oka, serca. Mogą również wystąpić symptomy o charakterze ogólnym lub choroba może przebiegać bezobjawowo. Leczenie schorzenia  uzależnione jest od rokowania, a po jego zakończeniu zaleca się zdrowy styl życia i odpowiednią dietę. Jakie można wyróżnić objawy sarkoidozy? I jak wygląda jej leczenie?

lek. Marta Dąbrowska

Nasze teksty zawsze konsultujemy z najlepszymi specjalistami

Marta Dąbrowska

lekarz

Co to jest sarkoidoza?

Sarkoidoza, inaczej choroba Besniera-Boecka-Schaumanna (łac. sarcoidosis), to choroba układu odpornościowego. Polega na tworzeniu się ziarniniaków – małych  guzków zapalnych w różnych narządach ciała. Najczęściej obejmuje ona płuca, choć może zająć również inne organy. Można wyróżnić dwie postaci choroby:

  • postać ostra sarkoidozy – pojawia się głównie u osób młodych i w 80 proc. przypadków ustępuje samoistnie,
  • postać przewlekła sarkoidozy – występuje przede wszystkim u starszych pacjentów.

Często pada pytanie, czy sarkoidoza jest zaraźliwa, dlatego należy podkreślić, że jest to uogólniona choroba ziarniniakowa, którą nie można się zarazić. Występuje głównie u młodych dorosłych, choć coraz częściej notowane są jej przypadki u osób po 60. roku życia. 

Na świecie częstość występowania sarkoidozy ocenia się na 3 do 64 przypadków na 100 tys. osób. W Polsce rejestruje się rocznie około 10 zachorowań na 100 tys.  osób. Choroba ta dotyczy najczęściej młodych ludzi w wieku od 20 do 40 lat.

Czy sarkoidoza jest dziedziczna? Do tej pory zauważono, że częściej pojawia się ona w niektórych rodzinach, jednak nie zostały dotychczas przeprowadzone żadne badania, które udowadniałyby jej dziedziczenie.

Sarkoidoza – objawy i rodzaje

Objawy ogólne sarkoidozy to:

  • brak apetytu,
  • osłabienie,
  • zmęczenie,
  • spadek masy ciała,
  • zły nastrój,
  • nadmierna potliwość w nocy,
  • podwyższona temperatura (a czasem wysoka gorączka, sięgająca 40°C).

Pozostałe objawy sarkoidozy zależą od tego, które narządy atakuje, można więc wymienić kilka jej rodzajów.

Sarkoidoza płuc i węzłów chłonnych

W sarkoidozie płuca są prawie zawsze zajęte, a objawy z tym związane, takie jak duszności i kaszel, występują u niespełna 30% chorych. Dlatego też niezbędne jest badanie radiologiczne (RTG) klatki piersiowej, co też stanowi podstawę do podziału sarkoidozy na stadia choroby:

  • stadium 0 – chorzy bez zmian w płucach,
  • stadium I – zmiany są ograniczone do węzłów chłonnych,
  • stadium II – zmiany w węzłach i miąższu płuc,
  • stadium III – zmiany dotyczące wyłącznie płuc,
  • stadium IV – zwłóknienie płuc.

Niekiedy u chorych występują także: świszczący oddech oraz niewydolność oddechowa.

Sarkoidoza skórna

Główny objaw sarkoidozy skórnej to rumień guzowaty (bolesne czerwone plamy o różnej wielkości,  czasem cieplejsze od zdrowej skóry), występujący najczęściej na podudziach, czemu towarzyszy podwyższona temperatura ciała i bóle stawów. Inne objawy skórne to:

  • fioletowe zmiany na nosie, policzkach i uszach,
  • wysypki grudkowo-plamiste (pozostawiające często pamiątkę w postaci blizn),
  • blizny i blaszki,
  • łuszczenie,
  • przebarwienia,
  • owrzodzenia.

Poza tym u części chorych dochodzi do obrzęku i zaczerwienienia starych, dawno wygojonych blizn.

Sarkoidoza oka

Zmiany chorobowe w narządzie wzroku mogą dotyczyć gruczołu łzowego, gałki ocznej, tęczówki lub nerwu ocznego. Dolegliwości, które mogą dotknąć pacjenta, to:

  • zespół suchego oka,
  • przewlekłe zapalenie oka,
  • jaskra,
  • zaćma,
  • obrzęk nerwu wzrokowego,
  • postępująca neuropatia.

W okolicach oczy mogą pojawić się także zmiany skórne. Czasem dochodzi też do utraty wzroku: czasowej lub trwałej.

Sarkoidoza serca

Choroba może przebiegać bezobjawowo, może też pojawić się przyspieszona czynność serca czy uczucie imitujące zawał. Nie można zapomnieć również o takich symptomach, jak:

  • arytmia serca,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • problemy z krążeniem,
  • bóle w klatce piersiowej.

Sarkoidoza układu nerwowego

Nazywana jest też neurosarkoidozą, gdy dotyczy ośrodkowego układu nerwowego. Najczęstszym jej objawem jest porażenie  nerwów czaszkowych, w tym głównie nerwu twarzowego jedno- lub obustronne, które w większości przypadków ulega cofnięciu. Inne rzadkie symptomy to guzy lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Sarkoidoza górnych dróg oddechowych

Zazwyczaj ma charakter przewlekły i dotyczy częściej kobiet. Może prowadzić do perforacji przegrody nosa.

Sarkoidoza węzłów chłonnych

Prawie każdy przypadek sarkoidozy wiąże się z zajęciem węzłów chłonnych. Węzły są powiększone, ale niebolesne.

Sarkoidoza wątroby i śledziony

Objawy zajęcia przez sarkoidozę wątroby obserwuje się bardzo rzadko, podobnie jest w przypadku śledziony. Dochodzi jednak wówczas do powiększenia tych narządów. Biopsja pozwala ocenić stan danych narządów.

Sarkoidoza uogólniona

Występuje u około 30% pacjentów, daje następujące objawy:

  • zmęczenie;
  • osłabienie;
  • stany podgorączkowe;
  • utrata apetytu i chudnięcie;
  • powiększone, niebolesne węzły chłonne (zazwyczaj szyjne, pachowe, pachwinowe).
  • zmęczenie, które nie ustępuje (po nocnym wypoczynku i może nasilać się pod wpływem aktywności fizycznej lub wysiłku umysłowego).

Gdy choroba ma ostry przebieg, może wystąpić zespół Löfgrena, na który składają się następujące objawy:

  • obustronne powiększenie węzłów chłonnych wnęk (widoczne w badaniu radiologicznym);
  • wysoka temperatura;
  • bolące stawy;
  • rumień guzowaty.

Sarkoidoza nerek

Efektem sarkoidozy może być również uszkodzenie nerek. Widoczne są wówczas zaburzenia metabolizmu wapnia, które mają związek z jego zbyt dużą absorpcją w jelitach. To z kolei prowadzi do hiperkalemii, czyli podwyższonego poziomu wapnia we krwi, a co za tym idzie – do zwapnienia nerek oraz ich niewydolności.

Sarkoidoza układu kostno-stawowego

Sarkoidoza może wpływać również na mięśnie, kości i stawy. Zmiany te objawiają się głównie:

  • bólem i osłabieniem mięśni oraz stawów,
  • obrzękiem,
  • zniekształceniem kości.

Sarkoidoza a praca fizyczna

Osoby chore na sarkoidozę często zmagają się z chronicznym zmęczeniem. Nierzadko pojawiają się u nich nudności i wymioty, a także bóle głowy i stany podgorączkowe. Do tego dochodzą symptomy związane z zajęciem poszczególnych organów. To wszystko sprawia, że osoby z tą chorobą powinny zrezygnować z ciężkiej pracy fizycznej.

Leczenie sarkoidozy

Jak leczyć sarkoidozę? Cóż, wskazania do leczenia tej choroby wynikają z rokowania. Oznacza to, że nie leczy się chorych na sarkoidozę w I stadium zmian, chyba że pacjent ma problemy z oddychaniem. W przypadku stadiów II i III lekarze przeprowadzają bardzo dokładną obserwację przez kilka miesięcy, w celu oceny dynamiki rozwoju choroby. Jeśli choroba się cofa, wtedy leczenie jest odkładane, w innym przypadku należy podjąć terapię. Ze względu na nieznaną etiologię, nie ma leczenia przyczynowego sarkoidozy – podstawowymi lekami są glikokortykosteroidy podawane doustnie.

Należy pamiętać, że zbyt długi czas zwlekania z terapią zmniejsza jej skuteczność. Głównym lekiem stosowanym w walce ze skutkami sarkoidozy jest prednizon. Po ustaleniu dawki stopniowo się ją zmniejsza i leczenie kontynuuje, podając możliwie najniższą dawkę leku. Całe leczenie nie powinno trwać krócej niż rok, ale u niektórych chorych nawet po roku następują nawroty, więc wymagają oni dłuższego leczenia, czasami trwającego do końca życia.

Jeśli stan chorego na to pozwala, warto nie rezygnować z aktywności fizycznej. Wysiłek fizyczny w sarkoidozie może być bardzo korzystny. Ćwiczenia poprawiające czynność mięśni szkieletowych poprawiają wydolność wysiłkową nawet przy braku zmian czynności płuc.

Co jeść w sarkoidozie? Leczenie ziołami

Leczenie naturalne sarkoidozy może być wsparciem dla odpowiednio ułożonego planu leczenia farmakologicznego. Na co zwracać uwagę?

W diecie osób chorych na sarkoidozę powinna być obecna witamina D, która bierze udział w budowie kości oraz chroni przed osteoporozą – jak wykazały bowiem badania, reakcje w organizmie wynikające z obecności ziarniaków mogą wpływać na zmniejszenie masy kostnej (pacjenci z sarkoidozą często mają bowiem zaburzenia gospodarki wapniowej).

Fitoterapeuci rekomendują wspomagające leczenie sarkoidozy ziołami. Infekcje w organizmie pomagają zwalczyć zioła o działaniu przeciwzapalnym, m.in. złocień maruna, żywokost lekarski, perełkowiec japoński.  Ze względu na swe działanie przeciwzapalne osobom chorym na sarkoidozę naturoterapeuci polecają też kurkumę. Kurkuma wzmacnia odporność i pomaga zwalczać infekcje.  W przypadku sarkoidozy płuc leczenie ziołami (oczywiście jedynie w charakterze wspierającym terapię farmakologiczną) powinno opierać się na ziołach stosowanych w chorobach dróg oddechowych. Są to m.in.: anyżek, tymianek, babka lancetowata.

Osobom z sarkoidozą odradza się picie alkoholu. Alkohol zaburza bowiem pracę wątroby i trzustki, a właściwa praca tych narządów jest niezbędna dla chorych zażywających silne środki steroidowe. Innymi słowy: sarkoidoza i alkohol to nie jest dobre połączenie.

Sarkoidoza – przyczyny

Przyczyny sarkoidozy są nieznane, prawdopodobnie jest to reakcja na niezidentyfikowany antygen u osób z predyspozycją genetyczną, co z kolei wywołuje nieprawidłową reakcję ze strony układu immunologicznego. Można wyróżnić pewne czynniki, które sprzyjają pojawianiu się sarkoidozy – dotyczą one głównie pracy:

  • przy produkcji samochodów,
  • przy hodowli ptactwa,
  • w rolnictwie (ma to związek z pestycydami i insektycydami),
  • w zawodzie nauczyciela,
  • w zawodzie lekarza.

Sarkoidoza – diagnostyka

Diagnostyka choroby wymaga wielu badań, a jej rozpoznanie można oprzeć na stwierdzeniu zajęcia co najmniej dwóch narządów. Najczęściej przeprowadza się tutaj badania laboratoryjne oraz RTG organu, który został chorobowo zajęty. Jeśli widoczne są pewne zmiany, w następnej kolejności wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Dodatkowo czasem wykonuje się takie badania, jak: bronchoskopia, badanie histopatologiczne i EKG.

Sarkoidoza a koronawirus SARS-CoV-19

W związku z panującą na świecie pandemią koronawirusa z Wuhan, wielu chorych, zwłaszcza zmagających się sarkoidozą płuc, zadaje sobie pytanie: czy  sarkoidoza ma wpływ na przebieg COVID-19? Odpowiedź niestety brzmi: tak. Sarkoidoza jako przewlekła choroba płuc istotnie wpływa na rozwój zakażenia. Można spodziewać się znacznie cięższego przebiegu COVID-19 u pacjentów z sarkoidozą niż u osób zdrowych.

Sarkoidoza – umieralność

Umieralność na sarkoidozę (także sarkoidozę płuc) jest niewielka, a zdecydowana większość cierpiących na nią osób prowadzi normalne życie, gdyż choroba ta w postaci przewlekłej zazwyczaj nie powoduje niezdolności do pracy.

 

Bibliografia:

1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Kraków, Medycyna praktyczna, 2005.
2. Rowińska-Zakrzewska E., Kusia J., Choroby układu oddechowego, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1997.

 

Aktualizacja: Natalia Suchocka

Zobacz także

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.