Sarkoidoza – objawy, leczenie, rodzaje. Co to jest?
Sarkoidoza to choroba, której przyczyny są nieznane. Jej objawy zależą od zajęcia określonego narządu, np. płuc, skóry, oka, serca. Mogą również wystąpić symptomy o charakterze ogólnym lub choroba może przebiegać bezobjawowo. Leczenie schorzenia uzależnione jest od rokowania, a po jego zakończeniu zaleca się zdrowy styl życia i odpowiednią dietę. Jakie można wyróżnić objawy sarkoidozy? I jak wygląda jej leczenie?
Nasze teksty zawsze konsultujemy z najlepszymi specjalistami
”Marta Dąbrowska”
Co to jest sarkoidoza?
Sarkoidoza, inaczej choroba Besniera-Boecka-Schaumanna (łac. sarcoidosis), to choroba układu odpornościowego. Polega na tworzeniu się ziarniniaków – małych guzków zapalnych w różnych narządach ciała. Najczęściej obejmuje ona płuca, choć może zająć również inne organy. Można wyróżnić dwie postaci choroby:
- postać ostra sarkoidozy – pojawia się głównie u osób młodych i w 80 proc. przypadków ustępuje samoistnie,
- postać przewlekła sarkoidozy – występuje przede wszystkim u starszych pacjentów.
Często pada pytanie, czy sarkoidoza jest zaraźliwa, dlatego należy podkreślić, że jest to uogólniona choroba ziarniniakowa, którą nie można się zarazić. Występuje głównie u młodych dorosłych, choć coraz częściej notowane są jej przypadki u osób po 60. roku życia.
Na świecie częstość występowania sarkoidozy ocenia się na 3 do 64 przypadków na 100 tys. osób. W Polsce rejestruje się rocznie około 10 zachorowań na 100 tys. osób. Choroba ta dotyczy najczęściej młodych ludzi w wieku od 20 do 40 lat.
Czy sarkoidoza jest dziedziczna? Do tej pory zauważono, że częściej pojawia się ona w niektórych rodzinach, jednak nie zostały dotychczas przeprowadzone żadne badania, które udowadniałyby jej dziedziczenie.
Sarkoidoza – objawy i rodzaje
Objawy ogólne sarkoidozy to:
- brak apetytu,
- osłabienie,
- zmęczenie,
- spadek masy ciała,
- zły nastrój,
- nadmierna potliwość w nocy,
- podwyższona temperatura (a czasem wysoka gorączka, sięgająca 40°C).
Pozostałe objawy sarkoidozy zależą od tego, które narządy atakuje, można więc wymienić kilka jej rodzajów.
Sarkoidoza płuc i węzłów chłonnych
W sarkoidozie płuca są prawie zawsze zajęte, a objawy z tym związane, takie jak duszności i kaszel, występują u niespełna 30% chorych. Dlatego też niezbędne jest badanie radiologiczne (RTG) klatki piersiowej, co też stanowi podstawę do podziału sarkoidozy na stadia choroby:
- stadium 0 – chorzy bez zmian w płucach,
- stadium I – zmiany są ograniczone do węzłów chłonnych,
- stadium II – zmiany w węzłach i miąższu płuc,
- stadium III – zmiany dotyczące wyłącznie płuc,
- stadium IV – zwłóknienie płuc.
Niekiedy u chorych występują także: świszczący oddech oraz niewydolność oddechowa.
Sarkoidoza skórna
Główny objaw sarkoidozy skórnej to rumień guzowaty (bolesne czerwone plamy o różnej wielkości, czasem cieplejsze od zdrowej skóry), występujący najczęściej na podudziach, czemu towarzyszy podwyższona temperatura ciała i bóle stawów. Inne objawy skórne to:
- fioletowe zmiany na nosie, policzkach i uszach,
- wysypki grudkowo-plamiste (pozostawiające często pamiątkę w postaci blizn),
- blizny i blaszki,
- łuszczenie,
- przebarwienia,
- owrzodzenia.
Poza tym u części chorych dochodzi do obrzęku i zaczerwienienia starych, dawno wygojonych blizn.
Sarkoidoza oka
Zmiany chorobowe w narządzie wzroku mogą dotyczyć gruczołu łzowego, gałki ocznej, tęczówki lub nerwu ocznego. Dolegliwości, które mogą dotknąć pacjenta, to:
- zespół suchego oka,
- przewlekłe zapalenie oka,
- jaskra,
- zaćma,
- obrzęk nerwu wzrokowego,
- postępująca neuropatia.
W okolicach oczy mogą pojawić się także zmiany skórne. Czasem dochodzi też do utraty wzroku: czasowej lub trwałej.
Sarkoidoza serca
Choroba może przebiegać bezobjawowo, może też pojawić się przyspieszona czynność serca czy uczucie imitujące zawał. Nie można zapomnieć również o takich symptomach, jak:
- arytmia serca,
- nadciśnienie tętnicze,
- problemy z krążeniem,
- bóle w klatce piersiowej.
Sarkoidoza układu nerwowego
Nazywana jest też neurosarkoidozą, gdy dotyczy ośrodkowego układu nerwowego. Najczęstszym jej objawem jest porażenie nerwów czaszkowych, w tym głównie nerwu twarzowego jedno- lub obustronne, które w większości przypadków ulega cofnięciu. Inne rzadkie symptomy to guzy lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Sarkoidoza górnych dróg oddechowych
Zazwyczaj ma charakter przewlekły i dotyczy częściej kobiet. Może prowadzić do perforacji przegrody nosa.
Sarkoidoza węzłów chłonnych
Prawie każdy przypadek sarkoidozy wiąże się z zajęciem węzłów chłonnych. Węzły są powiększone, ale niebolesne.
Sarkoidoza wątroby i śledziony
Objawy zajęcia przez sarkoidozę wątroby obserwuje się bardzo rzadko, podobnie jest w przypadku śledziony. Dochodzi jednak wówczas do powiększenia tych narządów. Biopsja pozwala ocenić stan danych narządów.
Sarkoidoza uogólniona
Występuje u około 30% pacjentów, daje następujące objawy:
- zmęczenie;
- osłabienie;
- stany podgorączkowe;
- utrata apetytu i chudnięcie;
- powiększone, niebolesne węzły chłonne (zazwyczaj szyjne, pachowe, pachwinowe).
- zmęczenie, które nie ustępuje (po nocnym wypoczynku i może nasilać się pod wpływem aktywności fizycznej lub wysiłku umysłowego).
Gdy choroba ma ostry przebieg, może wystąpić zespół Löfgrena, na który składają się następujące objawy:
- obustronne powiększenie węzłów chłonnych wnęk (widoczne w badaniu radiologicznym);
- wysoka temperatura;
- bolące stawy;
- rumień guzowaty.
Sarkoidoza nerek
Efektem sarkoidozy może być również uszkodzenie nerek. Widoczne są wówczas zaburzenia metabolizmu wapnia, które mają związek z jego zbyt dużą absorpcją w jelitach. To z kolei prowadzi do hiperkalemii, czyli podwyższonego poziomu wapnia we krwi, a co za tym idzie – do zwapnienia nerek oraz ich niewydolności.
Sarkoidoza układu kostno-stawowego
Sarkoidoza może wpływać również na mięśnie, kości i stawy. Zmiany te objawiają się głównie:
- bólem i osłabieniem mięśni oraz stawów,
- obrzękiem,
- zniekształceniem kości.
Sarkoidoza a praca fizyczna
Osoby chore na sarkoidozę często zmagają się z chronicznym zmęczeniem. Nierzadko pojawiają się u nich nudności i wymioty, a także bóle głowy i stany podgorączkowe. Do tego dochodzą symptomy związane z zajęciem poszczególnych organów. To wszystko sprawia, że osoby z tą chorobą powinny zrezygnować z ciężkiej pracy fizycznej.
Leczenie sarkoidozy
Jak leczyć sarkoidozę? Cóż, wskazania do leczenia tej choroby wynikają z rokowania. Oznacza to, że nie leczy się chorych na sarkoidozę w I stadium zmian, chyba że pacjent ma problemy z oddychaniem. W przypadku stadiów II i III lekarze przeprowadzają bardzo dokładną obserwację przez kilka miesięcy, w celu oceny dynamiki rozwoju choroby. Jeśli choroba się cofa, wtedy leczenie jest odkładane, w innym przypadku należy podjąć terapię. Ze względu na nieznaną etiologię, nie ma leczenia przyczynowego sarkoidozy – podstawowymi lekami są glikokortykosteroidy podawane doustnie.
Należy pamiętać, że zbyt długi czas zwlekania z terapią zmniejsza jej skuteczność. Głównym lekiem stosowanym w walce ze skutkami sarkoidozy jest prednizon. Po ustaleniu dawki stopniowo się ją zmniejsza i leczenie kontynuuje, podając możliwie najniższą dawkę leku. Całe leczenie nie powinno trwać krócej niż rok, ale u niektórych chorych nawet po roku następują nawroty, więc wymagają oni dłuższego leczenia, czasami trwającego do końca życia.
Jeśli stan chorego na to pozwala, warto nie rezygnować z aktywności fizycznej. Wysiłek fizyczny w sarkoidozie może być bardzo korzystny. Ćwiczenia poprawiające czynność mięśni szkieletowych poprawiają wydolność wysiłkową nawet przy braku zmian czynności płuc.
Co jeść w sarkoidozie? Leczenie ziołami
Leczenie naturalne sarkoidozy może być wsparciem dla odpowiednio ułożonego planu leczenia farmakologicznego. Na co zwracać uwagę?
W diecie osób chorych na sarkoidozę powinna być obecna witamina D, która bierze udział w budowie kości oraz chroni przed osteoporozą – jak wykazały bowiem badania, reakcje w organizmie wynikające z obecności ziarniaków mogą wpływać na zmniejszenie masy kostnej (pacjenci z sarkoidozą często mają bowiem zaburzenia gospodarki wapniowej).
Fitoterapeuci rekomendują wspomagające leczenie sarkoidozy ziołami. Infekcje w organizmie pomagają zwalczyć zioła o działaniu przeciwzapalnym, m.in. złocień maruna, żywokost lekarski, perełkowiec japoński. Ze względu na swe działanie przeciwzapalne osobom chorym na sarkoidozę naturoterapeuci polecają też kurkumę. Kurkuma wzmacnia odporność i pomaga zwalczać infekcje. W przypadku sarkoidozy płuc leczenie ziołami (oczywiście jedynie w charakterze wspierającym terapię farmakologiczną) powinno opierać się na ziołach stosowanych w chorobach dróg oddechowych. Są to m.in.: anyżek, tymianek, babka lancetowata.
Osobom z sarkoidozą odradza się picie alkoholu. Alkohol zaburza bowiem pracę wątroby i trzustki, a właściwa praca tych narządów jest niezbędna dla chorych zażywających silne środki steroidowe. Innymi słowy: sarkoidoza i alkohol to nie jest dobre połączenie.
Sarkoidoza – przyczyny
Przyczyny sarkoidozy są nieznane, prawdopodobnie jest to reakcja na niezidentyfikowany antygen u osób z predyspozycją genetyczną, co z kolei wywołuje nieprawidłową reakcję ze strony układu immunologicznego. Można wyróżnić pewne czynniki, które sprzyjają pojawianiu się sarkoidozy – dotyczą one głównie pracy:
- przy produkcji samochodów,
- przy hodowli ptactwa,
- w rolnictwie (ma to związek z pestycydami i insektycydami),
- w zawodzie nauczyciela,
- w zawodzie lekarza.
Sarkoidoza – diagnostyka
Diagnostyka choroby wymaga wielu badań, a jej rozpoznanie można oprzeć na stwierdzeniu zajęcia co najmniej dwóch narządów. Najczęściej przeprowadza się tutaj badania laboratoryjne oraz RTG organu, który został chorobowo zajęty. Jeśli widoczne są pewne zmiany, w następnej kolejności wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Dodatkowo czasem wykonuje się takie badania, jak: bronchoskopia, badanie histopatologiczne i EKG.
Sarkoidoza a koronawirus SARS-CoV-19
W związku z panującą na świecie pandemią koronawirusa z Wuhan, wielu chorych, zwłaszcza zmagających się sarkoidozą płuc, zadaje sobie pytanie: czy sarkoidoza ma wpływ na przebieg COVID-19? Odpowiedź niestety brzmi: tak. Sarkoidoza jako przewlekła choroba płuc istotnie wpływa na rozwój zakażenia. Można spodziewać się znacznie cięższego przebiegu COVID-19 u pacjentów z sarkoidozą niż u osób zdrowych.
Sarkoidoza – umieralność
Umieralność na sarkoidozę (także sarkoidozę płuc) jest niewielka, a zdecydowana większość cierpiących na nią osób prowadzi normalne życie, gdyż choroba ta w postaci przewlekłej zazwyczaj nie powoduje niezdolności do pracy.
Bibliografia:
1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Kraków, Medycyna praktyczna, 2005.
2. Rowińska-Zakrzewska E., Kusia J., Choroby układu oddechowego, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1997.
Aktualizacja: Natalia Suchocka
Polecamy
Polskie naukowczynie opracowują rewolucyjną metodę leczenia raka jajnika. „Bardzo obiecująca”
Coraz więcej przypadków „chodzącego zapalenia płuc” wśród dzieci. Pediatra: „Łatwo przegapić początek choroby”
Fizjoterapeuta Tomasz Sobieraj: „Nerw błędny to klucz do zdrowia. Tylko trzeba go lepiej poznać i wiedzieć, co mu służy”
Lekarka Róża Hajkuś apeluje do rodziców: „Nauka do sprawdzianu nie jest warta zarywania nocy”
się ten artykuł?