Kolka nerkowa – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Kolka nerkowa to silny atak bólu spowodowany przemieszczaniem się kamienia w przewodzie moczowym. Cierpią na nią osoby z kamicą układu moczowego. Atakowi kolki nerkowej towarzyszą nie tylko dolegliwości bólowe w okolicy lędźwiowej, ale i objawy dyzuryczne, nudności, wymioty oraz wzdęcia. Leczenie kolki nerkowej polega na stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Niewielkie kamienie mogą zostać wydalone samoistnie, duże usuwane są operacyjnie. 

Co to jest kolka nerkowa? 

Kolka nerkowa to charakterystyczny objaw kamicy nerkowej (kamicy moczowej) – schorzenia, w którym w drogach moczowych tworzą się złogi. Co roku na kolkę nerkową cierpi 1–3 proc. osób. Znacznie częściej kamica nerkowa dotyka mężczyzn niż kobiet. Mężczyźni chorują 2–3 razy częściej, a szczyt zachorowań przypada na 30.–40. rok życia. U kobiet kamica pojawia się głównie między 50. a 65. rokiem życia. Szacuje się, że kamica nerkowa występuje u 5–20 proc. populacji i w 50 proc. przypadków ma charakter nawracający.

Kamienie w nerkach – przyczyny powstawania 

Kamica nerkowa to choroba, w której w kielichach i miedniczkach nerkowych gromadzą się złogi nazywane kamieniami moczowymi. Powstają one w wyniku wytrącania się substancji chemicznych zawartych w moczu. Początkowo złogi mają postać kryształków określanych potocznie jako piasek w nerkach. Po pewnym czasie kryształki zlepiają się i tworzą większe konglomeraty. Ich wielkość waha się od kilku milimetrów do kilku centymetrów średnicy. Większość kamieni w nerkach zbudowanych jest ze szczawianu wapnia lub fosforanu wapnia. Rzadziej występują kamienie powstające z kwasu moczowego (kamienie moczanowe), fosforanu magnezowo-amonowego (kamienie struwitowe) czy cystyny (kamienie cystynowe). 

Przyczyny powstawania złogów są zróżnicowane. Kamienie w drogach moczowych tworzą się, gdy mocz nie odpływa prawidłowo lub gdy brakuje w nim substancji (cytrynianu, magnezu), które zapobiegają powstawaniu złogów. Do kamicy nerkowej predysponowane są osoby z nadczynnością przytarczyc, chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, stanem po resekcji jelita cienkiego, sarkoidozą czy dną moczanową. Kolka nerkowa w ciąży powstaje w wyniku ucisku nerek przez powiększającą się macicę.

Kolka nerkowa – objawy 

Kolka nerkowa objawia się bardzo silnym bólem w okolicy nerek. Pojawia się on w momencie, gdy kamień nerkowy zaczyna przesuwać się w moczowodzie i drażni jego ścianki. Gdzie zlokalizowany jest ból nerek? Przede wszystkim w okolicy lędźwiowej, choć może promieniować też do okolicy spojenia łonowego, zewnętrznych narządów płciowych i wewnętrznej powierzchni ud. Niekiedy ból występuje w okolicy nadłonowej. 

Oprócz dolegliwości bólowych kamica nerkowa i związane z nią kamienie nerkowe dają następujące objawy: 

• nudności i wymioty, 
• wzdęcia, 
• gorączkę i dreszcze (przy zakażeniu dróg moczowych), 
• parcie na mocz, 
• ból, pieczenie i trudności przy oddawaniu moczu, 
• krwiomocz, 
• bladość powłok skórnych, 
• zlewne poty, 
• niepokój ruchowy, 
• częste mikcje z niewielką ilością moczu. 

Przy bardzo silnym bólu zdarzają się omdlenia oraz spadek ciśnienia tętniczego krwi. Jak długo schodzi kamień z nerki? Wiele osób wydala kamień już po jednym lub kilku atakach kolki nerkowej. Atak kolki nerkowej trwa od kilkunastu minut do kilku godzin. Niestety zdarzają się też przypadki, w których ataki kolki powtarzają się co kilka miesięcy lub nawet co kilka lat. Wydalenie złogu nazywane jest potocznie urodzeniem kamienia nerkowego.

Kolka nerkowa – diagnostyka 

Kamienie nerkowe dają typowe objawy, dlatego lekarz może szybko postawić rozpoznanie. U osób z kolką nerkową oraz stanami zapalnymi nerek występuje dodatni objaw Goldflama. Jest to tzw. objaw wstrząsania nerki. Aby go stwierdzić, urolog przykłada otwartą dłoń do okolicy nerki i uderza w nią grzbietem drugiej dłoni. Chorzy odczuwają wtedy ból, który u osób zdrowych nie występuje. 

Pomocniczo wykonuje się badanie USG jamy brzusznej, które jest bardzo czułą metodą wykrywania złogów. Dzięki niemu można podać dokładną lokalizację kamienia, co jest niezwykle przydatne przy planowaniu operacji. Wadą USG nerki jest trudność wykrycia złogów o niewielkich rozmiarach. Lekarz może zlecić też wykonanie badań laboratoryjnych: badania ogólnego moczu, stężenia kreatyniny w moczu, oznaczenia CRP i OB.

Kolka nerkowa – leczenie 

Niewielkie kamienie zazwyczaj są wydalane wraz z moczem. Podczas ataku kolki warto zaopatrzyć się w aptece w tabletki na ból nerek bez recepty. Chorym z kolką nerkową lekarz przepisuje leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Leczenie domowe kamieni w nerkach polega przede wszystkim na piciu dużej ilości płynów (powyżej 2500 ml na dobę), która zwiększy ilość wydalanego moczu i oczyści drogi moczowe ze złogów. Innym domowym sposobem na czas ataku kolki nerkowej jest ciepła kąpiel bądź przyłożenie termoforu do pleców. Jak przyspieszyć zejście kamienia? Przede wszystkim stosując leki rozkurczowe, takie jak drotaweryna, papaweryna czy leki na nerki z grupy alfa-1 adrenolityków. Przy utrzymujących się objawach należy udać się do lekarza. Duży kamień nerkowy wymaga interwencji chirurgicznej.

Kamica nerkowa – dieta 

Niewłaściwa dieta jest jednym z czynników rozwoju kamicy nerkowej.  Atak kolki nerkowej może być konsekwencją stosowania diety ubogowapniowej, która predysponuje do tworzenia się złogów szczawianowych, oraz diety bogatobiałkowej, w której wapń jest wydalany w nadmiarze wraz z moczem, natomiast wydalanie cytrynianów zmniejsza się. Tym samym dochodzi do zakwaszenia moczu i krystalizacji soli moczanowych i cystynowych. Niekorzystnie wpływa również dieta wysokosodowa oraz dieta bogata w produkty z dużą zawartością szczawianów: czekoladę, orzechy, truskawki, szpinak, rabarbar. 

Osoby z kamicą powinny zrezygnować z napojów typu cola oraz ograniczyć spożywanie soku grejpfrutowego, jabłkowego i pomidorowego. W diecie nie powinny być spożywane w nadmiarze mięsa oraz ryby, gdyż są źródłem substancji zakwaszających mocz. Zaleca się spożywanie warzyw i owoców, produktów pełnoziarnistych i niskotłuszczowych produktów mlecznych. Niezwykle ważne jest też wypijanie dużej ilości wody. 

Źródła: 

1. Tomasz Mutrynowski, Cezary Torz, Piotr Dzigowski, Piotr Radziszewski, Kamica układu moczowego, „Medycyna po Dyplomie”, vol. 20 / nr 8, 2011. 
2. Jan Duława, Czynniki rozwoju kamicy nerkowej, „Forum Nefrologiczne” 2009, tom 2, nr 3, 184–188.