Moszna – budowa, funkcje, choroby. Jakie zmiany powinny nas zaniepokoić?

Moszna to męski zewnętrzny narząd płciowy. Jest to worek skórny, w którym zlokalizowane są jądra i najądrza. Moszna pełni funkcje ochronne, pomaga utrzymać optymalną temperaturę jąder, zapobiegając ich przegrzaniu. Choroby moszny to przede wszystkim kłykciny kończyste i infekcje skórne. W obrębie moszny może ponadto dojść do rozwoju takich schorzeń jak żylaki powrózka nasiennego czy rak jądra. 

Moszna – co to jest? 

Moszna to worek skórno-mięśniowy, w którym zlokalizowane są jądra. To uwypuklenie przedniej ściany jamy brzusznej zlokalizowane jest między prąciem a odbytem i stanowi odpowiednik warg sromowych większych u kobiet. Do rozwoju worka mosznowego dochodzi w życiu płodowym, gdy połączy się lewy i prawy wał płciowy. W tym procesie udział bierze męski hormon płciowy – testosteron.  

Budowa moszny 

Moszna zbudowana jest z trzech warstw. Najbardziej zewnętrzną warstwą jest skóra, błona kurczliwa oraz powięź nasienna zewnętrzna, stanowiące powłokę skórną. W skórze znajdują się gruczoły łojowe, potowe oraz włosy. Błona kurczliwa otacza całą mosznę, a powięź zewnętrzna obejmuje jądro i najądrze. Warstwa środkowa, czyli osłona mięśniowo-powięziowa zbudowana jest z powięzi dźwigacza jądra, mięśnia dźwigacza jądra oraz powięzi nasiennej wewnętrznej. Powięź dźwigacza jądra pokrywa mięsień odpowiedzialny za odpowiednie położenie jądra w zależności od temperatury otoczenia. Plemniki powinny przebywać w temperaturze niższej niż temperatura ciała. Gdy temperatura otoczenia jest wysoka, wówczas dźwigacz jądra odpowiada za obniżenie jąder i zwiększenia powierzchni moszny, przez którą ciepło oddawane jest na zewnątrz. Z kolei obniżeniu temperatury otoczenia towarzyszy podniesienie moszny i jąder w celu zbliżenia ich doi ciała i ochrony przed nadmierną utratą ciepła. Najbardziej wewnętrzna warstwa to osłonka pochwowa jądra. Ta surowicza osłona wytworzona jest przez otrzewną i bezpośrednio przylega do najądrza i jądra. 

Moszna cechuje się bogatym unaczynieniem i unerwieniem, odchodzą od niej takie naczynia krwionośne jak tętnica nasieniowodu, tętnica jądrowa oraz tętnica dźwigacza jądra. Krew odprowadzana jest żyłą sromową wewnętrzną oraz żyłą odpiszczelową.  

Moszna i jej funkcje 

Podstawową funkcją moszny jest ochrona jąder, najądrzy oraz powrózków nasiennych, które zlokalizowane są wewnątrz worka mosznowego. Niezwykle istotną funkcją moszny jest utrzymywanie właściwej temperatury jąder. Plemniki powinny przebywać w temperaturze niższej o 2,4 – 4 stopnie niż temperatura panująca w jamie brzusznej. Podniesienie temperatury moszny zaledwie o 1-2 stopnie może zakłócać procesy spermatogenezy, czyli powstawania plemników. Przegrzewaniu moszny sprzyja noszenie obcisłej bielizny i odzieży, siedzący tryb życia, korzystanie z gorących kąpieli i sauny, a także częste przebywanie w podwyższonych temperaturach otoczenia. 

Choroby moszny 

W obrębie moszny oraz umieszczonych w niej jąder, najądrzy oraz powrózka nasiennego może dojść do rozwoju licznych schorzeń. Zmiany skórne występujące na mosznie obejmują kaszaki, kłykciny kończyste, a także świąd skóry. Swędzenie skóry może towarzyszyć infekcjom skórnym o podłożu bakteryjnym lub grzybiczym. Grzybica penisa i moszny przebiega nie tylko ze świądem skóry – zaobserwować można także jej zaczerwienienie oraz biały nalot na skórze. Zakażeniom bakteryjnym skóry moszny towarzyszyć może natomiast wysypka skórna lub zmiany ropne. 

Najczęściej diagnozowane choroby moszny to: 

• przepuklina jądra 
• wnętrostwo 
• skręt jądra 
• żylaki powrózka nasiennego 
• rak jądra 
• zapalenie jąder lub najądrzy 
• wodniak jądra 
• torbiele lub cysty 
• ropień jądra 

W przebiegu takich schorzeń jak skręt jądra, zapalenie jąder lub najądrza, wodniak jądra, urazy jąder może dojść do rozwoju zespołu ostrej moszny. Występują wówczas takie objawy jak zaczerwienienie i obrzęk moszny, a także ból jądra. Dodatkowo mogą pojawić się wymioty i nudności, gorączka oraz nieprawidłowa wydzielina z cewki moczowej.  

Kłykciny kończyste 

Kłykciny kończyste to nienowotworowe zmiany skórne spowodowane obecnością wirusem brodawczaka ludzkiego. Do zakażenia tym wirusem dochodzi podczas kontaktów seksualnych z osobą zakażoną brodawczakiem. Objawy u mężczyzn widoczne są na skórze okolic płciowych. Wirus atakuje komórki nabłonka, powodując ich namnażanie się, w efekcie czego powstają zmiany skórne przypominające niewielkie, kalafiorowate narośla. Mają barwę zbliżoną do koloru skóry lub przybierają odcień różowy, brązowy czy czerwony. Poza moszną, także na prąciu czy w okolicy odbytu mogą pojawić się kłykciny kończyste. Objawy pojawiają się zazwyczaj w ciągu kilku miesięcy od zakażenia brodawczakiem ludzkim.  

Leczenie farmakologiczne kłykcin kończystych polega na zastosowaniu miejscowo preparatów zawierających podofilotoksynę lub sinokatechinę. Bardzo skuteczne okazuje się być leczenie zabiegowe z wykorzystaniem krioterapii, laseroterapii lub elektrokoagulacji. 

Żylaki powrózka nasiennego 

Do powstania żylaków powrózka nasiennego dochodzi wówczas, gdy żyły splotu wiciowatego ulegają skręceniu. Te naczynia krwionośne mają swój początek w mosznie. Do skrętu może dojść w efekcie uszkodzenia zastawek żył jądrowych, co ma miejsce podczas podwyższenia temperatury w mosznie i zastoju krwi. Czynnikami ryzyka są także: nowotwory nerek, zakrzepica żylna oraz wrodzone choroby tkanki łącznej. Żylaki powrózka nasiennego zazwyczaj występują jednostronnie, najczęściej po lewej stronie i diagnozowane są przede wszystkim w okresie dojrzewania płciowego.  

Objawy żylaków powrózka nasiennego to ból jąder, promieniujący do pachwiny, a także ból podczas wzwodu. Inne symptomy mogące sugerować obecność żylaków powrózka nasiennego to obrzęk i zaczerwienienie moszny. Potwierdzenie diagnozy można uzyskać dzięki badaniu palpacyjnemu moszny, niekiedy konieczne może być także wykonanie badania USG. Leczenie polega na wykonaniu zabiegu embolizacji lub sklerotyzacji, czyli zamknięcia światła żyły na drodze dożylnego podania specjalnego środka obkurczającego. W niektórych przypadkach konieczne jest jednak leczenie operacyjne, polegające na podwiązaniu i przecinaniu żył nasiennych.  

Zapalenie jąder 

Stan zapalny jąder, któremu najczęściej towarzyszy zapalenie najądrzy zazwyczaj rozwija się jako powikłanie po zakażeniu Chlamydia trachomatis, a także Neisseria gonorrhoeae, rzadziej przyczyną jest zakażenie kiłą. Możliwym podłożem stanu zapalnego może być także infekcja bakterią Escherichia coli, Pseudomonas i Klebsiella. Możliwe jest ponadto wystąpienie zapalenia jąder i najądrza po przejściu w dorosłym życiu świnki. 

Stan zapalny zazwyczaj obejmuje jedno jądro, które jest obrzęknięte i bolesne. Może pojawić się nietypowa wydzielina z cewki moczowej. Leczenie wymaga stosowania odpowiednich leków – antybiotyków oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych. 

Rak jądra 

Nowotwór jądra to jeden z najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn w grupie wiekowej 20-44 lata. Czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju nowotworu jest występowanie raka jądra w przeszłości oraz wnętrostwo. Kiedy można podejrzewać, że rozwija się rak jądra? Objawy to przede wszystkim wyczuwalny palpacyjnie lub widoczny gołym okiem guzek na jądrze. Inne niepokojące objawy to: 

• bolące jądra 
• powiększenie jądra 
• uczucie ciężkości moszny 
• gromadzenie się płynu w mosznie 
• bóle piersi i powiększenie gruczołów piersiowych 

W rozpoznaniu raka jądra pomocne jest samobadanie jąder, które najlepiej wykonać pod prysznicem lub podczas kąpieli. Należy objąć oburącz każde jądro i przesuwać je między palcami i kciukiem. Potwierdzenie diagnozy jest możliwe dzięki wykonaniu takich badań jak USG jąder, badanie markerów nowotworowych we krwi (AFP< podjednostka beta hCG), a także badanie histopatologiczne. W leczeniu raka jądra stosuje się postępowanie operacyjne, chemioterapię oraz radioterapię. 

Bibliografia: 

1. Krakós M., Niedzielski J., Ostra moszna – wciąż aktualny problem kliniczny; Chirurgia Polska, 2006, 8, 3, 191 – 197
2. Koźmińska E., Choroby moszny – najczęstsze błędy w postępowaniu lekarzy POZ; Medycyna po Dyplomie, 2017/05