Jakie badanie potwierdza nowotwór? Które metody dają pewny wynik?
Współcześnie rak nie jest już wyrokiem, bo zmiany wykryte we wczesnym stadium są najczęściej wyleczalne. Nawet szczególnie niebezpieczny rak trzustki poddaje się terapii. Warunkiem jest jednak szybkie rozpoznanie choroby. Jakie metody pozwalają wykryć i potwierdzić nowotwór? Jakie jest zastosowanie poszczególnych narzędzi diagnostycznych?
Badania krwi na nowotwory
Jeśli w twoim organizmie zaczynają namnażać się komórki nowotworowe, wówczas do krwi i tkanek uwalniane są substancje wykrywane podczas badania laboratoryjnego pobranej z żyły próbki. Nazywane są one markerami nowotworowymi. Badanie markerów nowotworowych pozwala na wykrycie związków takich jak:
- CA 125 – marker raka jajnika, trzustki, płuc, żołądka i chłoniaka,
- CA 15-3 – marker raka piersi, trzustki, płuc, jajników i wątroby,
- CA 19-9 – marker raka trzustki, przewodów wątrobowych i żółciowych, jelita grubego oraz odbytnicy,
- PSA – marker raka prostaty,
- CEA – marker raka jelita grubego i odbytnicy, piersi, płuc, trzustki, tarczycy, dróg rodnych i dróg moczowych,
- AFP – marker raka jąder i wątroby.
Wykrycie markerów to jeszcze nie diagnoza! Stanowi jedynie podstawę do dalszych badań potwierdzających lub wykluczających chorobę nowotworową. Przykładowo, choć marker CA 125 najczęściej świadczy o raku jajnika, to jego wzrost obserwowany jest także w czasie miesiączki czy ciąży.
Nawet 70 proc. nowotworów to mogą być nowotwory związane ze stylem życia i ze środowiskiem, w którym żyjemy. Na część tych czynników zewnętrznych mamy wpływ – na przykład palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej czy otyłość. Z roku na rok mamy coraz więcej osób z nadmiarową masą ciała, a otyłość jest drugim po paleniu tytoniu czynnikiem ryzyka bardzo wielu nowotworów, więc jeżeli obserwujemy wzrost otyłości, wiemy, że jest wzrost ryzyka nowotworowego związanego z otyłością.
Badania nowotworowe – USG i mammografia
USG pozwala wykryć zmiany w piersiach u młodych kobiet, u których bardziej rozbudowana jest tkanka gruczołowa. U kobiet starszych, wraz z rozbudowującą tkanki tłuszczowej, ultrasonografia może nie być wystarczająca, dlatego wykorzystuje się wtedy mammografię. Granica wiekowa nie jest tu ściśle wyznaczona, niemniej pierwszą mammografię kobieta powinna wykonać w wieku 40-50 lat. Zarówno USG, jak i mammografię piersi kobiety powinny wykonywać w celach profilaktycznych co dwa lata.
Cytologia klasyczna i płynna w diagnozie raka lub innej choroby nowotworowej
Cytologia pozwala wykryć komórki przedrakowe lub rakowe w kanale szyjki macicy oraz na jej tarczy. Zgodnie z rekomendacjami polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, kobiety poniżej 30. roku życia powinny wykonywać badanie cytologiczne co 1-3 lata, a te po skończeniu 30. roku życia, testy pod kątem obecności typów wirusa HPV o wysokim ryzyku (ang. human papillomavirus).
Zdecydowanie bardziej czuła jest cytologia płynna. Dlaczego? W przypadku tej klasycznej lekarz pobiera materiał i wykonuje na szkiełku rozmaz, który następnie utrwala, aby po transporcie do laboratorium był przydatny do analizy. Niestety prowadzi to do utraty części materiału. Nierzadko rozmaz nie nadaje się do analizy (np. komórki nachodzą na siebie).
W przypadku cytologii płynnej, do laboratorium zostaje przekazany cały materiał pobrany na szczoteczkę cytologiczną (umieszczony w specjalnym płynnym podłożu). Dodatkowo pozwala więc na zidentyfikowanie wielu typów wirusa HPV lub innych patologii. Uzyskanie nieprawidłowego wyniku cytologii nie jest równoznaczne ze zdiagnozowaniem raka. Mówi tyle, że na szyjce macicy rozpoznano nieprawidłowe komórki, które mają potencjał nowotworowy.
W takim wypadku lekarz może zlecić przeprowadzenie kolposkopii z pobraniem fragmentu tkanki do badania histopatologicznego. Wówczas po oczyszczeniu pochwy i szyjki macicy solą fizjologiczną aplikuje się roztwór 3 proc. kwasu octowego lub roztwór 5 proc. kwasu mlekowego. To pozwala uwidocznić niebezpieczne stany chorobowe, wymagające wdrożenia adekwatnego leczenia.
Nowotwór złośliwy to rodzaj nowotworu, który charakteryzuje się agresywnym wzrostem i zdolnością do naciekania na otaczające tkanki oraz rozprzestrzeniania się do innych części ciała (przerzuty). Nowotwór złośliwy nadal może być w tym przysłowiowym woreczku, czyli być ograniczony. Ale w pewnym momencie zaczyna rosnąć do takich rozmiarów, że rozprzestrzenia się po organizmie. Komórki nowotworowe mogą podróżować przez układ krwionośny lub limfatyczny i tworzyć nowe guzy. Taką uogólnioną postać choroby znacznie trudniej leczyć.
Dermatoskopia – metoda diagnostyki raka skóry
Dermatoskopia jest nieinwazyjną metodą, która pozwala na analizę w dużym powiększeniu koloru i struktury naskórka oraz warstwy brodawkowatej skóry. Tym samym jest bardzo cenna w diagnostyce łagodnych i złośliwych zmian skórnych. W efekcie pozwala na rozpoznanie czerniaka z 27 proc. większą skutecznością niż tylko po przyjrzeniu się znamionom bez ich powiększenia.
Kolonoskopia w diagnozie nowotworów jelita grubego
Kolonoskopia pozwala na zbadanie jelita grubego i końcowego odcinka jelita cienkiego przy pomocy endoskopu zaopatrzonego w kamerę. Obraz jest na tyle dokładny, że umożliwia zidentyfikowanie nawet niewielkich, niedających objawów polipów i ich usunięcie nim przekształcą się w bardziej niebezpieczną postać. Jest ono szczególnie zalecane w przypadku występowania symptomów mogących mieć związek z nowotworem jelita grubego, czyli:
- krwawienia z odbytu,
- bóle podbrzusza,
- biegunki o przewlekłym charakterze,
- zmieniony rytm wypróżnień.
Pacjenci onkologiczni leczeni są chirurgicznie, ale też chemioterapią, radioterapią, immunoterapią, hormonoterapią. Mamy naprawdę dużo do zaoferowania i uczymy się od ekspertów z całego świata. Obecnie na przykład zaleca się, żeby kolonoskopię wykonywać dopiero po pozytywnym teście na krew utajoną w kale. Taki prosty test możemy zrobić nawet w domu. Jak są nieprawidłowości, robimy kolonoskopię, która pomoże wykryć ewentualne zmiany przedrakowe.
Diagnostyka obrazowa nowotworów – RTG, MRI, TK
W przypadku podejrzenia nowotworów w organach i partiach ciała, których nie można obejrzeć endoskopem (gdy USG jest niewystarczające), a także w celu potwierdzenia wyników badania krwi (stwierdzona obecność markerów nowotworowych), lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych:
- klasyczne badania rentgenowskie (RTG),
- tomografia komputerowa (TK),
- rezonans magnetyczny (MRI).
To właśnie po te metody sięgają lekarze w popularnych filmach, aby potwierdzić obecność guzów w mózgu, płucach, trzustce czy wątrobie. Rozpoznanie stawia się natomiast najczęściej po dokładnym wywiadzie medycznym i wykonaniu minimum dwóch badań, np. krwi i badania obrazowego lub endoskopowego, nie bazując natomiast nigdy na pojedynczym wyniku.
O ekspertce:
Prof. Marta Mańczuk – zastępczyni kierownika Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów Narodowego Instytutu Onkologii, współautorka Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem i koncepcji medycyny stylu życia, ekspertka Narodowej Strategii Onkologicznej w dziedzinie prewencji pierwotnej nowotworów, członkini Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Onkologicznego. Link do rozmowy: https://www.hellozdrowie.pl/dlaczego-coraz-wiecej-ludzi-choruje-na-nowotwory-obecnie-uznaje-sie-je-za-choroby-przewlekle-zauwaza-prof-marta-manczuk/
Bibliografia:
- Bidziński M., Zimmer M., Czajkowski K., Wielgoś M., Jach R., Stojko R., Wolski H., Pityński K., Paszkowski T., Knapp P., Jeleń M., Sieroszewsk P., Schemat postępowania w skriningu podstawowym raka szyjki macicy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) — czerwiec 2022 roku, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2022, t. 7, nr 2, s. 96-98.
- Dermatoskopia w praktyce, Wielkopolskie Centrum Onkologii.
- https://www.zwrotnikraka.pl/cytologia/ [dostęp 05.07.2024].
- Kamińska-Winciorek G., Podstawowe triki w dermoskopii, Forum Dermatologicum 2019, t. 5, nr 2, s. 35-41.
- Ślubowski T., Ślubowska M., Wojciechowski A., Techniki diagnostyczne w raku piersi. Częśc I: Metody obrazowe i ich modyfikacji, Ginekologia Polska 2007, nr 5(78), s. 388-392.
Podoba Ci się ten artykuł?
Polecamy
Jenna Fischer o zmaganiach z rakiem piersi: „Gdybym czekała sześć miesięcy dłużej, to mogłoby się rozprzestrzenić”
Drew Barrymore poddała się mammografii na wizji: „To było bardzo budujące doświadczenie”
Pierwsza taka operacja w Polsce. Lekarze usunęli 71-latkowi guza mózgu przez oczodół
Tomasz Siara: „Żyję z HIV od 25 lat. Od 20 lat nie zakażam. Rewolucja już jest, tylko nikt o niej nie wie”
się ten artykuł?
