Na czym polega urografia z kontrastem? Jak się do niej przygotować i jakie są przeciwwskazania do tego badania?

Urografia z kontrastem to metoda obrazowa diagnozowania chorób układu moczowego. Jest bardzo skuteczna w wykrywaniu schorzeń, jednak nie zawsze może być stosowana. Środek cieniujący, który podaje się dożylnie podczas wykonywania tego badania, może negatywnie wpływać na osoby z upośledzoną pracą nerek.

Wynik urografii interpretuje się, uwzględniając informacje uzyskane podczas wywiadu z pacjentem, badania fizykalnego oraz innych wykonanych badań. Urografia z kontrastem jest zazwyczaj metodą uzupełniającą diagnostykę medyczną. Pozwala ocenić kondycję nerek, ale nie dostarcza informacji na temat ich czynności.

Co to jest urografia?

Urografia to badanie radiologiczne układu moczowego. Dzięki wykorzystaniu promieni rentgenowskich oraz użyciu środka cieniującego – kontrastu – można ocenić kondycję miąższu nerek, układu kielichowo-miedniczkowego, moczowodów oraz pęcherza moczowego. Badanie to pozwala określić położenie, kształt, wielkość i zarysy nerek oraz dróg moczowych, nie dostarcza jednak danych na temat czynności nerek. Dlatego też nie można na podstawie wyniku urografii stwierdzić lub wykluczyć występowania ich niewydolności. Badanie wykorzystuje fizjologiczną funkcję nerek – podany dożylnie kontrast jest przez nie filtrowany i wydzielony do moczu. Ponieważ mocz zawierający środek cieniujący jest nieprzepuszczalny dla promieni rentgenowskich, drogi moczowe nim wypełnione są dobrze widoczne na wykonanych podczas urografii zdjęciach.

Jak wygląda urografia z kontrastem?

Przed rozpoczęciem badania pacjentowi zakłada się wenflon, przez który wstrzykiwany jest kontrast, czyli środek cieniujący będący pochodną kwasu benzoesowego, zawierający jod. Przed jego podaniem wykonywane jest zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej. Następnie – już po zastosowaniu środka cieniującego – wykonuje się w odpowiednich odstępach czasu kolejne serie zdjęć. Najczęściej po upływie 5–7 min i 10 min oraz 20 min. Jeśli jest taka konieczność, można zrobić także zdjęcia dodatkowe, tzw. późne, nawet po kilku godzinach. Urografia z kontrastem to badanie ambulatoryjne. Podobnie jak inne diagnostyczne metody obrazowe nie jest bolesne. Po podaniu kontrastu mogą jednak wystąpić skutki uboczne, takie jak metaliczny smak w ustach, uczucie pełnego pęcherza, uderzenie gorąca, wzrost lub obniżenie ciśnienia, a w niektórych przypadkach reakcje alergiczne.

Przygotowanie do urografii z kontrastem

Urografia nerek wymaga specjalnego przygotowania. Podczas rejestracji na badanie pacjent otrzymuje szczegółową instrukcję, jak należy postępować. Co do zasady – w dniu poprzedzającym badanie spożywa się tylko lekkostrawne posiłki, które nie powodują wzdymania – najlepiej zastosować dietę półpłynną. Na kilka godzin przed badaniem należy być na czczo. Zaleca się także oczyszczenie jelit za pomocą specjalnych płynów, czopków bądź lewatywy. Celem przygotowania jest ograniczenie zawartości jelit i zmniejszenie ilości gazów, gdyż utrudniają one ocenę zdjęć urograficznych. Przy klasyfikacji do badania bardzo ważna jest ocena zdolności nerek, dlatego też w dniu wykonania urografii oznacza się poziomy kreatyniny we krwi. Niektóre leki, m.in. metforminę przyjmowaną przez osoby chore na cukrzycę, ze względu na możliwość wystąpienia interakcji z środkiem cieniującym, należy odstawić na 2 dni przed urografią. Odstawienie leku trzeba uzgodnić z lekarzem prowadzącym, a o fakcie stosowania metforminy lub innych leków należy powiadomić lekarza kierującego na urografię z kontrastem.

Przeciwwskazania do urografii z kontrastem

Urografii nie wykonuje się u kobiet w ciąży, gdyż wpływ promieni rentgenowskich i środka cieniującego jest negatywny na płód. Inne przeciwwskazania do wykonania badania to:

• nieprawidłowa czynność nerek – w niektórych przypadkach urografię można wykonać u osób z nieznacznie upośledzoną czynnością nerek, o ile lekarz oceni, że korzyści z badania mogą być większe niż możliwe skutki uboczne;
• stwierdzony bezmocz lub skąpomocz w stopniu znacznym;
• alergia na środek kontrastujący.

Skutki uboczne urografii z kontrastem

Skutki uboczne urografii dotyczą środka kontrastującego. Może on powodować wystąpienie reakcji alergicznych, które przyjmują różne nasilenie – od łagodnych po silne. Postać łagodna jest przemijająca i objawia się najczęściej wysypką i świądem skóry. W przypadkach bardziej nasilonych może dojść do obrzęków ciała oraz problemów z oddychaniem i krążeniem krwi, a nawet zagrożenia życia. Dlatego też personel wykonujący badanie przeprowadza wywiad z pacjentem, w którym pyta o reakcje alergiczne występujące w przeszłości. Kolejnym możliwym powikłaniem jest ostre uszkodzenie nerek przez środek cieniujący (nefropatia kontrastowa). Narażone są na nie przede wszystkim osoby ze stwierdzoną niewydolnością nerek, poza tym nefropatia kontrastowa występuje bardzo rzadko i ma zazwyczaj charakter przemijający.