Jakie informacje zawierają wyniki badania moczu?

Badanie ogólne moczu to jeden z najstarszych testów znanych diagnostyce medycznej. Poza nim można także wykonać posiew lub cytologię mikcji, a także jej przepływ i całodobową zbiórkę. Prawidłowo zinterpretowane wyniki pozwalają wykryć wiele schorzeń, nie tylko w obrębie układu moczowego. Jak odczytać wynik badań moczu?  

Kiedy zleca się badanie moczu? 

Badanie ogólne moczu to jeden z podstawowych testów przepisywanych przez lekarzy POZ, podobnie jak morfologia krwi. Zleca się je zarówno w celu oceny ogólnego stanu zdrowia, jak i w przypadku podejrzenia: 

• chorób nerek i układu moczowego; 
• zaburzeń metabolicznych takich jak cukrzyca; 
• zaburzeń endokrynologicznych, np. badanie poziomu aldosteronu w moczu w diagnostyce nadciśnienia; 
• zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i elektrolitowej; 
• zatruć organizmu. 

Każde badanie moczu składa się z trzech etapów – oceny wizualnej (klarowność i kolor), chemicznej (np. pod kątem obecności glukozy lub białka) i osadowej (np. obecność bakterii lub leukocytów w badanym materiale). Może mieć ono zarówno charakter pomocniczy jako uzupełnienie badań lekarskich, jak i podstawowy, np. przed operacją. 

W praktyce medycznej wyróżnia się oczywiście kilka różnych testów mikcji o odmiennym przeznaczeniu diagnostycznym. Poza ogólnym badaniem moczu lekarz może także zlecić m.in. jego posiew, cytologię, przepływ oraz dobową zbiórkę.

Prawidłowe wyniki ogólnego badania moczu  

Mocz zdrowej osoby powinien cechować się jasnożółtą, słomkową barwą oraz klarownością. Ewentualne osady i zmętnienie moczu najprawdopodobniej wskazują na nieprawidłowości, np. zakażenie bakteryjne. Istotnym parametrem jest też odczyn pH, który powinien wahać się między 4,6 a 7,4. Mocz zasadowy (o niskim pH) sugeruje m.in. hipokaliemię, ale też gorączkę. Z kolei mocz kwaśny (o niskim pH) może oznaczać niedobór białka w diecie, hiperkaliemię czy infekcję bakteryjną. 

Należy pamiętać, że normy referencyjne dla poszczególnych parametrów zawsze zależą od wykorzystanego sprzętu diagnostycznego. Dlatego warto wykonywać testy w tym samym laboratorium, ponieważ ułatwia to porównanie ze sobą danych z różnych okresów i ustalenie, czy wyniki badania moczu są prawidłowe. Oprócz typowych zmiennych, diagnostyka mikcji może objąć obecność wielu innych substancji, jak chociażby amfetaminy, barbituranów czy benzodiazepin.

Co wpływa na wyniki badania moczu? 

Niekiedy nawet u osoby zdrowej wyniki badania moczu mogą odbiegać od normy i nie zawsze będzie to oznaczało stan chorobowy. Na wyniki testów wpływa na wiele czynników, w tym przyjmowane leki lub suplementy diety, ilość wypitych płynów, temperatura otoczenia, a nawet wysiłek fizyczny. Nie zaleca się dokonywania interpretacji wyników diagnostyki na własną rękę, wszystkie powinny być konsultowane z lekarzem.

Leukocyty w wynikach ogólnego badania moczu  

Za normę ilości leukocytów w moczu uważa się średnio 5 komórek w polu widzenia mikroskopu. Wysoki poziom białych krwinek oznacza stan zapalny, może występować przy infekcjach, którym towarzyszy gorączka. Jeżeli podwyższony poziom leukocytów utrzymuje się przewlekle, należy pogłębić diagnostykę. Po powrocie do zdrowia ich liczba powinna powrócić do normy.

Wyniki badania posiewu moczu  

W przypadku nawracających zakażeń układu moczowego, lekarz prowadzący może zalecić wykonanie badania posiewu moczu. Ma ono na celu wyhodowanie z próbki szczepów bakterii odpowiedzialnych za infekcje. Dzięki wykonaniu antybiogramu możliwe będzie dobranie odpowiednich antybiotyków. Pamiętaj, że w zdrowym moczu nie rozwiną się żadne kolonie mikroorganizmów. Może się tak natomiast zdarzyć, jeżeli jesteś zdrowa, ale oddasz próbkę do niejałowego, zanieczyszczonego pojemnika.

Badanie cytologiczne moczu – wyniki 

Badanie cytologiczne moczu zleca się w celu potwierdzenia lub wykluczenia zmian nowotworowych w komórkach dróg moczowych. Jest to podstawa diagnostyki, poprzedzająca bardziej zaawansowane, endoskopowe lub radiograficzne badania. Ocenia się tutaj osad moczu, w którym osiadają łuszczące się komórki o patologicznej albo naturalnej budowie. Stwierdzenie anomalii anatomicznych jest wskazaniem do pogłębienia diagnostyki.

Badanie przepływu moczu – wyniki 

Badanie przepływu moczu to inaczej uroflowmetria. Pozwala na ocenę pracy mięśni pęcherza moczowego. Badanie wykonuje się przy użyciu uroflowmetru, specjalistycznego urządzenia przypominającego sedes. Mierzy on ilość oddawanego moczu na sekundę, szybkość mikcji, a także objętość całej próbki. Najważniejszym parametrem diagnostycznym jest tutaj prędkość przepływu moczu, a normy opisano w poniższej tabeli. Pamiętaj jednak, że są to wartości referencyjne, które mogą się od siebie różnić w zależności od metody pomiaru przyjętej w danym laboratorium.

Wyniki badania moczu u dziecka. Na co zwrócić uwagę?

U małych dzieci – do mniej więcej 2. roku życia – zakażenie układu moczowego idzie w parze ze specyficznymi objawami, np. wysoką gorączką lub utratą apetytu. Aby potwierdzić diagnozę, należy pobrać mocz do badań oraz przeanalizować ich wyniki. Oceny dokonuje się w oparciu o analogiczne kryteria, jak w przypadku osób dorosłych.

Badanie moczu u kobiet w ciąży

Regularne badanie moczu u kobiet w ciąży to podstawa prawidłowej diagnostyki. Wyniki testów mogą jednak nieco odbiegać od standardowych. Niewielka ilość glukozy w moczu u kobiet w ciąży jest uzasadniona, ale jej nadmiar może sugerować cukrzycę ciążową (dwukrotny wynik powyżej 7 mmol/l). Natomiast za dopuszczalną normę białka w moczu kobiety ciężarnej uznaje się wartość nieprzekraczającą 150 mg/dobę. Wyższy poziom wskazuje na białkomocz i taki wynik powinien być skonsultowany z lekarzem prowadzącym. 

Bibliografia: 

1. Bil-Lula I. i in., Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej dotyczące badania upostaciowanych elementów moczu w medycznym laboratorium diagnostycznym, Diagnostyka Laboratoryjna 2019, 55(3): 145-198. 
2. Solnica B. i in., Badanie ogólne moczu, Medycyna Praktyczna 2017, wyd. 9. 
3. Szutowicz A. (red.) i in., Diagnostyka Laboratoryjna, tom 1, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009.