Oczopląs – czy stanowi objaw nabyty czy wrodzony? Jakie są przyczyny jego powstania i jak przebiega leczenie?

Oczopląs to uciążliwy objaw, który w zależności od podłoża może przybierać różne formy. Utrudnia funkcjonowanie, dlatego poddawany jest leczeniu. Terapia obejmuje np. noszenie specjalnych okularów, a w ostateczności zabieg chirurgiczny. Rozróżnia się dwa podłoża oczopląsu: fizjologiczne i patologiczne. Czy oczopląs jest groźny?

Oczopląs to objaw o podłożu neurologicznym, który może dotknąć ludzi w każdym wieku. Nasilenie i częstotliwość jego występowania zależne są od podłoża i postaci, jaką przyjmuje. Bardzo często daje o sobie znać we wczesnym okresie wzrastania. Rozpoznanie oczopląsu jest możliwe na podstawie badania okulisty, neurologa, a nawet laryngologa. Niezbędnym uzupełnieniem potwierdzającym schorzenie jest rezonans magnetyczny. Najczęściej spotykany jest oczopląs fizjologiczny, który przybiera różne natężenie, szybkość i kierunek drgania gałek ocznych. Wywołany jest przez niezależne i samoistne drganie gałek ocznych, które nie mają wyraźnego podłoża chorobowego. Oczopląs patologiczny to skutek choroby, najczęściej o podłożu neurologicznym.

Oczopląs – objawy

Objawy oczopląsu uzależnione są od podłoża choroby. Obniżenie ostrości i jakości widzenia charakterystyczne jest dla oczopląsu wrodzonego. Pierwsze objawy mogą być błędnie rozpoznane, zauważa się bowiem pogorszenie ostrości dali, co jest spotykane u krótkowidzów. Wpływa to na konieczność przeprowadzania szeregu badań i testów, które zweryfikują podejrzenie oczopląsu. Dodatkowo dochodzi do nierównomiernej pracy mięśni, która objawia się nasileniem schorzenia w zależności od kąta i kierunku spojrzenia. Polega to na wytworzeniu się tzw. strefy neutralnej, w której obrębie ruch gałek ocznych jest mniejszy i zauważalna jest mniejsza intensywność ich drgania, co umożliwia swobodne widzenie. W rezultacie chory zaczyna przekręcać głowę na bok, by móc normalnie widzieć. Objawy te najczęściej odnotowuje się w przypadku oczopląsu u dziecka w okresie nauki czytania. Oczopląs u niemowlaka objawia się przechylaniem głowy, zazwyczaj podczas zabawy, kiedy dziecko próbuje skoncentrować się na jednym przedmiocie. Oczopląs może się również objawić nierównomiernym drganiem i poruszaniem się gałek ocznych – jedno oko unosi się, drugie opada. Wówczas mówimy o oczopląsie huśtawkowo-naprzemiennym, którego podłożem jest uszkodzenie skrzyżowania wzrokowego.

Przyczyny oczopląsu

Przyczyną oczopląsu może być podłoże genetyczne. Bywa on również następstwem chorób lub konsekwencją przyjmowania niektórych leków. Oczopląs błędnikowy występuje jako jeden z objawów chorób mózgu lub uszkodzenia błędnika. Objawia się wraz z chorobą lokomocyjną podczas jazdy samochodem i szybkim przemieszczaniem się przedmiotów. Bezpośrednio jest związany z uchem środkowym, bywa następstwem silnego zatrucia alkoholowego. Oczopląs nabyty najczęściej powodowany jest przez schorzenia o podłożu neurologicznym, związanym z ośrodkowym układem nerwowym bądź chorobą oczu. Jest on bezpośrednio powiązany z zaćmą lub patologicznym rozwojem siatkówki. Oczopląs wrodzony, pojawiający się zwykle po urodzeniu lub we wczesnym okresie życia, ma nieznaną przyczynę. Jego pojawienie się może być powiązane z defektami pnia mózgu, chorobami naczyniowymi, niedorozwojem tylnej części czaszki, niedoczynnością mięśni w gałce ocznej, bielactwem, uszkodzeniem śródmózgowia. Oczopląs wrodzony może trwać przez całe życie, ale też zaniknąć wraz z rozwojem dziecka.

Jak wygląda leczenie oczopląsu?

Podstawą leczenia oczopląsu jest postawienie właściwej diagnozy, na podstawie której możliwe jest ustalenie dalszych kroków. Rodzaj wybranej terapii zależy głównie od tego, jakie podłoże ma oczopląs i jaka choroba go wywołuje. Istnieje bardzo cienka granica pomiędzy oczopląsem nabytym a wrodzonym, oba podłoża dają bowiem podobne objawy i wiążą się z tym samym obszarem niedorozwoju. Dlatego niekiedy niemożliwie jest ustalenie przyczyny występowania oczopląsu u danego pacjenta i tego, czy np. choroba, która powoduje oczopląs, rozwinęła się w okresie dzieciństwa, czy została przekazana genetycznie i powstała już w życiu płodowym. Spośród stosowanych metod wyróżnia się leczenie specjalnymi okularami pryzmatycznymi. Jest to metoda stosowana u pacjentów, u których nie do końca jest znana bezpośrednia przyczyna schorzenia. Niekiedy lekarz może zdecydować się na toksynę botulinową, która wstrzyknięta w mięśnie gałkoruchowe, powoduje nie tyle ustąpienie oczopląsu, ile opanowanie i wyeliminowanie jego objawów. Ostateczną formą radzenia sobie z oczopląsem jest zabieg chirurgiczny. Stosowany jest u pacjentów dotkniętych najbardziej natężonym oczopląsem, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Dodatkowym plusem zabiegu jest wyraźne poprawienie ostrości widzenia. Pacjenci, którzy zostali poddani leczeniu, powinni pozostać pod kontrolą okulisty. Zalecane są również okresowe badania kontrolne u neurologów.