Owulacja – jakie objawy jej towarzyszą?

Znajomość zmian zachodzących w organizmie kobiety w czasie cyklu menstruacyjnego pomaga w rozpoznaniu poszczególnych jego faz. Umiejętność określenia czasu owulacji jest istotna m.in. dla ustalenia „dni płodnych”. Z poniższego artykułu dowiesz się, jakie objawy towarzyszą owulacji. Opiszemy także przydatność ich obserwacji w ocenie aktualnej fazy cyklu miesiączkowego.

Owulacja w przebiegu prawidłowego cyklu menstruacyjnego

Aby lepiej zrozumieć zmiany zachodzące w organizmie kobiety w czasie owulacji i towarzyszące im objawy, zacznijmy od tego, jak przebiega prawidłowy cykl miesiączkowy. W czasie jego trwania kolejno zachodzi klika podstawowych etapów:

• złuszczenie się błony śluzowej macicy, objawiające się krwawieniem miesiączkowym,
• faza folikularna cyklu (trwająca zwykle 14-17 dni),
• owulacja (występująca w czasie 1 doby),
• faza lutealna (trwająca 13-14 dni).

W trakcie cyklu miesiączkowego zazwyczaj dojrzewa i pęka jeden pęcherzyk jajnikowy – proces ten nazywany jest owulacją (jajeczkowaniem). Owulację uznaje się za najważniejszy etap cyklu miesiączkowego. Kiedy zachodzi ten proces? Z reguły w środku cyklu – pomiędzy 13 a 16 dniem od jego rozpoczęcia. W cyklach o nieprawidłowym czasie trwania wahaniom ulega długość okresu przedowulacyjnego – faza następująca po owulacji ma zazwyczaj stały charakter.

Umiejętność prawidłowego określenia dnia wystąpienia owulacji ma kilka praktycznych zastosowań. Jednym z nich jest pomoc w określeniu czasu, kiedy może dojść do zapłodnienia. Od momentu owulacji okres, w czasie którego jajo ma zdolność do połączenia się z plemnikiem określa się na 24 do 48 h. Dodatkowo, plemniki wprowadzone do dróg rodnych kobiety na 1-2 dni przed owulacją, mogą zachować zdolność do zapłodnienia. „Dni płodne” określa się w związku z tym na około 2 doby przed i 2 doby po owulacji.

W trakcie niektórych cyklów menstruacyjnych jajeczkowanie może zachodzić w terminie innym niż zazwyczaj. Ustalenie momentu, kiedy dochodzi do owulacji w związku z tym czasami rodzi problemy. W określeniu rzeczywistego czasu występowania tego procesu, pomocna jest znajomość objawów owulacji oraz metod opracowanych, by móc precyzyjniej określić fazę cyklu miesiączkowego.

Zobacz także: Krawienie podczas miesiączki – jaki kolor powinien niepokoić?

Jakie są objawy owulacji?

Do rozpoznania owulacji możemy wykorzystać obserwację 3 podstawowych objawów zachodzenia tego procesu:

• zmian temperatury ciała,
• zmian w wyglądzie śluzu szyjkowego w pochwie,
• bólu w podbrzuszu.

W dalszej części artykułu przyjrzymy się dokładniej powyższym objawom owulacji i możliwościom ich wykorzystania do określenia czasu występowania tego zjawiska.

Zmiany temperatury ciała w czasie owulacji

Stężenie hormonów wydzielanych w czasie cyklu menstruacyjnego wpływa na nieznaczne zmiany w temperaturze ciała. Dokonywanie codziennych pomiarów temperatury może posłużyć do stworzenia krzywej podstawowej temperatury ciała, która pozwoli na dokładniejsze określenie indywidualnego czasu trwania poszczególnych faz u kobiety. Jak wykonywać takie pomiary? Temperatura powinna być mierzona zgodnie z poniższymi zasadami:

• pomiaru dokonujemy codziennie przed wstaniem z łóżka, jedzeniem i piciem,
• po trwającym co najmniej 3 h śnie,
• czas pomiaru powinien być stały każdego dnia, ustalony na porę między 5.00 a 9.00 rano,
• temperaturę mierzymy w tym samym miejscu (zalecany jest pomiar w jamie ustnej, pod językiem),
• pomiary rozpoczynamy w pierwszym dniu miesiączki.

Wyniki pomiaru temperatury należy codziennie notować, a następnie nanieść na kartę obserwacji cyklu (można skorzystać z metody tradycyjnej zaznaczania temperatury na kartach, np. ze wzorów dostępnych online lub aplikacji na telefon do monitorowania cyklu). Na podstawie danych tworzymy wykres. Bardzo ważne jest zaznaczenie także na kartach czynników, które mogą powodować, że danego dnia pomiar temperatury nie jest wiarygodny (np. infekcje, spożycie alkoholu, silny stres).

O luteinizacji – zjawisku zachodzącym zazwyczaj w połączeniu z owulacją świadczy podwyższenie temperatury o co najmniej 0,2º C (przeciętnie 0,5º C), na 14-16 dni po miesiączce. Wzrost temperatury ciała powinien nastąpić po okresie temperatury niższej – charakterystycznej dla poprzedzającej owulację fazy folikularnej cyklu menstruacyjnego. Podwyższenie temperatury utrzymuje się na zbliżonym poziomie przez około 10 dni, a następnie obniża przed wystąpieniem krwawienia miesięcznego, rozpoczynającego kolejny cykl. Dla zajścia w ciążę charakterystyczne jest utrzymywanie się podwyższonej temperatury.

Trzeba pamiętać, że w normalnym cyklu wzrost temperatury następuje 1-2 dni po rozpoczęciu fazy lutealnej – w związku z tym obserwacja tego objawu może w tym przypadku posłużyć tylko do określenia terminu owulacji, która już się zakończyła.

Zmiany w śluzie szyjkowym jako objaw owulacji

Wydzielanie śluzu szyjkowego podlega zmianom w zakresie barwy, konsystencji i ilości, które mogą pomóc w rozpoznaniu fazy cyklu miesiączkowego. W fazie folikularnej śluz jest jasny i przejrzysty, skąpy. Bardzo obfite wydzielanie przejrzystego ślizu o rzadkiej konsystencji stanowi objaw owulacji. W fazie lutealnej śluz szyjkowy staje się natomiast gęsty, mniej przejrzysty, wydzielany jest w mniejszej ilości.

Określanie czasu owulacji na postawie zmiany w śluzie może być zawodną metodą. Dopiero po dłuższym okresie obserwacji i lepszym poznaniu swojego ciała można z większym prawdopodobieństwem określić na tej podstawie aktualną fazę cyklu. Ocenę wyglądu śluzu stosuje się ją najczęściej jako uzupełnienie dla opisanego wyżej prowadzenia pomiarów temperatury.

Ból w podbrzuszu w czasie owulacji

W dniu owulacji, duża część kobiet odczuwa ból w podbrzuszu zlokalizowany zazwyczaj po stronie, z której z jajnika uwalniany jest pęcherzyk. Ból może mieć charakter tępego skurczu lub być doświadczany jako ostre, nagłe ukłucie. Trwa on zwykle od kilku minut do nawet 1-2 dni. U niektórych kobiet w tym czasie może pojawić się niewielkie krwawienie z pochwy.

Należy pamiętać, że obserwacja objawów owulacji nie daje całkowitej pewności co do terminu jej wystąpienia, ponieważ ich występowanie może zostać zaburzone przez wiele czynników, np. chorobę lub zmianę stylu życia.

Źródła:

1. Michajlik A., Ramotowski W. (red.) (2009) Anatomia i fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
2. Tafil-Klawe M., Klawe J. (red) (2009) Wykłady z fizjologii człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
3. Traczyk W. (red.) (2015) Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
4. Welt C. i wsp. Evaluation of the menstrual cycle and timing of ovulation, UpToDate, dostęp 05.03.2020.
5. National Health Service, Health from A to Z. Ovarian pain, dostęp 05.03.2020.