Priapizm to bolesny problem mężczyzn. Z czym się wiąże?

Priapizm (łac. priapismus) to bardzo bolesny i przewlekły wzwód prącia, który pojawia się niezależnie od podniecenia seksualnego. Wymaga leczenia, ponieważ może prowadzić do trwałych uszkodzeń tkanek z powodu długotrwałego blokowania tętnic i naczyń żylnych prącia.

Co to jest priapizm?

Priapizm (łac. priapismus) to stan, kiedy penis znajduje się w stanie wzwodu, ale mężczyzna nie odczuwa podniecenia seksualnego. Tzw. ciągotka jest bardzo bolesna i utrzymuje się przewlekle, nawet przez kilka godzin. Nieleczona może prowadzić do uszkodzenia tkanek prącia (ich włóknienia) ze względu na zaburzenia przepływu krwi przez tętnice i naczynia żylne – jest to stan nagły, wymagający natychmiastowej pomocy. Uznaje się, że po ok. 48. godzinach zmiany są nieodwracalne. Wyróżnia się dwa główne rodzaje priapizmu:

• priapizm niedokrwienny (niskoprzepływowy) – rozwija się, gdy po erekcji krew nie jest w stanie opuścić komór erekcyjnych (ciał jamistych), jest najczęściej diagnozowanym typem patologii,
• priapizm wysokoprzepływowy – rozwija się w wyniku urazu prącia lub krocza. W jego przebiegu następuje niekontrolowany napływ krwi do tkanek penisa, co jest bezpośrednią przyczyną długotrwałej erekcji. Najczęściej nie wywołuje dolegliwości bólowych.

Jak często występuje priapizm? Jest to stosunkowo rzadka przypadłość. Najczęściej diagnozuje się ją u mężczyzn chorujących na białaczkę, malarię lub niedokrwistość sierpowatokrwinkową. W przypadku tego ostatniego schorzenia priapizm niskoprzepływowy rozwija się u 30-40% pacjentów. Z kolei u ok. 10% mężczyzn nie udaje się zlokalizować przyczyny.

Priapizm u dzieci

Chociaż najczęściej chorują mężczyźni po 50. roku życia, priapizm u dzieci także się zdarza. Może się rozwinąć przede wszystkim w wieku od 5. do 10. lat i przyjmuje zwykle postać niskoprzepływową. Występuje również priapizm u noworodków, utrzymując się nawet przez kilka dni, chociaż w tej sytuacji przepływ krwi jest naturalny – omawiany stan bywa wtedy objawem policytemii.

Przyczyny długotrwałej erekcji

Jak już wspomniano, czynnikami predysponującymi do rozwoju priapizmu są w szczególności białaczka, malaria oraz anemia sierpowatokrwinkowa. Wielogodzinny wzwód może wystąpić jednak również u mężczyzn:

• chorujących na inne nowotwory
• cierpiących na choroby serca i układu krwionośnego,
• wystawionych na działanie tlenku węgla,
• ukąszonych przez czarną wdowę,
• z zaburzeniami metabolizmu lub o podłożu neurogennym.

Wyróżnia się także priapizm polekowy, który rozwija się u mężczyzn przyjmujących m.in. leki na zaburzenia erekcji, antydepresanty, farmaceutyki na zaburzenia lękowe, alfa-blokery, preparaty rozrzedzające krew czy stosujących terapię hormonalną. Długotrwały wzwód obserwuje się także u osób zażywających narkotyki.

Priapizm – objawy towarzyszące

Głównym objawem priapizmu jest utrzymująca się długotrwale erekcja. W przypadku typu niedokrwiennego pacjent odczuwa także nasilający się z czasem ból penisa. W jej przebiegu, pomimo wzwodu, żołądź prącia jest miękka. Z kolei w przebiegu priapizmu wysokoprzepływowego erekcja nie jest całkowicie sztywna w trzonie i nie boli.

Diagnozowanie i leczenie priapizmu

W przypadku zaburzeń układu płciowo-moczowego mężczyzn należy się umówić na wizytę do androloga lub urologa. Lekarz przeprowadzi dokładny wywiad medyczny oraz wstępne badanie palpacyjne, podczas którego oceni stan narządów płciowych i pachwiny. Pomocne w diagnozie może się okazać pobranie krwi z prącia:

• czarna krew oznacza priapizm niedokrwienny,
• jaskrawoczerwona krew wskazuje na inną przyczynę priapizmu lub oznacza, że stan nie utrzymuje się długo.

Morfologia krwi, badanie toksykologiczne moczu, USG dopplerowskie, a także badania gazometryczne krwi pobranej z komór erekcyjnych pozwalają na zróżnicowanie przyczyny wystąpienia problemu i jak najszybsze wdrożenie skutecznego leczenia.

Leczenie priapizmu niedokrwiennego wymaga opróżnienia ciał jamistych z krwi – robi się to za pomocą strzykawki z igłą, lekarz wykonuje zabieg w znieczuleniu miejscowym. Po pobraniu płynu, komory przepłukuje się ciepłym roztworem soli fizjologicznej, a następnie podaje rozcieńczoną fenylefrynę lub adrenalinę. W trudnych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne, obejmujące „sztuczne” wytworzenie przetok i wszczepienie protez komór erekcyjnych. Leczenie przyczynowe obejmuje np. odstawienie leków czy włączenie terapii schorzenia pierwotnego.

Czy istnieją domowe sposoby na priapizm? Można spróbować kąpieli w zimnej wodzie, czasami pomaga też krótkotrwały, ale wyczerpujący wysiłek albo oddanie moczu. Jeżeli jednak się nie uda, a wzwód wciąż będzie się utrzymywał, należy zgłosić się do lekarza.

Bibliografia:

1. Bivalacqua T. J., Allen B. K., Brock G. B. et al., The diagnosis and management of recurrent ischemic priapism, priapism in sickle cel patients, and non0ischemic priapism: an AUA/SMSNA guideline, Journal of Urology 2022, 208(1): 43-52.
2. Broderick G. A., Kadioglu A., Bivalacqua T. J., Ghanem H., Nehra A., Shamloul R., Priapism: pathogenesis, epidemiology, and management, The Journal of Sexual Medicine 2010, 7(1 Pt 2): 476-500.
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/priapism/symptoms-causes/syc-20352005 [dostęp 26.05.2024].
4. Levey H. R., Segal R. L., Bivalacqua T. J., Management of priapism: An update for clinicians, Therapeutic Advances in Urology 2014, vol. 6, iss. 6, pp. 230-244.
5. Silberman M., Stormont G., Leslie S. W., Hu E. W., Priapism, StatPearls 2023.