Choroby serca – rodzaje, objawy i przyczyny najczęstszych z nich

Choroby serca to liczne schorzenia o charakterze ostrym lub przewlekłym, które obejmują co najmniej jeden z elementów serca. Poza podziałem na ostre i przewlekłe choroby serca, funkcjonuje także podział na choroby wrodzone i nabyte, a także strukturalne i czynnościowe. Choroby serca są – obok nowotworów – główną przyczyną śmiertelności, dlatego tak istotne jest jak najszybsze rozpoznanie chorób serca i wdrożenie odpowiedniej terapii. W rozpoznaniu choroby serca niemałe znaczenie ma zaobserwowanie charakterystycznych objawów chorób serca, a także wykonanie specjalistycznych badań diagnostycznych.

Choroby serca – rodzaje

Choroby serca odpowiadają za prawie połowę wszystkich zgonów, co wynika zarówno z powszechnego występowania tego typu schorzeń, a także dużej różnorodności tych chorób. Wrodzone choroby serca zazwyczaj diagnozowane są bezpośrednio po urodzeniu, choć zdarza się, że rozpoznawane są kilka – kilkanaście lat po urodzeniu, a nawet u osób dorosłych. Wynikają one z nieprawidłowości strukturalnych  serca oraz nieprawidłowego jego położenia. Najczęściej występujące wady wrodzone serca to:

• ubytek w przegrodzie międzykomorowej
• ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej
• przetrwały przewód tętniczy
• koarktacja aorty
• tetralogia Fallota
• krytyczne zwężenie zastawki pnia płucnego oraz zastawki aorty

Nabyte choroby serca rozwijają się wraz z wiekiem, a także pod wpływem oddziaływania rozmaitych czynników środowiskowych. Wśród najczęściej występujących nabytych chorób serca należy wymienić m. in.:

• chorobę wieńcową serca (chorobę niedokrwienną serca), czyli postępujące zwężenie tętnic wieńcowych unaczyniających serce; jest to jedna z najczęstszych przyczyn zawału serca
• niewydolność serca o charakterze ostrym, przejściowym oraz przewlekłym, w przebiegu której dochodzi do niecałkowitego napełniania się serca krwią bądź niepełnego wypompowywania krwi
• kardiomiopatie: rozstrzeniowa, polegająca na poszerzeniu jednej lub obydwu komór serca, restrykcyjna, w przebiegu której dochodzi do sztywnienia ścian komór i spadku ich elastyczności oraz przerostowa, sprowadzająca się do pogrubienia ściany lewej komory i zwężenia drogi odpływu krwi
• wady zastawkowe: niedomykalność, wypadanie oraz stenoza
• arytmie, czyli zaburzenia rytmu serca
• choroby osierdzia oraz wsierdzia
• schorzenia infekcyjne mięśnia sercowego.

Przyczyny chorób serca

Czynniki prowadzące do rozwoju chorób serca są bardzo rozmaite. W przypadku chorób wrodzonych serca kluczową rolę odgrywają schorzenia genetyczne oraz zaburzenia w rozwoju płodu. Natomiast w przypadku chorób serca o charakterze nabytym istotne znaczenie ma oddziaływanie takich czynników ryzyka jak:

• wiek
• nadmierna masa ciała
• nadciśnienie
• nieprawidłowy lipidogram (wysoki poziom trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL z jednoczesnym obniżeniem poziomu cholesterolu HDL)
• palenie papierosów i picie alkoholu
• siedzący tryb życia
• cukrzyca
• schorzenia autoimmunologiczne
• infekcje wirusowe
• stres
• występowanie chorób serca w rodzinie.

Choroby serca – objawy

Objawy chorób serca i naczyń mogą być zróżnicowane i wynika to z faktu, że proces chorobowy może obejmować rozmaite elementy układu sercowo – naczyniowego, prowadząc do rozmaitych zaburzeń strukturalnych i czynnościowych. W przypadku objęcia procesem chorobowym naczyń serca (jak ma to miejsce w przebiegu choroby niedokrwiennej serca), objawy mogą być następujące: duszności, bóle w klatce piersiowej, osłabienie siły mięśniowej, chroniczne zmęczenie. W przypadku arytmii mogą pojawić się takie objawy jak odczuwalne przyspieszone lub spowolnione tętno, osłabienie, zmęczenie mięśni, zawroty głowy oraz omdlenia. Osłabieniu mięśnia sercowego w przebiegu kardiomiopatii czy infekcji towarzyszyć może nieregularny rytm serca, obrzęki nóg, zmęczenie, zawroty głowy oraz omdlenia.

W przypadku wrodzonych wad serca zazwyczaj bezpośrednio po urodzeniu zauważyć można zasinienie skóry, obrzęki nóg, świszczący oddech, zaburzenia połykania czy deformacje klatki piersiowej. U starszych dzieci zauważyć można zbyt wolny przyrost masy ciała.

Choroba niedokrwienna serca, choroba wieńcowa serca oraz inne schorzenia układu sercowo – naczyniowego mogą dawać mało specyficzne objawy, które mogą rozwijać się stopniowo i mieć mało specyficzny charakter. Dlatego należy wykazać się dużą czujnością i w przypadku zauważenia jakichkolwiek objawów sugerujących choroby serca – udać się do lekarza. Samo wystąpienie objawów chorób serca nie wystarczy oczywiście, aby postawić trafną diagnozę – w tym celu konieczne jest wykonanie takich badań jak EKG, echokardiografia, badania obrazowe (RTG klatki piersiowej, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, angiografia), gazometria, morfologia krwi, biochemiczne markery sercowe (mioglobina, troponina, CK – MB, hs – CRP).

Bibliografia:

Flora G., Nayak M., A brief of cardiovascular diseases, associated risk actors and current treatment regimes; Curr Pharm Des, 25 (38), 4063 – 4084

Patofizjologia niewydolności serca pod red. prof. Beręsewicza; Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2010

Choroby wewnętrzne pod red. A. Szczeklika oraz P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010