Przyczyny występowania dysfonii – objawy, przebieg, leczenie

Dysfonia to inaczej wielopostaciowe zaburzenie narządu mowy. Rodzaje dysfonii dzieli się przede wszystkim z uwzględnieniem przyczyn powstawania. Zaburzenie może mieć podłoże zarówno psychologiczne, jak i czysto somatyczne (spowodowane przebytymi chorobami, nieprawidłowością w budowie lub pracy krtani). Leczenie powinno być podejmowane w każdym przypadku.

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje dysfonii – organiczną, czynnościową oraz psychogenną. Każda posiada swoje cechy charakterystyczne, gdzie tylko objawy choroby są czynnikiem wspólnym, a każdy rodzaj wymaga odmiennego leczenia i indywidualnego podejścia.

Przyczyny dysfonii

Wśród przyczyn dysfonii organicznej wymienia się przede wszystkim choroby krtani obejmujące fałdy głosowe. Najczęściej powodują ją polipy, guzki oraz obrzęki, a także wszelkiego rodzaju stany zapalne. Dysfonia ta może być jednak również spowodowana odbytą przez pacjenta radioterapią lub występować jako skutek uboczny operacji narządu mowy. Występuje również w przebiegu nowotworów okolicy szyi, gardła, krtani czy tarczycy. Jedną z rzadszych przyczyn może być udokumentowana wada wrodzona krtani.

Z kolei dysfonia czynnościowa jako zaburzenia mowy nie jest spowodowana żadnymi zmianami o pochodzeniu organicznym. Do jej powstania przyczynia się nieprawidłowa praca mięśni krtani. Wśród przyczyn bezpośrednich zaburzeń mowy w dysfonii czynnościowej wymienia się m.in. nieprawidłową emisję głosu, zaburzenia hormonalne oraz choroby metaboliczne.

Dysfonię czynnościową dzieli się również na dysfonię hiperfunkcyjną (wzmożone napięcie mięśni podczas fonacji) występującą najczęściej u nauczycieli i aktorów, czyli osób pracujących głównie głosem oraz na dysfonię hipofunkcyjną (obniżone napięcie mięśni wewnątrz- i zewnątrzkrtaniowych) zwykle występującą u osób z anemią lub chorobami endokrynnymi, częściej stwierdzana jest u osób starszych.

Dysfonia psychogenna to natomiast zaburzenia mowy o podłożu psychologicznym. Osoby na nią cierpiące nie wykazują żadnych zmian organicznych w krtani, a przyczyna leży zwykle w przebytej traumie. Chorzy często cierpią również na depresję, zaburzenia osobowości czy stany lękowe.

Wśród rzadziej używanej terminologii znajduje się tzw. dysfonia spastyczna, która pod względem objawów i sposobu leczenia może obejmować każdy z wymienionych rodzajów dysfonii. Jej podstawą jest skurcz fałdów głosowych.

Objawy dysfonii

Dysfonia może objawiać się między innymi problemami z rozpoczęciem mówienia, charakterystyczne będzie tu tzw. jąkanie krtaniowe. Pacjenci zgłaszają się również z gwałtownymi zmianami w barwie i wysokości wydawanych dźwięków, a także z niekontrolowanymi przerwami w mówieniu spowodowanymi często napięciem mięśni oddechowych, co uniemożliwia swobodne wydobywanie głosu.

Objawy dysfonii nie powstają i nie są widoczne jednostajnie. Ich nasilenie może się zmieniać nieregularnie w zależności od pogody, powietrza, zmęczenia pacjenta czy innych czynników wpływających na napięcie mięśni krtaniowych. Zdarza się, że osoby, które doświadczają dysfonii, w dalszym ciągu nie mają problemów ze śpiewaniem lub mówieniem do samych siebie. Te cechy charakterystyczne są dla pacjentów z dysfonią psychogenną.

Osoby cierpiące na dysfonię mogą mieć obniżone poczucie własnej wartości i problemy w kontaktach społecznych. To z kolei często prowadzi do depresji, co przyspiesza rozwój choroby.

Leczenie dysfonii

Dysfonia jest jedną z trudniejszych do wyleczenia chorób. Często leczenie wymaga lat pracy i łączenia metod psychoterapeutycznych z farmakologią i innymi metodami.

W leczeniu dysfonii podstawą jest podawanie botuliny A i B, której zadaniem jest rozluźnienie fałd głosowych przede wszystkim w przypadku dysfonii czynnościowej. Pozwala to na sprawniejsze prowadzenie terapii głosowej, co nie tylko przyspiesza leczenie, ale również poprawia stan psychiczny chorego.

Chirurgiczne leczenie dysfonii stosuje się jedynie w przypadkach ekstremalnych. Polega ono na celowym uszkodzeniu nerwu krtaniowego wstecznego, co daje wyniki podobne do podawania botuliny, jest jednak dosyć ryzykowne i dlatego rzadko stosowane.

Wśród najskuteczniejszych sposobów leczenia znajduje się terapia głosem, która obejmuje indywidualnie dobrane ćwiczenia fonacyjne, oddechowe i artykulacyjne wykonywane pod kierunkiem specjalisty. Niekiedy łączy się ją z psychoterapią, najczęściej stosowaną przypadkach dysfonii psychogennej.

Do standardowych metod leczenia dysfonii lekarze zalecają często dodanie ćwiczeń relaksacyjnych, jogi oraz aktywności fizycznej. Każdy rodzaj dysfonii nieleczony może doprowadzić do afonii, czyli całkowitej (okresowej lub stałej) utraty głosu.