Rak jądra – rodzaje, diagnostyka i objawy, na które warto zwrócić uwagę

Rak jądra jest złośliwym nowotworem, który najczęściej występuje u młodych mężczyzn, szczególnie między 15 a 35 rokiem życia. Nowotwory jądra stanowią ok. 1% występujących nowotworów. Wczesne wykrycie nowotworu jądra znacznie zwiększa skuteczność leczenia.

Nie każdy guz jądra jest rakiem. Rodzaj nowotworu jest zależny od komórek, z których się wywodzi. Nazwa rak jądra jest często stosowana jako potoczne określenie chorób nowotworowych jądra.

Rodzaje nowotworów jądra

Nowotwory jądra zaliczają się do grupy guzów zarodkowych, czyli pochodzących z komórek rozrodczych. Dzieli się je na częściej występujące nienasieniaki (60%) i rzadsze nasieniaki (40%). Nienasieniaki zazwyczaj występują u młodszych mężczyzn (szczyt zachorowania w III dekadzie życia), a nasieniaki u starszych (szczyt w IV dekadzie życia). U starszych mężczyzn najczęstszym rodzajem nowotworu jądra jest chłoniak. Sposób leczenia choroby i rokowanie są zależne od rodzaju nowotworu.

Czynniki ryzyka wystąpienia raka jądra

Podobnie jak w przypadku innych chorób nowotworowych, tak i przy powstawaniu nowotworu jądra zasadnicze znaczenie mają czynniki genetyczne. Choroba częściej dotyka osoby rasy białej. Nowotwór jądra występuje 500 razy częściej u mężczyzn z obciążonym wywiadem rodzinnym. Innym czynnikiem ryzyka jest wnętrostwo, czyli niezstąpienie jąder do moszny. Jest to wada rozwojowa, która grozi również niepłodnością. Wczesne leczenie wady znacznie zmniejsza szansę wystąpienia tych powikłań. Wnętrostwo zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu jądra trzydziestokrotnie. Ponadto osoby, u których wystąpił rak jądra, są narażone na nawrót choroby. Nie ma bezpośrednich dowodów wskazujących na zależność pomiędzy występowaniem raka jądra a wpływem czynników środowiskowych. Wcześniejsze urazy jądra również nie zwiększają możliwości rozwoju nowotworu.

Objawy raka jądra

Najczęstszym objawem raka jądra u mężczyzn jest niebolesne powiększenie jądra. Wyczuwalny palpacyjnie guz zawsze stanowi wskazanie do konsultacji lekarskiej. Ważnym elementem profilaktyki jest samobadanie się pacjentów. Zmiany, na które warto zwrócić uwagę to:

• powiększenie jądra,
• stwardnienie w jądrze,
• wyczuwalna zmiana powierzchni jądra,
• wyczuwalny guzek,
• uczucie ciężkości jądra,
• bolesność (występuje u ok. 20% chorych).

Rzadko objawem raka jądra jest powiększenie piersi, tzw. ginekomastia. Jest to niepokojący objaw, który świadczy o obecności zaburzeń hormonalnych. Objawem przerzutów raka jądra jest m.in. bolesność okolicy lędźwiowej, która jest spowodowana obecnością przerzutów nowotworowych w węzłach chłonnych. Może wówczas dochodzić do ucisku cewki moczowej. Inne, niecharakterystyczne objawy, takie jak ból brzucha, kaszel i duszność, mogą nasuwać przypuszczenie obecności przerzutów raka jądra, zwłaszcza jeśli występują u zdrowych mężczyzn. Objawy neurologiczne w raku jądra występują wówczas, gdy przerzuty lokalizują się w mózgu.

Objawy raka jądra u dziecka nie różnią się od tych, które występują u dorosłych. Najczęściej pojawiającą się dolegliwością jest niebolesne powiększenie jądra. Nowotwór jądra u dzieci bywa mylony z wodniakiem, który objawia się występowaniem miękkiego guza wokół jądra. Większość zmian tego typu u dzieci nie wymaga leczenia i ustępuje samoistnie. Bardziej niepokojący jest wodniak u osób dorosłych, który powstaje z powodu toczącego się w obrębie jądra/najądrza procesu zapalnego lub choroby nowotworowej.

Diagnostyka nowotworów jądra

Obecnie nie ma żadnej zalecanej metody przesiewowej. Chorzy zazwyczaj trafiają do lekarza rodzinnego lub urologa z powodu zaobserwowanych objawów raka jądra. Obecność wyżej wymienionych symptomów wymaga wykonania badania USG. Dodatkowo wykonuje się badania krwi (morfologię i badania biochemiczne) z oznaczeniem stężenia markerów nowotworowych. β-HCG, AFP i LDH to markery charakterystyczne dla nowotworów jądra. Ich oznaczenie służy do wykrycia choroby, jak i oceny leczenia i możliwości nawrotu nowotworu. U chorych z podejrzeniem raka jądra wykonuje się również zdjęcie RTG klatki piersiowej. Objawy przerzutów raka jądra wymagają poszerzenia diagnostyki. Jeżeli chory skarży się na bóle kostne, w celu wykrycia ewentualnych przerzutów należy wykonać scyntygrafię kości. Obecność objawów neurologicznych w przypadku raka jądra jest wskazaniem do wykonania rezonansu magnetycznego w celu oceny układu nerwowego. Obecność przerzutów rak jądra jest zawsze czynnikiem pogarszającym rokowanie.

Leczenie nowotworów jądra

Pierwszym etapem leczenia nowotworów jądra, niezależnie od ich typu, jest chirurgiczne usunięcie jądra (orchidektomia). W przypadku nasieniaków uzupełniająco stosuje się napromienianie i leki cytostatyczne. Chemioterapię stosuje się w leczeniu nienasieniaków. Objawy raka jądra nigdy nie powinny być lekceważone, ponieważ skuteczność leczenia jest tym większa, im szybciej jest ono wprowadzone.