Trypofobia, lęk przed dziurami. Jak rozpoznać i leczyć trypofobię?

Wśród zaburzeń lękowych jedną z mniej znanych przypadłości jest trypofobia, czyli strach przed skupiskiem otworów o niewielkiej średnicy. Okazuje się, że może na nią cierpieć nawet 17% społeczeństwa, choć nie w każdym przypadku objawy będą na tyle uciążliwe, aby mówić o chorobie. Jak rozpoznać trypofobię i co ją powoduje? 

Trypofobia – choroba czy symulacja? Na czym polega? 

Mianem trypofobii określa się reakcje lękowe w odpowiedzi na widok lub kontakt ze skupiskiem małych otworów albo uwypukleń, niezależnie od tego, czy generują one powtarzalne wzory, czy też nie. Nie należy utożsamiać trypofobii z lękiem przed dziurą w rozumieniu przestrzeni. W jej przypadku uczucie strachu i obrzydzenia pojawia się na widok takich obiektów jak: 

• plaster miodu; 
• żółty ser z dziurami; 
• gąbka kąpielowa; 
• gniazdo słonecznika lub lotosu; 
• zbliżenie na głowotułów insektów; 
• pieczywo z ziarnami; 
• owoce, w których występują duże ilości pestek, np. truskawki, ale też papaja, kiwi i maliny; 
• skupiska soczewek kamer i aparatów w smartfonach. 

Niestety nie udało się jednoznacznie stwierdzić, co dokładnie powoduje wykształcenie się lęku przed opisanym wzorcem. Jedna teoria zakłada, że reakcja ma związek z ewolucyjnym oczekiwaniem niebezpieczeństwa ze strony obiektu. Być może nasi przodkowie nauczyli się oceniać jako niebezpieczne wzory na łusce węży albo oczy jadowitych pająków. 

Inna sugeruje, że trypofobia stanowi odpowiedź ludzkiego mózgu na postrzeganie ciasno upakowanych wzorów na niewielkiej przestrzeni, co z kolei ma związek z pojęciem częstotliwości przestrzennej wykorzystywanym w fizyce na opisanie powtarzających się segmentów sinusoidalnych konstrukcji znajdujących się na określonej przestrzeni. 

Co ciekawe według podręcznika chorób psychicznych DSM-V, trypofobia nie jest uznana za odrębną jednostkę chorobową. Może jednak zostać zakwalifikowana jako fobia specyficzna, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki: 

• lęk u pacjenta jest przesadny i trwały; 
• kontakt z obiektem powoduje uczucie silnego dyskomfortu lub uniemożliwia normalne funkcjonowanie. 

Jak objawia się trypofobia? 

Podstawowym objawem w przypadku trypofobii jest uczucie obrzydzenia połączonego z lękiem na widok zbioru niewielkich otworów lub punktów. Oprócz tego mogą pojawić się takie symptomy jak: 

• dreszcze; 
• uczucie duszności w klatce piersiowej lub suchość w jamie ustnej; 
• przyspieszenie częstotliwości oddechów oraz rytmu serca; 
• bladość skóry; 
• intensywne pocenie się; 
• mdłości; 
• drgawki. 

Okazuje się też, że trypofobia częściej występuje u kobiet niż mężczyzn. Dodatkowo ryzyko wystąpienia dolegliwości wzrasta, jeżeli pacjent w przeszłości cierpiał lub cierpi na napady lękowe, depresję albo zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.

Jak leczyć trypofobię? 

Nie są znane specyficzne rodzaje terapii, które pomagają w leczeniu trypofobii. Specjaliści z reguły sięgają po metody ekspozycyjne, stosowane jako typowe rozwiązania w przypadku występowania zaburzeń lękowych. Polegają one na wystawianiu pacjenta na działanie bodźca o coraz większym natężeniu tak długo, aż będzie on w stanie funkcjonować całkowicie normalnie w jego towarzystwie. 

W przypadku trypofobii ekspozycja może polegać na pokazaniu osobie chorej grafiki przedstawiającej zbiór otworów, nagrania wideo lub zbliżonej struktury na żywo. Pozytywne efekty przynosi też terapia poznawczo-behawioralna, która opiera się na zmianie sposobu myślenia i stosunku do obiektu wywołującego fobię. 

Jak wygląda test na trypofobię? 

Testy online na trypofobię można łatwo znaleźć w internecie. Polegają one na wyświetlaniu użytkownikowi serii obrazów, z których każdy jest widoczny przez kilka sekund. Jedne z nich zawierają powtarzalne wzory charakterystyczne dla bodźca uruchamiającego odpowiedź lękową, inne nie. Badanie polega na ustaleniu, jak długo była oceniana każda z grafik. Jeżeli stosunek czasu wyświetlania obrazów „trypofobicznych” do pozostałych jest równy lub wyższy 2, warto zasięgnąć konsultacji psychologicznej w celu postawienia jednoznacznej diagnozy. 

Bibliografia: 

1. Can W., Zhuoran Z., Zheng J., Is Trypophobia a Phobia?, Psychological Reports 2017, 120(2): 206-218. 
2. Geoff C. i in., Trypophobia: The fear of holes; Psychological Science 2013, 27. 
3. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21834-trypophobia [dostęp 23.08.2024].