Trypsyna – charakterystyka i rola enzymu trzustki

Trypsyna to enzym niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego ciała. Wytwarzana jest w soku produkowanym przez pęcherzyki trzustkowe i odpowiada za rozkład białek dostarczanych do organizmu. Zachowanie odpowiedniego poziomu trypsyny zapewnia odpowiedni metabolizm, zaś zaburzenia jej wytwarzania prowadzą do różnorodnych schorzeń wielonarządowych. Nieodpowiedni poziom trypsyny występuje zazwyczaj u chorych na mukowiscydozę oraz w przypadkach niewydolności trzustki.

Czym jest trypsyna?

Trypsyna należy do grupy związków chemicznych nazywanych peptydazami; jest podstawowym składnikiem soku trawiennego produkowanego przez zewnątrzwydzielniczą część trzustki i jednym z kilku powstających tam enzymów: elastazy, lipazy trzustkowej, alfa-amylazy, nukleazy oraz karbopepsydazy A i B. Trzustka nie wytwarza trypsyny w czystej, aktywnej postaci. Zamiast tego produkowany i wydzielany do dwunastnicy jest trypsagen, czyli tak zwany proenzym, który musi zostać aktywowany przez inną substancję. W tym przypadku jest to enterokinaza znajdująca się w jelicie cienkim i tam właśnie trypsyna rozpoczyna swoje działanie, w tym także aktywację chymotrypsogenu, innego proenzymu trawiennego trzustki. 

Za co odpowiada trypsyna w organizmie?

Trypsyna, będąca jednym z podstawowych enzymów trawiennych przerywa wiązania peptydowe w białkach, a więc poddaje je rozkładowi na aminokwasy – z tego powodu nazywana bywa również enzymem protoelitycznym. Aminokwasy te wchłaniane są później do organizmu i mogą stanowić jego materiał budulcowy.

Proces rozkładu białek przez trypsynę wpływa na całościowe funkcjonowanie ciała i jego narządów. Wydzielanie trypsyny przez trzustkę nierozerwalnie związane jest także z odpornością organizmu oraz likwidowaniem powstałych stanów zapalnych. Ze względu na to, trypsyna w dużej części odpowiada także za:

• zwalczanie wolnych rodników
• przyspieszanie procesów gojenia
• hamowanie uszkodzeń tkanek
• zmniejszenie obrzęków towarzyszących stanom zapalnym
• niwelowanie szkodliwego działania innych enzymów, m.in. elastazy

Choroby związane z nieprawidłowym poziomem trypsyny

Dwoma chorobami nierozerwalnie związanymi z nieodpowiednim poziomem trypsyny we krwi jest mukowiscydoza oraz przewlekłe zapalenie trzustki. Wynik wskazujący na niski poziom trypsyny jest pierwszą czynnością diagnostyczną w przypadku tych chorób.

Mukowiscydoza jest chorobą wrodzoną i można ją wykryć już u noworodków oraz niemowląt. Powstałe w jej wyniku uszkodzenia trzustki prowadzą do zaburzenia w wytwarzaniu trypsyny, a w efekcie do schorzeń związanych z układem pokarmowym oraz oddechowym. Istotnymi dolegliwościami są:

• kaszel oraz uczucie duszności połączone z krwiopluciem
• częste infekcje układu oddechowego – płuc, oskrzeli, zatok
• kamica nerkowa i żółciowa
• wzdęcia
• problemy z wypróżnianiem się, dużą objętością stolca i jego tłuszczową konsystencją
• zwiększone ryzyko osteoporozy

Przewlekłe zapalenie trzustki, w odróżnieniu od mukowiscydozy, jest schorzeniem nabytym, charakteryzującym się przewlekłymi bólami brzucha, częstymi biegunkami oraz widoczną i szybką utratą masy ciała. Wykryty w badaniach zbyt niski poziom trypsyny może wskazywać także na raka trzustki, który w pierwszych stadiach przebiega bezobjawowo i pozwala na dalszą diagnostykę. Co ważne, trypsyna nie jest enzymem rozkładanym w organizmie, a w całości przez niego wydalanym. Z tego powodu diagnostyka schorzeń trzustkowych jest łatwa i może być przeprowadzona poprzez badania przesiewowe kału.