Wylew krwi do mózgu – przyczyny, objawy i leczenie udaru krwotocznego

Wylew krwi do mózgu, inaczej udar krwotoczny, to stan nagły, który zagraża życiu człowieka i dlatego wymaga natychmiastowej pomocy lekarzy i hospitalizacji. Jak rozpoznać pierwsze oznaki udaru i zminimalizować jego negatywne skutki?

Co to jest wylew krwi do mózgu?

Wylew krwi do mózgu (potoczne określenie na udar krwotoczny) to nagły wylew krwi do okolicznych tkanek, z powodu pęknięcia czy rozerwania naczynia krwionośnego.

Udar krwotoczny polega na tym, że krwawiące naczynie prowadzi do niedokrwienia tkanki nerwowej i powiększającego się krwiaka. Krwiak szybko się rozrasta i przyczynia się do powstania obrzęku mózgu. Krew gromadząca się pod czaszką, nie mogąc znaleźć ujścia, prowadzi do powstania do zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego.

Wylew a udar i zawał

Choć zwykle o udarze mówi się wylew, nie są to do końca synonimy. Bowiem nie każdy udar mózgu jest wylewem. Rozróżniamy dwa rodzaje udarów:

• udar niedokrwienny – stanowi 80 proc. przypadków udarów mózgu; dochodzi do niego na skutek blokady przepływ krwi w tętnicy mózgowej, w wyniku czego czego część mózgu jest niedotleniona;
• udar krwotoczny, inaczej wylew – 20 proc. przypadków; jest to w pewnym sensie przeciwieństwo udaru niedokrwiennego, krew płynąca przerywa ścianę naczynia i wypływa się na zewnątrz do tkanki mózgowej.

Wylew (udar krwotoczny)nie ma wiele wspólnego z zawałem serca. Natomiast udar niedokrwienny bywa nazywany zawałem mózgu, ponieważ na skutek braku dopływu krwi do tkanki nerwowej dochodzi do jej martwicy. A zawał serca jest to właśnie martwica mięśnia sercowego spowodowana niedokrwieniem. Co istotne, większość udarów mózgu nie boli, związku z czym reakcja pacjenta nie jest tak oczywista jak to jest np. w przypadku zawału serca.

Przyczyny wylewu krwi do mózgu

Rodzaju udaru krwotocznego można podzielić ze względu na lokalizację uszkodzonego naczynia. Jeśli wadliwe naczynie znajduje się wewnątrz mózgu, mówi się o krwotoku śródmózgowym. W przypadku kiedy naczynie zlokalizowane jest na powierzchni mózgu, a krew dostaje się między mózg a oponę pajęczą, mowa wówczas o krwotoku podpajęczynówkowym.

Główną przyczyną powstawania krwotoku śródmózgowego jest przewlekłe i nieleczone nadciśnienie tętnicze. Trwające latami nadciśnienie doprowadza z czasem do formowania się mikrotętniaków, które mają tendencję do pękania. Lekarze wskazują również na wrodzone wady ścian naczyń, przyjmowanie niektórych leków oraz zaburzenia krzepliwości jako inne przyczyny udarów. Przy krwawieniu wewnątrzczaszkowym możliwy jest tzw. mały wylew, czy też mikroduar –  tego rodzaju zaburzenia stanowią jednak najrzadszą spośród wymienionych przyczynę mikroudarów.

Rozległe wylewy krwi do mózgu są znacznie cięższe w przebiegu i rokowaniu niż udary niedokrwienne. Znacznie częściej kończą się również śmiercią lub niepełnosprawnością. Nierzadko udar krwotoczny powstaje po silnych emocjach lub dużym wysiłku fizycznym.

Objawy wylewu krwi do mózgu

Objaw, który zaobserwuje się u chorego z wylewem krwi do mózgu, zależy od obszaru, w którym do niego doszło. Pierwszymi oznakami wylewu krwi do mózgu (tzw. objawy przepowiadające) mogą być:

• nagły i silny ból głowy,
• drżenie mięśni,
• wymioty.

Człowiek z udarem krwotocznym jest zazwyczaj nieprzytomny. Typowe są też niedowłady powstające tylko po jednej stronie ciała. Pojawiają się one po przeciwnej stronie mózgu niż ta, w której doszło do wylewu – jeśli wylew krwotoczny miał miejsce w półkuli prawej, to niedowład dotyczyć będzie lewej strony ciała. I na odwrót.

Najczęstsze skutki wylewu krwi do mózgu to niedowłady mięśni twarzy oraz zaburzenia mowy. Chory może również doświadczać osłabienia kończyn, utraty równowagi i silnych zawrotów głowy. W skrajnych przypadkach może dojść do rozległego wylewu krwi skutkującego śpiączką.

Rozpoznanie wylewu krwi do mózgu

W przypadku osób, u których doszło do wylewu krwi do mózgu, najcenniejszy jest czas, jaki upłynął od pojawienia się pierwszych oznak udaru krwotocznego do podjęcia leczenia. Im szybciej udzieli się pomocy poszkodowanemu, tym większe szanse na wyleczenie i mniejsze ryzyko pojawienia się deficytów neurologicznych.

Rokowanie wylewu krwi do mózgu zależy od wielu czynników: stopnia uszkodzeń, przyczyny oraz wieku i stanu zdrowia pacjenta. Jeśli zauważy się niepokojące objawy u siebie czy osoby najbliższej, należy jak najszybciej wybrać numer pogotowia ratunkowego. Pierwsza pomoc ma tu kluczowe znaczenie!

W jaki sposób lekarz diagnozuje i rozpoznaje udar krwotoczny mózgu? Poza obserwacją charakterystycznych objawów wylewu krwi do mózgu wykonuje się kilka niezbędnych badań, w tym tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Pomaga to dokonać klasyfikacji udaru: niedokrwienny lub krwotoczny. Sprawdzenia wymaga też obecność obrzęku mózgu. Innym pomocnym badaniem jest ultrasonografia tętnic szyjnych, arteriografia tętnic mózgowych oraz echokardiografia.

Leczenie i rehabilitacja po wylewie krwi do mózgu

Najpierw lekarz musi zabezpieczyć podstawowe czynności życiowe pacjenta. W tym celu może zadecydować o podłączeniu kroplówki, podaniu tlenu lub podłączeniu urządzenia wspomagającego oddychanie. Jeśli dojdzie do wzrostu ciśnienia wewnątrz czaszki przy wylewie krwi do mózgu niezbędna może okazać się operacja – zabieg neurochirurgiczny lub wewnątrznaczyniowy. 

Jeśli operacja zakończy się pomyślnie, niezbędna będzie rehabilitacja chorego. Na początku polega ona na usprawnieniu porażonych kończyn poprzez zmiany pozycji ciała i naprzemienne układanie nóg w celu zapobiegania odleżynom i przykurczom.

W miarę poprawy wprowadza się ćwiczenia fizyczne o lekkiej intensywności. Niezbędna może być także nauka chodzenia przy użyciu chodzików lub lasek. Jeśli uszkodzeniu uległ aparat mowy, konieczna jest terapia u logopedy. Przy trudnościach emocjonalnych – zarówno pacjenta, jak i jego rodziny, skuteczne jest podjęcie psychoterapii.

Profilaktyka udaru mózgu

Niestety prewencja  udarów mózgu dotyczy przede wszystkim udarów niedokrwiennych mózgu. Zapobieganie wylewom, czyli udarom krwotocznym, poza uwzględnieniem czynników ryzyka wspólnych z udarem niedokrwiennym mózgu, jest znacznie trudniejsze z racji na nieprzewidywalny czas ujawnienia się problemu.

Statystyka wylewów krwi do mózgu

Najczęściej wylewy krwi do mózgu zdarzają się u osób starszych – po 65. roku życia. Udar krwotoczny w młodym wieku najczęściej związany jest z wadami w budowie ścian tętnic. W krajach rozwiniętych na udary mózgu cierpi około 2 osób na 1000.