Nadciśnienie ‒ ważne pytania i odpowiedzi

Co trzeci Polak ma nadciśnienie. A ponad 30 proc. z nich o tym nie wie. I to wcale nie jest choroba wyłącznie ludzi starszych, bo coraz częściej dotyka młodych. Tu znajdziecie wszystko, co każdy z nas powinien wiedzieć. Bez względu na to, czy ma dobre czy zbyt wysokie ciśnienie krwi.

Nadciśnienie nie boli, dlatego wiele osób nawet nie wie, że je ma, a ci, którzy wiedzą, czasem bagatelizują zagrożenie. Bywa jednak, że wysokie ciśnienie wysyła znaki. Jeśli obserwujemy u siebie zwiększoną pobudliwość nerwową, zaburzenia snu, przemijające uczucie ucisku w głowie (zwłaszcza w okolicy potylicy i w skroniach), kołatanie serca, szum i zawroty głowy, to może oznaczać, że jesteśmy nadciśnieniowcami. Warto wtedy skontrolować swoje parametry. Jednak trzeba pamiętać, że nawet gdy wysokie ciśnienie nie daje objawów, to może prowadzić do groźnych, zagrażających życiu zdarzeń. Podstawą jest odpowiednia profilaktyka i wiedza, dlatego mamy dla was kilka ważnych pytań i odpowiedzi.

Czy nadciśnienie to choroba ludzi starszych?

Nadciśnienie niesłusznie kojarzone jest tylko z osobami w podeszłym wieku. Schorzenie to dotyka również ludzi młodych. Z badania prof. Zbigniewa Gacionga z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wynika, że aż 9 proc. siedemnastolatków ma nadciśnienie. Zatem wiek, choć może być czynnikiem ryzyka, nie musi być decydujący.

Wiadomo, że 90 proc. przypadków nadciśnienia nie ma jasnej somatycznej przyczyny, którą lekarz może usunąć. Znamy jednak czynniki, które sprzyjają wysokiemu ciśnieniu. Po pierwsze, częściej dotyczy ono mężczyzn, zwłaszcza powyżej 55. roku życia. Kobiety bardziej narażone są po 65. roku życia. Ciśnieniu nie służy palenie papierosów oraz wysoki cholesterol LDL, a niski HDL, wysoki cukier, otyłość (szczególnie brzuszna), a także przedwczesne choroby układu krążenia w rodzinie (w wieku 55‒65 lat).

Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie w domu?

Niektórzy nawet na widok białego fartucha wystawiają wszelkie ciśnieniomierze na próbę, by po chwili mieć ciśnienie wręcz wzorcowe. Dlatego tak ważna jest samokontrola i samoobserwacja w warunkach spokojnych, w domowym zaciszu. Dosłownie zaciszu, bo mierzenie ciśnienia przy krzyczącym dziecku czy głośnej muzyce mija się z celem. Zmierzenie sobie ciśnienia wydaje się czynnością banalną, a jednak popełniamy przy tym błędy.

Po pierwsze, używajmy dobrego przyrządu. Najlepiej w pełni automatycznego aparatu z mankietem zakładanym na ramię. Zapomnijmy o ciśnieniomierzach nadgarstkowych – te nie dają wiarygodnych wyników, a lekarze odradzają ich używanie. Po drugie, odpowiednio przygotujmy się do badania. Przed pomiarem przez co najmniej 30 minut nie powinniśmy pić kawy i palić papierosów. Poza tym wskazany jest krótki, kilkuminutowy odpoczynek bezpośrednio przed badaniem ‒ usiądźmy wygodnie w cichym pomieszczeniu, opierając plecy. W czasie pomiaru również powinniśmy siedzieć z plecami na oparciu, zdjąć uciskające rękę przedmioty czy odzież, łokieć oprzeć o blat stołu, a mankiet założyć na wysokości serca. Nieprawdą jest, że ciśnienie powinniśmy mierzyć tylko na lewej ręce („po stronie serca”). W większości przypadków strona nie ma znaczenia. Ważne jest to, żeby ciśnienie mierzyć konsekwentnie przy powtarzaniu pomiarów na jednej ręce, bo możliwe są niewielkie różnice pomiędzy lewą a prawą stroną.

Jak często mierzyć ciśnienie?

Jeśli podejrzewamy, że możemy mieć wysokie ciśnienie, mierzmy je przez siedem kolejnych dni, po dwa pomiary w kilkuminutowych odstępach, rano i wieczorem, o stałych porach (np. o godz. 6 i 18 czy 7 i 19). Każdy wynik zapisujmy. Według oficjalnej klasyfikacji Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego optymalne ciśnienie wynosi: skurczowe <120 mm Hg i rozkurczowe <80 mm Hg, prawidłowe ciśnienie to: skurczowe 120‒129 mm Hg i/lub rozkurczowe 80‒84 mm Hg. Inne parametry oznaczają ciśnienie wysokie i nadciśnienie. Pomiary powinny być wykonywane bezpośrednio przed przyjęciem leków, a rankiem przed jedzeniem.

Czy i jaki sport można uprawiać przy wysokim ciśnieniu?

U nadciśnieniowców aktywność fizyczna jest wskazana, ale nie każda. Najlepszy będzie regularny ruch (30‒45 minut dziennie) w postaci ćwiczeń wytrzymałościowych, jak chodzenie, bieganie, pływanie, uzupełnionych ćwiczeniami oporowymi, jak np. przysiady. Jeśli występują inne schorzenia, to trening powinien być dobrany indywidualnie do osoby, wieku i współistniejących chorób. U nadciśnieniowców odradza się natomiast wysiłek izometryczny, który nastawiony jest na rozwijanie siły mięśniowej przy małej dawce ruchu, np. podnoszenie ciężarów. Badania dowodzą, że aktywność fizyczna może obniżać ciśnienie tętnicze o 4‒9 mm Hg.

Co jeść, aby mieć dobre ciśnienie, a czego unikać?

Jeśli chcemy, aby nasze ciśnienie nie sprawiało kłopotów, powinniśmy zastępować tłuste pokarmy zwierzęce rybami, owocami, warzywami i innymi produktami zawierającymi nienasycone kwasy tłuszczowe. Pokochajmy pomidory i inne rośliny z dużą zawartością potasu – pierwiastek ten wpływa na obniżanie ciśnienia. Dla otyłych osób z nadciśnieniem podstawową receptą jest obniżenie masy ciała przez zmianę diety i zmniejszenie kaloryczności posiłków, ograniczanie wysokotłuszczowego nabiału, tłuszczów nasyconych oraz cholesterolu. Owoce tak, ale ostrożnie u osób z nadwagą i cukrzycą, gdyż zawierają dużą dawkę węglowodanów. Bardzo dobre rezultaty osiągnięto poprzez połączenie wysiłku fizycznego z dietą DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). To plan sporządzony z myślą o przeciwdziałaniu nadciśnieniu na podstawie badań amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia z lat 90. Ogólne zasady: jemy sporo warzyw i owoców, lekki nabiał, ograniczamy nasycone kwasy tłuszczowe i inne tłuszcze.

Czy kawa podnosi ciśnienie?

Picie napojów z kofeiną podnosi ciśnienie, jednak w bardzo małym stopniu i na krótko. Obserwowano, że po wypiciu trzech filiżanek kawy wartość ciśnienia tętniczego u badanych wzrastała o średnio 4/3 mm Hg. O ile przed samym pomiarem kawę czy herbatę powinniśmy sobie odpuścić, o tyle regularne picie kawy (dwie‒trzy filiżanki dziennie) nie przyczynia się do rozwoju nadciśnienia. Taka ilość jest dozwolona nawet u osób ze zdiagnozowanym nadciśnieniem. Odradza się natomiast napoje energetyzujące oraz produkty z dużą zawartością fruktozy.

Sól czy cukier – co gorsze dla ciśnienia?

Zarówno nadmiar soli, jak i cukru w diecie może sprzyjać rozwojowi nadciśnienia. Podstawowe zalecenie dla osoby z wysokim ciśnieniem to ograniczenie soli. I słusznie. Udowodniono związek między jej spożywaniem a wysokim ciśnieniem. Dlatego nie powinniśmy zjadać więcej niż 5 g soli kuchennej na dobę. Pamiętajmy przy tym, że czasem możemy przegapić produkty z wysoką zawartością sodu w składzie, mogą to być np.: ciastka, wędliny, sery, zupy.

Na cenzurowanym jest również cukier. Autorzy badania z Saint Luke’s Mid America Heart Institute i Albert Einstein College of Medicine przenalizowali dane dotyczące 100 tys. pacjentów i doszli do wniosku, że cukier, szczególnie ten przetworzony, jest groźniejszy dla układu krążenia niż skazana dawno na potępienie sól. W szczególności badacze zwracają uwagę na „dodaną” fruktozę, która zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe, ma związek z rozwojem zaburzeń metabolicznych, zwiększonym zapotrzebowaniem serca na tlen i stanami zapalnymi.

Drzemka i nadciśnienie

Złe wiadomości dla śpiochów. Jeśli regularnie robicie sobie popołudniową drzemkę, warto wiedzieć, że taki nawyk może wiązać się z podwyższeniem ciśnienia. Nowe badanie na łamach „Journal of the American Society of Hypertension” z udziałem ponad 112 tys. osób pokazuje, że osoby, które regularnie śpią w ciągu dnia, częściej mają nadciśnienie. Autorzy uważają, że ten aspekt należy włączyć do prewencji nadciśnienia.

Konsultacja medyczna: lek. Łukasz Januszkiewicz