Dobowa zbiórka moczu – jakie nieprawidłowości pozwala wykryć? Wskazania i sposób przeprowadzenia badania

Wraz z moczem wydalane są z organizmu różne substancje, zarówno szkodliwe, jak i nadmiarowe. Badanie poziomu poszczególnych składników pozwala na określenie stanu zdrowia pacjenta, wykrycie wielu nieprawidłowości i zaburzeń w funkcjonowaniu narządów. W tym celu stosuje się badanie nazywane dobową zbiórką moczu. Jest ono nieinwazyjne, proste, ale aby było wiarygodne, konieczne jest przestrzeganie kilku zaleceń.

Pacjent przygotowujący się do badania powinien zaopatrzyć się w specjalny, duży pojemnik do dobowej zbiórki moczu, który dostępny jest w każdej aptece. Jego koszt to około 20 zł. Konieczny jest także mniejszy pojemnik, do którego zostanie przelana odpowiednia ilość moczu, przekazywana już bezpośrednio do analizy. Należy pamiętać, aby po każdym pobraniu moczu umieścić pojemnik w chłodziarce. Pacjent powinien także starannie wybrać dzień, w którym wykona badanie.

Wskazania do wykonania dobowej zbiórki moczu

Analiza składu moczu, a w niej ilość poszczególnych substancji wydalanych z organizmu dostarcza wielu cennych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta. Najczęstszym wskazaniem do wykonania tego nieinwazyjnego badania są schorzenia układu moczowego, głównie nerek. Jednak to nie jedyna sytuacja, kiedy lekarz zleca wykonanie dobowej zbiórki moczu. Dzięki analizie i wyciąganiu średnich wartości części składowych moczu można prowadzić diagnostykę takich chorób, jak zaburzenia metaboliczne, cukrzyca, kwasica, zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy, a nawet osteoporoza. Badanie wykonuje się w podejrzeniu niedoboru witaminy D, a także w przebiegu chorób, w leczeniu których stosuje się dializoterapię czy żywienie pozajelitowe. Całodobowa zbiórka moczu pozwala ocenić bilans płynów oraz obliczyć ilość wydalanego związku chemicznego: białka, hormonów, minerałów. Badanie przeprowadza się zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Niejednokrotnie zlecane jest także kobietom w ciąży.

Jak się przygotować do dobowej zbiórki moczu?

Przed przystąpieniem do badania należy nabyć w aptece pojemnik do dobowej zbiórki moczu, a także mniejszy pojemnik, do którego zostanie przelana odpowiednia ilość materiału do analizy. Aby badanie było wiarygodne, pacjent powinien starannie się do niego przygotować. Duże znaczenie ma wybór odpowiedniego dnia. Mocz nie powinien być zbierany, jeśli w danym dniu pacjent będzie narażony na duży wysiłek fizyczny lub zamierza spożywać alkohol (dzień przed badaniem również należy unikać takich sytuacji). Dobowej zbiórki moczu nie powinno wykonywać się u osób z gorączką, u kobiet w czasie menstruacji lub też bezpośrednio przed i po niej. Warto także zrezygnować z gorących kąpieli i szczególnie zadbać o dietę. Oznacza to, że dzień przed wykonaniem zbiórki moczu lepiej wykluczyć ze swojego jadłospisu potrawy ciężkostrawne, bogate w białko lub węglowodany. Tego typu działania mogą bowiem zafałszować wyniki badania. Jak wykonać dobową zbiórkę moczu? Przede wszystkim najlepiej rozpocząć ją rano i zakończyć pierwszym porannym oddaniem moczu dnia następnego. Przed każdym pobraniem należy dokładnie umyć okolice ujścia cewki moczowej. Pojemnik z materiałem należy przechowywać w lodówce. Po zebraniu moczu całość należy wymieszać, a następnie przelać część do mniejszego pojemnika (50–100 ml). Wraz z materiałem do analizy należy dostarczyć informacje o tym, kiedy rozpoczęła się i kiedy zakończyła zbiórka moczu oraz jaka była ogólna ilość uzyskanego materiału. Jeśli pacjent przyjmuje jakieś leki, również powinien  o tym poinformować, oddając mocz do analizy.

Normy dobowej zbiórki moczu

Dobowa zbiórka moczu służy najczęściej analizie zawartości takich składników, jak białko, kortyzol, cukier, leukocyty, wałeczki, składniki mineralne (potas, sód, wapń).

• Zawartość białka w dobowej zbiórce moczu nie powinna przekraczać 10 mg/dl. Uzyskanie wartości powyżej normy świadczy już o białkomoczu. Najczęściej białko jest jednak nieobecne w badaniu.
• Cukier jest zazwyczaj niewykrywalny w badaniu moczu, a jeśli się pojawia, może świadczyć o niewyrównanej cukrzycy.
• Leukocyty mogą występować w ilości do 2,5 mln. Wyższe wskaźniki sugerują stany zapalne układu moczowego.
• Kortyzol to hormon, którego ilość może się zwiększać w przebiegu niektórych chorób infekcyjnych, ale również pod wpływem stresu. Normy dla dobowej zbiórki moczu to 80–120 μg.
• Elektrolity w dobowej zbiórce moczu nie powinny przekraczać ilości: sód 40–250 mmol, potas 25–100 mmol, wapń do 7,5 mmol.

Metoksykatecholaminy w dobowej zbiórce moczu sprawdzane są, gdy u pacjenta podejrzewa się guza chromochłonnego. Nie ustalono zakresu referencyjnego, ponieważ za każdym razem poziom badany jest indywidualnie, a pod uwagę brane są takie czynniki jak wiek czy płeć. Nie bez znaczenia jest również metoda oznaczania.