Zrosty po operacji – jak wykryć, czym są i czy bolą? Jak zapobiegać ich powstawaniu

Zrosty po operacji to stosunkowo częsty problem. Nie zawsze powodują dolegliwości bólowe, jednak jeśli tak się dzieje, koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem. W skrajnych przypadkach mogą bowiem stanowić zagrożenie dla życia. Czym tak naprawdę są zrosty pooperacyjne? Jak powstają i jakie są ich objawy? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w tym artykule. 

Co to są zrosty po operacji? 

Zrosty po operacji, znane też jako „adhezje”, to nieprawidłowe blizny. Stanowią one efekt nieprawidłowego łączenia się tkanek – wówczas dochodzi do powstawania między nimi włóknistych zbliznowaceń. Pojawiają się na skutek rozcięcia lub podrażnienia otrzewnej, czyli cienkiej błony surowiczej, która wyścieła wnętrze oraz ściany jamy brzusznej, a także miednicy. Otrzewna pokrywa również organy, które się w nich znajdują, zabezpieczając je przed ocieraniem oraz wzajemnym ranieniem. Jest ona jednak na tyle delikatna, że wystarczy nawet mikrouszkodzenie, aby powstał omawiany zrost. 

Proces zrastania tkanek sam w sobie jest czymś pozytywnym – dzięki niemu rany są w stanie się zagoić. W wyniku chirurgicznego rozcięcia tkanek, pozbycia się ich fragmentu lub podrażnienia otrzewnej rozpoczyna się proces gojenia, wskutek czego powstaje skrzep zamykający naczynia krwionośnie, dzięki czemu rana przestaje krwawić. Odtwarzane są wówczas połączenia między tkankami, dochodzi też do regeneracji nabłonków lub powstania blizny. Efektem jest „zasklepienie” rany oraz pokrycie jej warstwą włóknika. Ten może jednak pokryć nie tylko ranę, ale i znajdujące się obok niej tkanki – wówczas dochodzi do powstania nieprawidłowych połączeń, czyli zrostów. 

Zrosty po operacji mogą się pojawić już w ciągu pierwszych trzech godzin od zabiegu. Zdarza się jednak, że bóle z nimi związane pojawiają się nawet 10 lat po operacji. Warto zaznaczyć, że nie należy bagatelizować tego problemu – czasem zrosty są łagodne, a czasem groźne dla naszego życia. 

Zrosty pooperacyjne – objawy i powikłania 

Kiedy powstają zrosty pooperacyjne, pacjent może odczuwać następujące objawy: 

• bóle w podbrzuszu i w środku brzucha, 

• zaparcia, 
• wzdęcia, 
• uczucie rozpierania, 
• uczucie ciągnięcia, 
• dyskomfort podczas poruszania się. 

U reprezentantek płci żeńskiej mogą pojawić się również takie symptomy, jak: 

• ból w trakcie stosunku płciowego, 
• ból po odbyciu stosunku płciowego, 
• silne bóle podczas menstruacji, 
• skrzepy w krwi menstruacyjnej. 

Objawy mogą być zatem zróżnicowane – zależy to w dużej mierze od lokalizacji zrostów, ich wielkości oraz rozległości. 

Oprócz tego, zrosty po operacji mogą wywoływać następujące powikłania: 

• problemy z płodnością, 
• przewlekłe bóle miednicy, 
• niedrożność jelit (szczególnie jelita cienkiego). 

Warto dodać, że na niepłodność są narażone zwłaszcza te kobiety, u których pierwszą lub drugą ciążę rozwiązywano poprzez cesarskie cięcie. Na problem z płodnością narażone są również panie, które przechodziły operację na jajnikach. W skrajnych przypadkach zrosty doprowadzają do zamknięcia światła macicy określanego mianem zespołu Ashermana. Jeśli to jest przyczyną niepłodności, po ich usunięciu możliwe jest ponowne zajście w ciążę.  

Czy zrosty pooperacyjne bolą? Mogą choć nie muszą. Brak objawów klinicznych nie jest dowodem na to, że ich nie ma – po prostu nie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu. O niektórych zrostach pacjenci i pacjentki nie wiedzą do końca życia. Zdarza się jednak, że osoby po niektórych zabiegach wymagają interwencji lekarskiej i pobytu w szpitalu. 

Zrosty po operacji – kiedy powstają? 

Zrost pooperacyjny powstaje po wielu operacjach jamy brzusznej oraz miednicy, a także po zapaleniu otrzewnej. Bardzo często pojawia się po zabiegach ginekologicznych – dzieje się tak aż u 60-90 proc. kobiet. Może być on również problemem np. po cesarskim cięciu czy zabiegu łyżeczkowania ścian kanału szyjki i jamy macicy, który przeprowadzany jest m.in. po porodzie i poronieniu. 

Zrosty często wykrywane są u pacjentek, u których rozpoznano stany zapalne jajników, jajowodów oraz wyrostka robaczkowego, nawet jeśli nie były one operowane. Zazwyczaj pojawiają się w przypadku endometriozy. Problem zrostów dotyczy również 90 proc. pacjentów po operacji jelita grubego oraz u wielu osób po operacji pęcherzyka żółciowego. Do powstania zrostów może przyczynić się również wykonanie laparoskopii diagnostycznej oraz laparotomii. 

Zrosty na jelitach 

Bardzo często pojawiają się zrosty na jelitach. Niestety, są również najczęstszym powodem niedrożności układu pokarmowego (aż 60 proc.). Nierzadko odpowiadają za ten problem zrosty wyrostka robaczkowego. Kiedy dochodzi do pojawieniu się zrostu na jelitach, ich ruch staje się ograniczony. Co więcej, zdarza się, że jelito okręca się wokół pasma zrostowego, co przyczynia się do zamknięcia światła jelit lub naczyń krwionośnych, a to z kolei – do niedokrwienia lub niedrożności jelita.  

Jak wykryć zrosty pooperacyjne? 

Aby wykryć zrosty pooperacyjne, po pojawieniu się ich objawów warto skonsultować się z lekarzem. Na podstawie wywiadu oraz badania fizykalnego może on zlecić RTG jamy brzusznej, które pozwoli zobaczyć np. objawy niedrożności w przypadku jelit: poszerzone pętle jelitowe bądź płyn w jamie otrzewnej. Badanie to jednak nie pokazuje przyczyny problemu. Lekarz może wówczas zlecić badanie USG, które umożliwia stwierdzenie obecności zrostów. W niektórych przypadkach proponuje on również wykonanie tomografii komputerowej jako badania pomocniczego. 

Zrost pooperacyjny – leczenie 

W sytuacji, gdy zrost pooperacyjny nie przeszkadza w życiu codziennym, nie usuwa się go. Jeżeli jest on jednak przyczyną dolegliwości bólowych, wówczas konieczna jest operacja. Niestety, szansa na to, że pojawią się po zabiegu kolejne zrosty, wynosi aż 80 proc. Nierzadko wykorzystuje się w tym przypadku kwas hialuronowy, który pozytywnie oddziałuje na proces gojenia, a do tego sprawia, że nie tworzą się mostki łączno-tkankowe, a w konsekwencji – zrosty. 

Jak zapobiegać powstawaniu zrostów? 

Aby w 100 proc. zapobiegać zrostom, trzeba byłoby zrezygnować z wielu operacji. Niestety, w przypadku wielu problemów zdrowotnych leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne, dlatego tego typu zabiegi są po prostu konieczne. Ważne jest również to, że chcąc dotrzeć do organów zlokalizowanych w jamie brzusznej, trzeba koniecznie ją w pełni otworzyć – nie ma w tym przypadku żadnej alternatywy. Dlatego też chirurdzy przywiązują sporą wagę do profilaktyki antyzrostowej – stosują odpowiednie techniki chirurgiczne, przestrzegają zasad mikrochirurgii, używają odpowiednich narzędzi oraz wchłanialnych (rozpuszczalnych) szwów, a także płuczą rękawiczki przed operacjami. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563219/ 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5295619/