Zwichnięcie kostki – jak się objawia i w jaki sposób leczyć kontuzję?

Zwichnięcie kostki jest jednym z poważniejszych urazów kończyny dolnej. Kontuzja objawia się bólem, zniekształceniem stawu oraz zniesioną możliwością obciążania stopy. Wymaga pilnej konsultacji ortopedycznej i wdrożenia odpowiednich procedur. Bagatelizowanie problemu może nieść za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Wyjaśniamy, jak rozpoznać uraz oraz w jaki sposób leczy się zwichniętą kostkę.

Zwichnięcie kostki – co to jest?

Zwichnięcie kostki to potoczne określenie na zwichnięcie stawu skokowego. W wyniku kontuzji dochodzi do utraty fizjologicznej łączności powierzchni stawowych kości tworzących staw. Uraz pociąga za sobą uszkodzenia struktur odpowiedzialnych za stabilizację kostki: aparatu więzadłowego, torebki stawowej, chrząstek, a także naczyń i nerwów.

Zwichnięcie kostki a skręcenie

Zwichnięcie stawu skokowego często bywa utożsamiane ze skręceniem kostki, jednak istotną różnicą między nimi jest mechanizm powstawania urazu. W zwichnięciu następuje trwała lub chwilowa utrata kontaktu powierzchni stawowych tworzących staw. Przemieszczone struktury zmieniają naturalne położenie, stąd bardzo często dochodzi do rozerwania torebki stawowej, uszkodzenia więzadeł lub złamania kości w obrębie stawu. To znacznie poważniejszy uraz, wymagający przywrócenia ich na swoje miejsce poprzez nastawienie.

Skręcenie charakteryzuje się przekroczeniem fizjologicznego ruchu w stawie, lecz nie dochodzi w nim do zerwania łączności powierzchni stawowych, a struktury wracają na swoje miejsce samoistnie. W obu przypadkach wymagana jest konsultacja lekarska i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Przyczyny zwichnięcia kostki

Do zwichnięcia stawu skokowego może dojść na skutek niefizjologicznego ułożenie stopy względem podłoża. Najczęściej ma to miejsce w trakcie aktywności sportowych, które wymagają częstych zmian kierunków ruchu, np. gry w piłkę nożną, koszykówkę itp. Ryzyko urazu rośnie przez brak rozgrzewki lub nieumiejętne jej przeprowadzenie przed treningiem. Zwichnięcie kostki może być także efektem gwałtownego uderzenia w staw skokowy podczas wypadków komunikacyjnych lub upadku ze schodów. Na kontuzję narażone są osoby, które na co dzień chodzą w niewłaściwie dopasowanym obuwiu. Szczególnie dotyczy to kobiet noszących buty na wysokim obcasie. Rzadszą, chociaż możliwą przyczyną urazu jest porażenie mięśni stabilizujących staw w przebiegu chorób neurologicznych lub nowotworów. 

Objawy zwichniętej kostki

Wśród objawów zwichniętej kostki wymienić możemy narastający ból stawu skokowego, który pojawia się natychmiast po wystąpieniu kontuzji. Pacjent nie jest w stanie obciążyć stopy, a każda próba ruchu wiąże się z ogromnym dyskomfortem. Charakterystycznym symptomem jest także zniekształcony obrys stawu. Uszkodzone struktury powodują widoczną deformację. W obrębie kostki narasta obrzęk oraz zasinienie. Zerwane więzadła mogą powodować ucisk na nerwy i prowadzić do zaburzeń czucia kontuzjowanej kończyny.

Pierwsza pomoc przy zwichniętej kostce

W przypadku skręcenia kostki konieczna jest szybka konsultacja ortopedyczna. W celu złagodzenia objawów przed wizytą warto zastosować zimne okłady. Można użyć do tego lodu owiniętego w ręcznik lub specjalnych kompresów żelowych. Na zmniejszenie opuchlizny i usprawnienie krążenia dobrze sprawdzi się ułożenie stopy powyżej poziomu serca. Zabezpieczy to staw przed napływem krwi do uszkodzonych naczyń i tworzeniem się większego obrzęku. W przypadku silnych objawów bólowych lub otwartego zwichnięcia stawu skokowego zasadne jest wezwanie pogotowia ratunkowego. 

Jak rozpoznać zwichnięcie kostki?

Diagnozę zwichnięcia stawu skokowego stawia lekarz ortopeda na podstawie badania fizykalnego oraz badań obrazowych: zdjęcia RTG, rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej. Diagnostyka obrazowa pozwala określić stopień uszkodzenia stawu i zaplanować dalsze leczenie. 

Zwichnięcie kostki – leczenie i rehabilitacja

Pierwszy etap leczenia zwichniętej kostki wymaga repozycji, czyli nastawienia stawu. Procedura odbywa się w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Przy rozległych deformacjach, jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, konieczne może być operacyjne nastawienie zwichnięcia.

Następnie stosuje się unieruchomienie za pomocą gipsu lub sztywnej ortezy na okres od 4. do 8. tygodni. W tym okresie zalecane jest stosowanie leków przeciwkrzepliwych, a także chodzenie o dwóch kulach w celu odciążenia kończyny. Nieodłącznym elementem rekonwalescencji jest rehabilitacja, aby zapewnić prawidłowe gojenie i odzyskać fizjologiczne wzorce ruchowe po okresie unieruchomienia.

Działania opierają się na stopniowym obciążaniu kończyny, zabiegach fizykalnych, ćwiczeniach biernych lub czynnych. Dokładny plan fizjoterapii zawsze dobierany jest indywidualnie do pacjenta.

Ile się goi zwichnięta kostka?

Czas gojenia zwichniętej kostki zależy przede wszystkim od stopnia uszkodzenia stawu. Powrót do pełni sprawności, uwzględniając czas unieruchomienia oraz rehabilitację, wynosi od 2. do 6. miesięcy, a więc różnice są naprawdę znaczące.

Bibliografia:

1. Czamara A., Postępowanie fizjoterapeutyczne po obrażeniach tkanek miękkich stawu skokowo-goleniowego, The Journal of Orthopaedics Trauma Surgery & Related Research 2008. 
2. Fibak J., Obrażenia stawów – skręcenia i zwichnięcia, Chirurgia. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014. 
3. Pedrycz A., Frąckiewicz M., Cichacz B., Siermontowski P., Urazy w obrębie stawu skokowego. Diagnostyka, profilaktyka, leczenie operacyjne, Polish Hyperbaric research, 2014.