Doskwierają ci „strzelające” stawy? Sprawdź, co może być przyczyną

Niedobór składników mineralnych, geny, rozmiękczenie chrząstki, a może reumatoidalne zapalenie stawów? Sprawdźcie, jakie mogą być przyczyny „trzaskania” w stawach i jak im zaradzić.

Zdarza się, że gwałtownie wstając rano z łóżka i prostując nogę czy rękę, słyszymy charakterystyczny trzask stawów. Za pierwszym razem jesteśmy zaskoczeni, za drugim zdziwieni, za kolejnym zaczynamy się niepokoić. Dlaczego stawy trzaskają i czy coś możemy z tym zrobić?

Genetycznie uwarunkowana anatomia

Pierwsza przyczyna trzasku w stawach może być absolutnie prozaiczna. Po prostu u niektórych z nas połączenia pomiędzy kośćmi są trochę luźniejsze niż u innych i dlatego przy wykonywaniu gwałtownych ruchów stawy „przeskakują”. Jeżeli takie „strzelanie” zdarza się nie tylko nam, ale też członkom naszej najbliższej rodziny i nikt z nich nie uskarża się na dodatkowe dolegliwości (ból, gorączkę), najprawdopodobniej mamy w genach taką właśnie budowę stawów. Należy to zaakceptować, chociaż aby być całkowicie spokojnym, że nic niepokojącego się nie dzieje, warto tę wstępną diagnozę potwierdzić u specjalisty.

Częste – ale celowe – „strzelanie” stawami, szczególnie palców rąk, może również być objawem nerwicy. Dlatego jeżeli samodzielnie nie udaje się nam zwalczyć niechcianego przyzwyczajenia, zasięgnijmy porady lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby pokieruje dalszą diagnostyką.

Niedobór składników, które budują chrząstkę lub maź stawową

Nasz aparat ruchu do prawidłowego działania nieustannie potrzebuje substancji odżywczych. Składnikami budulcowymi mazi stawowej oraz chrząstki są: wapń, białko, nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, a także witaminy z grupy B oraz witamina C – ta ostatnia niezbędna do produkcji kolagenu. Jeżeli w organizmie brakuje któregoś z wymienionych składników, zarówno chrząstka, jak i maź (która jest „smarem” dla stawów) nie są w stanie dostatecznie szybko się zregenerować. Sytuacja ta dotyczy zwłaszcza osób, których aktywność fizyczną można określić jako intensywną. Wówczas mogą pojawić się trzaski, najczęściej w stawach kolanowych, łokciowych i nadgarstkach.

Zbyt mała podaż wody

Nieprzyjemne odgłosy dobiegające ze stawów w trakcie poruszania się mogą być wynikiem przyjmowania zbyt małej ilości płynów. W sytuacji niedoboru wody organizm zaczyna kierować ją do narządów, które nie mogłyby funkcjonować bez tego składnika (choćby mózg, narządy wewnętrzne), a ograniczać jej dostawy do stawów (skóry, włosów), bo nie są one narządem warunkującym przeżycie. W efekcie jednak brak wody powoduje wzmożone tarcie struktur stawowych, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do stanu zapalnego. Oprócz zwiększenia podaży wody niezbędne jest włączenie do diety nierafinowanych olejów zawierających polifenole, bo to te substancje hamują powstawanie oraz rozwój stanów zapalnych w organizmie. Bogate w polifenole są np. olej rzepakowy, arganowy, z wiesiołka.

A może to kawitacja?

Kawitacja jest efektem wyciągania się torebki stawowej podczas przemieszczania się powierzchni stawowych. W jego wyniku następuje nagłe zmniejszenie ciśnienia śródstawowego, a w mazi wypełniającej jamę stawu tworzą się pęcherzyki gazowe. Gdy ciśnienie wraca do pierwotnego stanu, słychać charakterystyczne kliknięcie.

Rozmiękczanie chrząstki, czyli chondromalacja

Chrząstka stawowa pełni w stawie funkcję amortyzatora dla ogromnych obciążeń, którym podlegają te struktury. W sytuacji, gdy chrząstka ulegnie rozmiękczeniu – a dotyka to najczęściej stawu kolanowego – staje się cieńsza, jej powierzchnia włóknieje i powstają w niej drobne szczeliny pomiędzy tkanką łączną a chrzęstną. Z tego powodu uciski zaczynają być przenoszone na miejsca unerwione, a to powoduje ból. Gdy choroba się posuwa, następuje odsłonięcie warstwy podchrzęstnej i niszczenie chrząstki, co wywołuje zarówno charakterystyczne „trzaski”, jak i opór w czasie prostowania kończyny.

Chondromalacja dotyka najczęściej stawu kolanowego, a przyczyną zmian są najczęściej: przebyty uraz, nadmierne obciążenie stawów, np. na skutek nadwagi lub niewłaściwie prowadzonego treningu, nieprawidłowe położenie rzepki lub nadmiernie napięte lub osłabione mięśnie w okolicy stawu. Im szybciej schorzenie zostanie zdiagnozowane, tym lepiej, ponieważ można wówczas zahamować procesy patologiczne.

Leczenie obejmuje m.in. farmakoterapię, rehabilitację, zmianę aktywności fizycznej na wskazaną w leczeniu, zrzucenie nadmiaru kilogramów oraz suplementację składników, które mają pomóc w odżywieniu stawu. Pomocne będzie zażywanie siarczanu glukozaminy, kolagenu i kwasu hialuronowego. Warto jednak pamiętać, że glukozamina obecna w preparatach aptecznych dostępna jest w trzech formach: siarczanu, chlorowodorku oraz jako N-acetyloglukozamina, a działanie lecznicze udowodniono tylko wobec siarczanu.

Poza tym efekt terapeutyczny w postaci zmniejszenia dolegliwości bólowych może być odczuwany dopiero po trzech miesiącach systematycznego stosowania, stąd zalecana jest cierpliwość w suplementacji. Jednocześnie koniecznie trzeba zadbać o właściwą wagę w celu odciążenia stawu. To bardzo ważne, bowiem każdy dodatkowy kilogram stanowi niepotrzebne obciążenie dla stawów. U osób otyłych częściej niż u szczupłych występują zmiany zwyrodnieniowe, szczególnie stawów kolanowych i biodrowych, ale większy jest też stopień nasilenia procesu zapalnego. Od niedawna w leczeniu chondromalacji rzepki wykorzystuje się również komórki macierzyste i osocze bogatopłytkowe. Są to kosztowne terapie, ale ich efekty są określane jako bardzo korzystne.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Kiedy trzaskom w stawach towarzyszy ból, możemy podejrzewać, że doszło do stanu zapalnego. Albo takiego, który objął konkretny staw, albo uogólnionego, czyli reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). RZS jest chorobą autoimmunologiczną, która obejmuje zwykle stawy palców, łokci i nadgarstków, rzadziej stawy kolanowe i biodrowe. Schorzenie charakteryzuje się okresami zaostrzenia i remisji, ale z czasem zawsze prowadzi do zniekształcenia i zniszczenia stawów oraz upośledzenia ich funkcji, stając się przyczyną postępującej niepełnosprawności. RZS leczy się farmakologicznie, podając środki przeciwzapalne oraz leki, które mają wpływ na modyfikację choroby, jednocześnie stosując odpowiednią dietę (szczególnie bogatą w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3), a także rehabilitację, krioterapię oraz kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe.