Choroba Bowena – przyczyny i objawy schorzenia. Jak wygląda rozpoznanie i rokowania?

Choroba Bowena jest formą in situ nowotworu skóry. Oznacza to, że komórki rakowe umiejscawiają się wyłącznie w tkance skóry i nie są zdolne do jej przekraczania. Wczesne rozpoznanie daje dobre rokowanie.

Choroba Bowena należy do przedinwazyjnych postaci raka skóry i występuje głównie u osób po 60 roku życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jest to rak kolczystokomórkowy, który z czasem może przekształcić się w pełni inwazyjny nowotwór. Skórne objawy choroby Bowena umiejscawiają się na błonach śluzowych narządów płciowych (np. choroba Bowena na prąciu), kończynach dolnych oraz okolicy okołopaznokciowej.

Przyczyny rozwoju choroby Bowena

Zmiany skórne zwane także grudkowatością bowenoidalną mogą być konsekwencją narażenia na kilka czynników, w tym długotrwałego promieniowania słonecznego i jonizującego. Dużym ryzykiem jest również narażenie na działanie karcynogenów chemicznych, w tym arsenu oraz onkogenów HPV 16 i 18 (wirus brodawczaka ludzkiego). Wirus HPV wywołuje jedynie choroby Bowena na narządach płciowych.

Objawy choroby Bowena

Objawami skórnymi towarzyszącymi chorobie Bowena są powiększające się plamy rumieniowe cechujące się nieregularnym brzegiem. Często plamy łuszczą się lub pokryte są strupami oraz nadżerkami. Z wyglądu przypominają inne choroby skóry takie jak łuszczyca lub wypryski. Kiedy choroba jest wynikiem długotrwałej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, zmiany znajdują się w na tych fragmentach skóry, które są szczególnie narażone na słońce – twarzy, szyi, karku oraz tułowiu.

Występują one pojedynczo, w nielicznych przypadkach jako skupiska zmian. Zmiany dermatologiczne mające kolor czerwonobrunatny mają tendencję do naciekania podstawy, co sprawia, że wystają ponad poziom skóry niezmienionej chorobowo. Efektem takiego nacieku jest pojawianie się nadżerek. Owrzodzenia są alarmującym sygnałem przekształcania się w nowotwór inwazyjny. Gdy zmiany znajdują się w obrębie narządów płciowych, mówi się o specyficznym rodzaju choroby Bowena o nazwie erytroplazja Queyrata.

Rozpoznanie i rokowanie choroby Bowena

Gdy pojawią się pierwsze niepokojące objawy skórne, należy jak najszybciej udać się do lekarza dermatologa. Przeprowadza on wywiad dotyczący dotychczasowego przebiegu choroby i ocenia charakter zmian skórnych. Jednakże dokładną diagnozę może postawić dopiero po ocenie wyników badań szczegółowych. Kluczowe są badania histopatologiczne mające na celu ocenę komórek naskórka. Dodatkowe informacje dają badania dermatoskopowe oraz badania wirusologiczne na obecność wirusa HPV. Lekarz musi także wyeliminować obecność innych chorób dających podobne objawy jak choroba Bowena. Myląca może być obecność liszajów zanikowych i barwnikowych, łuszczycy zadawnionej oraz raka podstawnokomórkowego. Zmiany w obrębie narządów płciowych mogą być z kolei błędnie ocenione ze względu na występowanie także niegroźnych zmian zapalnych.

Rokowanie choroby Bowena zależy od wielu czynników, w tym od czasu, który minął od rozpoznania schorzenia do rozpoczęcia leczenia. Podjęcie wczesnego leczenia zwiększa szanse na całkowite wyzdrowienie. Jeśli jednak chory nie podejmie się leczenia lub leki, które przyjmował, okażą się nieskuteczne (z powodu złej dawki lub źle dobranej substancji czynnej), zwiększa się wówczas prawdopodobieństwo pojawienia się inwazyjnej formy raka. W przypadku choroby Bowena miejsc intymnych ryzyko to wynosi 10%, a w przypadku zmian skórnych w innych miejscach np. na tułowiu ryzyko to spada ponad trzykrotnie.

Leczenie choroby Bowena

Leczenie przy chorobie Bowena ustala się indywidualnie w zależności od stopnia zaawansowania zmian skórnych i rodzaju ogniska chorobowego. Istnieją metody zarówno farmakologiczne jak i laserowe, mikrochirurgiczne czy też wykorzystujące fale radiowe. Najczęściej stosowanymi metodami leczniczymi są:

• podawanie fluorouracylu (5-FU) w postaci 5% kremu,
• podawanie imikwimodu w postaci 5% kremu,
• krioterapia, czyli terapia z wykorzystaniem bardzo niskim temperatur. Zmienione chorobowo tkanki niszczy się przy użyciu ciekłego azotu,
• radioterapia,
• mikrochirurgia Mohsa – w przypadku zmian na genitaliach,
• waporyzacja laserowa,
• łyżeczkowanie z elektrokoagulacją,
• terapia fotodynamiczna – zmiany skórne podlegają naświetlaniu.