się ten artykuł?
Przysadka mózgowa to niewielki gruczoł o ogromnej roli w regulowaniu czynności licznych narządów. Ta mała struktura zlokalizowana w okolicy podstawy czaszki wydziela liczne hormony tropowe, które oddziałują na takie narządy jak tarczyca, nadnercza czy gruczoły płciowe. Niedoczynność przysadki to stan, w którym syntetyzowanych jest zbyt mało hormonów przysadki. Z kolei nadczynności towarzyszy nadmierne wydzielanie hormonów.
Co to jest przysadka i jakie hormony wydziela?
Przysadka mózgowa to struktura wielkości pestki od wiśni, która zlokalizowana jest w zagłębieniu kości klinowej u podstawy czaszki. Przysadka zbudowana jest z trzech płatów: przedniego, tylnego i środkowego. Przysadka wydziela kilka hormonów, które wpływają na regulowanie czynności kilku narządów. Hormony wydzielane przez przysadkę to:
- ACTH, czyli hormon adrenokortykotropowy oddziałujący na nadnercza,
- TSH, czyli hormon tyreotropowy wpływający na aktywność tarczycy,
- LH, czyli hormon luteinizujący,
- FSH, czyli hormon folikulotropowy,
- GH, czyli hormon wzrostu,
- prolaktyna,
- ADH, czyli hormon antydiuretyczny,
- oksytocyna.
Przyczyny niedoczynności przysadki
Niedoczynność przysadki to stan, w którym dochodzi do zmniejszenia wydzielania hormonów przysadki. Najczęstszą przyczyną niedoczynności jest obecność guza – gruczolaka przysadki, który uciska na jej struktury i zaburza jej funkcjonowanie. Inne możliwe przyczyny niedoczynności przysadki to:
- uszkodzenie przysadki w efekcie urazu mechanicznego, przeprowadzonego zabiegu operacyjnego czy napromieniowania,
- stany zapalne mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych,
- poporodowa martwica przysadki,
- zespół pustego siodła.
Jakie są objawy niedoczynności przysadki?
W przebiegu niedoczynności przysadki dochodzi do rozwoju takich zaburzeń, jak niedoczynność tarczycy, nadnerczy, a także zaburzenia funkcjonowania jajników i jąder. Zaobserwować można wówczas opóźnienie dojrzewania płciowego, problemy z płodnością, nieregularne cykle miesięczne u kobiet. Niedoczynności tarczycy mogą towarzyszyć takie objawy jak senność i osłabienie, zła tolerancja niskich temperatur, pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci, a także wzrost poziomu cholesterolu we krwi.
Leczenie niedoczynności przysadki
Leczenie objawowe niedoczynności przysadki polega na suplementowaniu niedoborowych hormonów, co ma na celu przywrócenie prawidłowego funkcjonowania narządów podlegających regulacji przez przysadkę. W przypadku niedoczynności tarczycy stosowane są preparaty z L – tyroksyną, zaburzenia funkcjonowania nadnerczy wymaga podawania glikokortykosteroidów. Z kolei leczenie przyczynowe niedoczynności przysadki polega na usunięciu guza przysadki lub wyleczeniu stanu zapalnego.
Przyczyny nadczynności przysadki
W przebiegu nadczynności przysadki dochodzi do nadmiernego wydzielania hormonów przysadki. Główną przyczyną nadczynności jest obecność gruczolaka wydzielającego w nadmiarze hormonów przysadki. Istnieje kilka typów guzów hormonalnie czynnych:
- prolactinoma to guz wydzielający prolaktynę,
- somatotropinoma wydziela hormon wzrostu,
- guz gonadotropinowy odpowiada za nadmierne wydzielanie LH i FSH,
- guz tyreotropinowy syntetyzuje hormon TSH,
- guz kortykotropinowy wydziela duże ilości ACTH.
Objawy nadczynności przysadki mózgowej
Objawy towarzyszące nadczynności przysadki uzależnione są od typu guza i rodzaju wydzielanego przez guz hormonu. Nadmierne wydzielanie TSH prowadzi do rozwoju nadczynności tarczycy, której towarzyszyć może spadek masy ciała, rozdrażnienie i nerwowość, kołatanie serca, nasilona potliwość, duszności i drżenie rąk. Wysokiemu poziomowi prolaktyny towarzyszy mlekotok, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, a także spadek libido i zaburzenia potencji u mężczyzn. Jeśli guz przysadki wydziela hormon wzrostu, prowadzi to do rozwoju akromegalii lub gigantyzmu. U dzieci dochodzi do rozwoju gigantyzmu, cechującego się wysokim wzrostem. Z kolei u dorosłych rozwija się akromegalia, z przerostem kości, powiększeniem żuchwy, dłoni i stóp, bólami głowy, nadciśnieniem. Obecność guza kortykotropinowego prowadzi do rozwoju choroby Cushinga, której objawy to otyłość, ścieńczenie skóry i rozstępy, zaokrąglona twarz, wzrost poziomu glukozy we krwi oraz osteoporoza.
Leczenie nadczynności przysadki
Guz prolactionoma zazwyczaj leczony jest przy pomocy leków dopaminergicznych. W przypadku innych rodzajów guza zazwyczaj stosowany jest zabieg chirurgiczny, mający na celu usunięcie przysadki mózgowej.
Bibliografia:
- Nowacki P., Guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, Polski Przegląd Neurologiczny, 2009.
