Co to jest tularemia? Objawy, diagnostyka i leczenie choroby

Tularemia to rzadka, ostra choroba zakaźna wywoływana przez bakterie. Potocznie nazywana gorączką zajęczą, przenoszona jest na ludzi głównie poprzez kontakt z chorymi gryzoniami lub ukąszenie kleszczy, a jej najczęstszymi objawami są wysoka gorączka oraz powiększone węzły chłonne.

W zależności od drogi zakażenia istnieje kilka postaci tularemii, a każda manifestuje się nieco odmiennymi symptomami. Tularemia jest chorobą potencjalnie zagrażającą życiu, jednak istnieją skuteczne metody szybkiego diagnozowania oraz leczenia jej.

Co to jest tularemia?

Tularemię, ostrą chorobę zakaźną ludzi oraz zwierząt, wywołują bakterie z rodzaju Francisella tularensis. Drobnoustroje te przenoszone są z chorego zwierzęcia (głównie z zajęcy i innych gryzoni) na człowieka lub na inne zwierzę poprzez skażenie skóry albo błon śluzowych (szczególnie oczu) zainfekowaną krwią i innymi płynami tkankowymi. Rzadziej do zakażenia dochodzi poprzez ukąszenie skóry przez zakażone kleszcze, komary czy bąki. Możliwe jest także wniknięcie bakterii do organizmu człowieka przez inhalację kurzu zanieczyszczonego odchodami chorych gryzoni, picie nieoczyszczonej wody z naturalnych zbiorników czy spożycie niedogotowanego mięsa zainfekowanego zwierzęcia. Co ważne, tularemia nie przenosi się między ludźmi, dlatego izolacja chorych nie jest wymagana. W Polsce choroba ta występuje bardzo rzadko. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się myśliwi, rolnicy oraz osoby pracujące w masarniach.

Bakteria powodująca tularemię ulega namnażaniu w miejscu wniknięcia do organizmu oraz w regionalnych węzłach chłonnych, dlatego w zależności od drogi zakażenia rozwinąć się może kilka postaci tularemii, np. wrzodziejąco-gruczołowa (najczęstsza), płucna czy ustno-gardłowa.

Jakie są najczęstsze objawy tularemii?

Pierwsze objawy ogólnoustrojowe tularemii pojawiają się już po kilku dniach od zakażenia organizmu bakterią. Rozpoczynają się one gwałtowną gorączką z dreszczami i bólem głowy. Zazwyczaj występują także objawy grypopodobne: bóle mięśniowo-stawowe oraz zaburzenia ze strony układu pokarmowego – wymioty i biegunka. W zależności od drogi zakażenia pojawiają się specyficzne objawy miejscowe.

W okolicach ciała, w których doszło do ukąszenia komara czy ugryzienia przez zająca, bardzo często są wyczuwalne powiększone regionalne węzły chłonne. Rozwijają się także bolesne grudki, które po kilkunastu godzinach przekształcają się w owrzodzenia skóry, a potem w blizny. Po spożyciu skażonego mięsa takie rany pojawiać się mogą w jamie ustnej oraz w gardle. Po bezpośrednim kontakcie materiału zakaźnego z okiem powiększeniu węzłów chłonnych towarzyszy także zapalenie spojówek z nasilonym łzawieniem, bólem oczu oraz światłowstrętem.

Najgroźniejszą postacią jest tularemia płucna, wywoływana przez inhalację zainfekowanego bakteriami kurzu. Przebiega ona z objawami ciężkiego zapalenia płuc, a nawet sepsy i nieleczona szybko prowadzi do śmierci chorego.

Na czym polega diagnostyka tularemii?

Niezwykle ważny jest szybki kontakt z lekarzem po zaobserwowaniu wyżej wymienionych objawów u osób, które miały kontakt z gryzoniami lub niedawno zostały ukąszone przez kleszcze czy komary. Objawy tularemii są niecharakterystyczne, a choroba ta jest niezwykle rzadka, dlatego jej diagnostyka często bywa bardzo trudna. Podstawowymi badaniami, które należy wykonać, są posiewy mikrobiologiczne – pobierane są wymazy ze zmian skórnych, plwociny, płynu opłucnowego, krwi, moczu czy aspiraty ze zmienionych chorobowo węzłów chłonnych. Jeżeli objawy choroby pojawiły się po spożyciu mięsa lub wody, konieczne jest także poddanie diagnostyce próbek pokarmu. Ostateczne rozpoznanie tularemii następuje po wyhodowaniu bakterii Francisella tularensis z badanego materiału biologicznego.

Jak przebiega leczenie tularemii?

Leczenie tularemii polega głównie na celowanej antybiotykoterapii (streptomycyna), skutecznej wobec bakterii wywołujących. Prowadzi to do eliminacji drobnoustrojów z organizmu chorego. Terapia taka trwa przeważnie około 2–3 tygodni. Zwykle jest to choroba w pełni wyleczalna, śmiertelność przy stosowaniu antybiotykoterapii to około 1–3%.

Należy także pamiętać o skutecznej profilaktyce tularemii, która obejmuje przede wszystkim szybkie usuwanie kleszczy ze skóry, stosowanie repelentów przeciw komarom, noszenie odpowiedniego ubioru w czasie spacerów w lesie, używanie masek ochronnych podczas sprzątania miejsc bytowania gryzoni, niespożywanie mięsa niewiadomego pochodzenia oraz unikanie kontaktu z chorymi lub martwymi zwierzętami.