Czym jest i jak wygląda drżenie samoistne? Przyczyny, objawy i leczenie zaburzeń pracy układu pozapiramidowego

Drżenie samoistne to objaw zaburzenia pracy układu pozapiramidowego polegający na występowaniu mimowolnych drżeń kończyn górnych i głowy, ale też innych części ciała. Samoistne drżenie rąk nasila się między innymi pod wpływem stresu i wykonywania precyzyjnych czynności.

Drżenie samoistne mięśni może rozwinąć się u osób w każdym wieku, jednak najczęściej dotyczy pacjentów będących w drugiej i szóstej dekadzie życia. Miewa podłoże genetyczne lub charakter idiopatyczny, czyli nieznany. W leczeniu stosuje się głównie farmakoterapię, która łagodzi objawy.

Co to jest drżenie samoistne?

Drżenie samoistne określane jest również jako choroba Minora. Charakteryzuje się rytmicznymi ruchami o niewielkiej amplitudzie (głównie rąk, głowy i języka), które wpływają na jakość głosu. Rzadziej obserwuje się ruchy kończyn dolnych, twarzy i tułowia. Samoistne drżenie mięśni cechuje drżenie głównie kinetyczne – występujące i nasilające się podczas wykonywania precyzyjnych ruchów, jak pisanie czy otwieranie drzwi kluczem, określane również jako drżenie zamiarowe lub ataktyczne. Drżenie samoistne może przybrać też charakter statyczny, jednak pojawia się dopiero z czasem trwania choroby. Schorzenie nie ma wpływu na długość życia. Najczęściej pojawia się w drugiej i szóstej dekadzie życia i może powodować upośledzenie sprawności fizycznej i psychospołecznej.

Przyczyny samoistnego drżenia rąk

Drżenie samoistne głowy i rąk może mieć podłoże genetyczne, czyli rodzinne, dziedziczone w sposób autosomalny dominujący, w którego przebiegu stwierdza się mutacje genów FET 1 oraz ETM. Drżenie samoistne, które nie powstało na skutek dziedziczenia, określane jest jako idiopatyczne, czyli o nieustalonej etiologii.

Objawy drżenia samoistnego

Objawy drżenia samoistnego mogą pojawić się w młodym wieku (około 20 roku życia) w postaci rodzinnej. Przebieg i obraz choroby początkowo jest łagodny, ale z tendencją do nasilania. Samoistne drżenie mięśni dotyczy głównie rąk, z biegiem czasu amplituda drgań wzrasta i rozprzestrzenia się na mięśnie kończyn dolnych, głowy, języka i głosu. Poza dyskomfortem psychicznym wywołanym drżącym ciałem coraz silniejsze mimowolne ruchy wpływają na pogorszenie jakości funkcjonowania motorycznego, czyli precyzyjności ruchów rąk i chodzenia w linii prostej. Z kolei objawy drżenia idiopatycznego pojawiają się zazwyczaj około 60 roku życia. Często obserwuje się również tzw. drżenie ortostatyczne, czyli drganie nóg z poczuciem niestabilności i równowagi zanikające podczas chodzenia lub siedzenia.

Samoistne drżenie mięśni charakteryzuje się nasileniem objawów pod wpływem stresu, z kolei w trakcie odpoczynku i spokoju psychicznego objawy widocznie się zmniejszają.

Drżenie samoistne – różnicowanie i diagnoza

Samoistne drżenie mięśni może być objawem wielu chorób neurologicznych, metabolicznych czy demielinizacyjnych. Jednostkami podobnymi do drżenia samoistnego są: choroba Parkinsona i inne zespoły parkinsonizmu, drżenia na tle emocjonalnym, psychogennym czy abstynenckim, zatrucia lekami i substancjami toksycznymi, drżenia móżdżkowe, dystonie mięśniowe i drżenia o podłożu metabolicznym. Dla prawidłowego zdiagnozowania samoistnego drżenia rąk opracowano kryteria rozpoznawania, których spełnienie wskazuje na drżenie samoistne i jednocześnie wyklucza inne potencjalne choroby. Do kryteriów podstawowych zalicza się obustronne, statyczne i kinetyczne drżenie rąk, brak innych objawów neurologicznych oraz odosobnione i współwystępujące drżenie głowy bez cech dystonii, czyli przybierania przez pacjenta nienaturalnych pozycji ciała wywołanych mimowolnymi skurczami i skręcaniem ciała.

Leczenie samoistnego drżenia rąk

Drżenie samoistne ma charakter nieuleczalny, mimo że objawy można skutecznie wygaszać farmakoterapią. Leczenie tego typu to pierwsza faza terapeutyczna, która osłabia drżenia rąk i głowy, znacznie wpływa na poprawę codziennego funkcjonowania i łagodzi dyskomfort psychiczny. Leczenie drżenia samoistnego można wzbogacić o terapię zajęciową, w szczególności ergoterapię, czyli usprawnianie poprzez pracę. Pacjentom z samoistnym drżeniem mięśniowym poleca się treningi motoryki małej z zastosowaniem np. obciążników na nadgarstki lub przedmiotów cięższych niż te codziennego użytku, np. ciężkie kubki czy naczynia stabilizujące ręce i łagodzące amplitudy drgań. W przypadku nasilania objawów, niewystarczających efektów leczenia i znacznego pogorszenia jakości życia rozważa się leczenie neurochirurgiczne polegające na celowym uszkodzeniu określonych struktur mózgowia bądź ich stymulacji poprzez wszczepienie elektrod i połączenie ich z rozrusznikiem znajdującym się pod skórą w obszarze klatki piersiowej.