Czym jest poliglobulia? Przyczyny, objawy i leczenie choroby

Poliglobulia, czyli zwiększenie ilości czerwonych krwinek we krwi, może mieć rozmaite przyczyny. Najczęściej dotyczy osób z przewlekłymi chorobami płuc oraz serca. Przejawia się przede wszystkim zaburzeniami w krążeniu krwi, daje objawy, takie jak zawroty głowy czy problemy z widzeniem.

Kluczowe znaczenie w diagnostyce poliglobulii ma kontrola morfologii krwi, a dokładniej parametrów związanych z czerwonymi krwinkami. Leczenie poliglobulii polega głównie na eliminacji czynników ją wywołujących oraz wykonywaniu upustów krwi.

Co to jest poliglobulia?

Poliglobulia, inaczej nazywana nadkrwistością lub czerwienicą, to stan, w którym dochodzi w organizmie do zwiększenia ilości krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Są one odpowiedzialne za dostarczanie tlenu z płuc poprzez krew do wszystkich komórek w ciele. Odbywa się to dzięki obecności w erytrocytach hemoglobiny, czerwonego barwnika, który zdolny jest do nietrwałego wiązania tlenu. Krwinki czerwone, białe (leukocyty) oraz płytki krwi od momentu urodzenia produkowane są głównie w szpiku kostnym, znajdującym się w nasadach kości długich, np. w kości udowej, a także w kościach płaskich, np. w łopatce. Morfologia krwi obwodowej jest badaniem umożliwiającym dokładne określenie liczby czerwonych krwinek.

Zakres prawidłowy liczby erytrocytów (RBC) zależny jest od płci i wynosi dla kobiet 3,5–5,2 mln/µl; dla mężczyzn 4,2–5,4 mln/µl. Poliglobulię oznaczają wyniki przekraczające górną granicę normy. Zawsze równocześnie wzrasta także ilość hemoglobiny (norma dla kobiet 12–16 g/dl, dla mężczyzn 14–18 g/dl) oraz hematokryt krwi (prawidłowe wartości dla kobiet to 37–47%, dla mężczyzn 40–54%).

Jakie są przyczyny poliglobulii?

Ze względu na przyczyny powstawania poliglobulię podzielić można na pierwotną oraz wtórną. Poliglobulia pierwotna jest wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania szpiku kostnego, przez co dochodzi do niekontrolowanego namnażania się tam zmutowanej komórki macierzystej. Oprócz ilości krwinek czerwonych wzrasta wtedy liczba krwinek białych (leukocytów) oraz płytek krwi. Mówimy wówczas o czerwienicy prawdziwej, która należy do nowotworów mieloproliferacyjnych, a przyczyną jej powstawania jest mutacja w pojedynczym genie.

Poliglobulia wtórna jest wynikiem innego procesu chorobowego, najczęściej przewlekłego niedotlenienia organizmu. Aby zapewnić wystarczającą ilość dostarczanego tlenu i uniknąć rozwoju niewydolności oddechowej, zwiększa on wydzielanie przez nerki specjalnego hormonu, erytropoetyny, która działając na szpik kostny, przyczynia się do wzrostu produkcji jego „transporterów” we krwi, czyli właśnie czerwonych krwinek. Dzieje się tak przede wszystkim w schorzeniach płuc, takich jak zwłóknienie czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (PoChP) oraz we wrodzonych, siniczych wadach serca u dzieci (np. w tetralogii Fallota). Dotyczy to także długoletnich, nałogowych palaczy tytoniu, a także osób eksponowanych na działanie tlenku węgla. Wzrost liczby erytrocytów zaobserwować można ponadto u ludzi, którzy przez dłuższy czas narażeni byli na niższe ciśnienie parcjalne tlenu we wdychanym powietrzu, np. podczas pobytu w wysokich górach. Również nieprawidłowy wzrost wydzielania erytropoetyny w chorobach nerek (takich jak torbiele, rak), w chorobie Cushinga czy podczas sterydoterapii powoduje wzrost ilości erytrocytów. Liczba krwinek białych oraz płytek krwi pozostaje wtedy najczęściej prawidłowa.

Jakie są objawy poliglobulii?

Nasilenie objawów poliglobulii wtórnej zależy przede wszystkim od zaawansowania choroby podstawowej oraz od liczby erytrocytów – wraz z ich wzrostem pogarszają się warunki krążenia krwi (staje się bardziej gęsta) w naczyniach krwionośnych, co powodować może następujące zaburzenia: bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, napadowe zaczerwienienia skóry rąk i stóp, sinoczerwone zabarwienie nosa, warg i uszu, szumy w uszach, duszność i przewlekłe uczucie zmęczenia. Do groźnych powikłań choroby należą nadciśnienie oraz zakrzepica tętnicza (mogąca powodować udar mózgu czy zawał serca). Czerwienica prawdziwa objawia się dodatkowo charakterystycznym świądem po gorącej kąpieli, spadkiem masy ciała oraz powiększeniem wątroby i śledziony.

Na czym polega leczenie poliglobulii?

Podstawowe znaczenie w terapii poliglobulii wtórnej ma usunięcie pierwotnej przyczyny jej powstania. Konieczna jest szeroka diagnostyka, np. rentgen (RTG) klatki piersiowej, spirometria, echokardiografia (ECHO serca), oraz ewentualnie specjalistyczne leczenie. Objawowo stosuje się upusty krwi (około 400 ml 2 razy w tygodniu), nawadnianie dożylne, leki przeciwpłytkowe (kwas acetylosalicylowy). W leczeniu poliglobulii stosuje się także leki przeciwnowotworowe – hydroksymocznik oraz interferon alfa.