Czym jest tyfus i jakie są pierwsze objawy tej choroby? Czy w naszych czasach wciąż stanowi zagrożenie?

Tyfus w wysokorozwiniętych krajach europejskich występuje rzadko. Kluczowe do zapobiegania rozwoju epidemii jest dbanie o higienę żywności i osobistą. Zachorowania w liczbie kilku tysięcy rocznie wciąż się zdarzają w uboższych rejonach Azji, Afryki i Ameryki Południowej. Wybierając się w te miejsca, należy pamiętać o szczepieniach ochronnych.

Dur brzuszny, bo tak obecnie nazywany jest tyfus, to choroba o ciężkim przebiegu, która rozwija się ok. 14 dni. Może prowadzić do wielu powikłań, takich jak toksyczne uszkodzenie nerek i serca, krwawienia z przewodu pokarmowego, perforacja jelita, zapalenie otrzewnej. Śmiertelność wśród nieleczonych chorych wynosi obecnie 30%, a wśród leczonych – 2%.

Co to jest tyfus?

Tyfus to mocno zakaźna, ogólnoustrojowa choroba bakteryjna wywoływana przez Gram-ujemne pałeczki Salmonella typhi. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową przez wodę i jedzenie zanieczyszczone przez wydaliny osób chorych oraz nosicieli duru brzusznego, którzy wyzdrowieli, lecz wciąż są źródłem bakterii wywołujących tę chorobę. Jedną z jej odmian – tyfus plamisty – wywołują bakterie Rickettsia prowazekii przenoszone przez pchły i wszy. Pałeczki duru brzusznego przedostają się do przewodu pokarmowego, gdzie szybko zwiększa się ich liczebność. Są bardzo odporne – przeżywają i mnożą się nawet wewnątrz leukocytów, których zadaniem jest zabijanie bakterii. Następnie dostają się do śledziony, wątroby, węzłów chłonnych i pęcherzyka żółciowego oraz do krwi, wywołując zjawisko bakteriemii, czyli atakując cały organizm. Okres rozwijania się choroby może trwać od 1 do 9 tygodni, zazwyczaj jednak trwa od 10 do 14 dni. Zależny jest od ogólnego stanu zdrowia osoby zakażonej i jej odporności oraz ilości spożytych bakterii.

Typowe objawy tyfusu

Ponieważ tyfus jest chorobą ogólnoustrojową, jego objawy dotyczą wielu narządów. Charakterystyczne są:

• długotrwała, wysoka gorączka,
• zły stan ogólny,
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe – wzdęcia i zaparcia lub biegunka,
• bóle brzucha,
• bóle głowy,
• powiększenie śledziony i wątroby,
• bradykardia,
• powiększenie szyjnych węzłów chłonnych,
• kaszel suchy,
• zaburzenia świadomości,
• senność,
• plamisto-grudkowa wysypka na klatce piersiowej lub nadbrzuszu.

Przebieg choroby zależny jest od kondycji ogólnej chorego oraz jego wieku – u dzieci choroba ta ma zazwyczaj łagodniejszą postać.

Jak zapobiegać zarażeniu się tyfusem?

W Polsce – z uwagi na to, że zachorowalność na tę chorobę jest znikoma – szczepionka przeciw tyfusowi nie jest obowiązkowa. Obecnie najbardziej narażone na ryzyko zachorowania na tyfus są osoby podróżujące do krajów, w których standard higieny jest niższy, a choroba ta występuje endemicznie, m.in. grecka wyspa Kos, Indie, Pakistan, Afryka, dalekowschodnia Azja oraz Ameryka Południowa i Środkowa. Wyjeżdżając do tych krajów, należy się zaszczepić przeciw tyfusowi. W Polsce dostępne są szczepionki zabite – polisacharydowa i całokomórkowa, które zapewniają odporność na 3 lata. Jeśli jednak okres przebywania na terenach, gdzie zachorowalność na dur brzuszny jest wysoka ogranicza się do krótkich, wakacyjnych, corocznych pobytów, szczepienie przypominające zalecane jest co roku – przed każdym kolejnym wyjazdem. W razie stałego pobytu w miejscu, gdzie występuje tyfus, szczepienie wystarczy powtarzać co 3 lata, gdyż na skutek stałego narażenia na kontakt z pałeczkami duru brzusznego wzmacnia się naturalna odporność organizmu. Bardzo ważne jest także dbanie higienę rąk i żywności oraz wody. W podróży należy spożywać wyłącznie wodę butelkowaną. Warto w niej także myć spożywane owoce i warzywa. Aby nie dopuścić do zarażenia, zaleca się mycie rąk przed każdym posiłkiem, odkażanie klamek i przedmiotów osobistego użytku, a także odpowiednie przechowywanie śmieci w plastikowych workach. Warto wiedzieć, że mniejsze ryzyko zakażenia występuje w hotelach, gdzie są ustalone standardy czystości, niż w kwaterach prywatnych objętych z reguły mniejszym rygorem.

Rozpoznanie i leczenie tyfusu

W przypadku podejrzenia zakażenia pałeczkami tyfusu należy zgłosić się do lekarza. Diagnoza stawiana jest na podstawie objawów klinicznych oraz wywiadu z pacjentem, jak również badań morfologicznych krwi (granulocytopenia z brakiem eozynofilów) oraz wyników badań mikrobiologicznych. W większości przypadków konieczna jest hospitalizacja. Podstawą w leczeniu duru brzusznego jest wdrożenie antybiotykoterapii opartej na lekach z grupy fluorochinolonów, które podaje się doustnie przez 10 dni. Po przebytym durze brzusznym należy prowadzić przez jakiś czas – zgodnie z zaleceniami lekarza – oszczędzający tryb życia, zwłaszcza gdy w wyniku choroby doszło do toksycznego uszkodzenia nerek i serca.

Tyfus może być niebezpieczny, jeśli nie zostanie w porę rozpoznany i właściwie leczony. Skutecznym sposobem na zapobieganie zakażeniu są szczepienia ochronne.