Czym mogą być spowodowane skurcze żołądka? Jak sobie z nimi radzić i czy wymagają zdiagnozowania u lekarza?

Skurcze żołądka są naturalnym procesem fizjologicznym układu pokarmowego. Jeśli w obrębie jamy brzusznej nie rozwija się żaden proces chorobowy, ciągła praca tłoczni brzusznej jest niewyczuwalna. Ból i uczucie pieczenia są objawami niestrawności bądź stanów zapalnych, których przyczyny powinny zostać zdiagnozowane.

W przypadku niestrawności bolesne skurcze żołądka mają charakter przemijający. Pojawiają się zazwyczaj po spożyciu ciężkostrawnego posiłku. Działanie łagodzące w takiej sytuacji wykazują ziołowe napary, np. z suszonej mięty czy rumianku. Niekiedy niestrawność może być spowodowana infekcjami bakteryjnymi w przewodzie pokarmowym wywołanymi między innymi przez Helicobacter pylori.

Kiedy skurcze żołądka powinny niepokoić?

Skurcze żołądka (ruchy perystaltyczne) są podstawowym elementem w procesie trawienia pokarmów i wchłaniania wartości odżywczych. Pojawiają się na skutek aktywności mioelektrycznej przewodu pokarmowego. Dla jej wytworzenia istotne jest współdziałanie komórek mięśniowych żołądka i układu nerwowego. Rytmiczne ruchy warstwy mięśni gładkich powodują przesuwanie się treści pokarmowej do kolejnych odcinków przewodu pokarmowego. W prawidłowo przebiegającym procesie trawienia perystaltyka jest niewyczuwalna. Towarzyszące jej bolesne objawy występują przy niestrawności oraz stanach zapalnych i chorobach nowotworowych. Dochodzi wówczas do skurczów mięśniówki przewodu pokarmowego oraz podrażnienia zakończeń czuciowych układu nerwowego, które znajdują się m.in. w żołądku. Lekkie skurcze, które mijają po kilku godzinach, zazwyczaj są objawem niestrawności i – jeśli się często nie powtarzają – nie powinny być powodem do zmartwień. Niepokojące są natomiast bolesne skurcze żołądka, którym towarzyszą nudności, wymioty i/lub biegunki czy też zatwardzenia. Silne bóle zlokalizowane w obrębie jamy brzusznej za każdym razem wymagają postawienia diagnozy i – jeśli to konieczne – wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Przyczyny skurczów żołądka

Przyczyny bolesnych skurczów żołądka mogą być bardzo różne. Istotne znaczenie w ustaleniu rozpoznania ma to, gdzie zlokalizowane są dolegliwości bólowe. Skurcze w okolicach nadbrzusza połączone z nudnościami i wymiotami wskazują na choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego. Ustalenie rozpoznania w tym przypadku polega na wykluczeniu bądź potwierdzeniu m.in.:

• choroby refluksowej przełyku – kwas żołądkowy cofa się z żołądka do przełyku, co powoduje przykre dolegliwości, np. poranne mdłości, którym najczęściej towarzyszy pieczenie w przełyku;
• zapalenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy – może być wywołane przez infekcję Helicobacter pylori;
• choroby wrzodowej – wywołuje ją nadmiar kwasu żołądkowego lub bakteria Helicobacter pylori;
• przepukliny rozworu przełykowego (tzw. nieszczelność wpustu) – często towarzyszy chorobie refluksowej przełyku;
• stanów zapalnych trzustki, pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego – ból w tych przypadkach ma charakter ostry i nieustający. Schorzenia te wymagają często natychmiastowej interwencji chirurgicznej;
• zaburzeń motorycznych przewodu pokarmowego (gastropareza) – mogą one występować m.in. przy cukrzycy;
• „nerwicy żołądka” – dolegliwość układu pokarmowego dotycząca osób o niskiej odporności na stres, prowadzących zabiegany tryb życia;
• raka żołądka – we wczesnym stadium może powodować nudności oraz wymioty, a także dyspepsję.

Skurcze zlokalizowane w dolnym odcinku jamy brzusznej wywołują nie tylko przyczyny dotyczące przewodu pokarmowego, ale również układu moczowego lub rozrodczego. W celu postawienia diagnozy konieczne jest badanie fizykalne, czasem także per rectum, gastroskopowe, określenie podstawowych parametrów krwi oraz wykonanie badań metodami obrazowymi, np. USG jamy brzusznej lub tomografii komputerowej. Diagnostyka powinna mieć charakter różnicujący, zwłaszcza gdy objawy nie są charakterystyczne.

Leczenie skurczów żołądka

Skurcze żołądka to objaw nieprawidłowości, które mogą, lecz nie muszą, występować w obrębie jamy brzusznej. Podstawą leczenia jest rozpoznanie przyczyny wywołującej nieprzyjemne objawy. W przypadku niestrawności warto stosować lekkostrawną dietę i zadbać o stałe pory spożywania posiłków. Sprawdza się także zasada jedzenia częstszego, ale za to w mniejszych porcjach. Przejadanie się do uczucia sytości nie jest zresztą zachowaniem prozdrowotnym. Jeśli powodem skurczów i bólu są ostre stany zapalne narządów, zazwyczaj konieczna jest szybka interwencja chirurgiczna. W przypadku infekcji bakteryjnych wdraża się długotrwałą antybiotykoterapię. W chorobie refluksowej z kolei stosuje się leki hamujące wydzielanie soku żołądkowego oraz rozkurczające mięśnie gładkie budujące układ pokarmowy.

Objawy dotyczące jamy brzusznej rzadko kiedy są charakterystyczne. Ich etiologia może być różna, a przyczyny od najbardziej błahych po najbardziej poważne. W związku z tym bóle brzucha zawsze wymagają kompletnej diagnostyki różnicującej.